SystemFreaks™
ΣΤΗ ΓΕΡΜΑΝΙΑ Ο ΝΕΟΣ ΤΡΩΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ
Μελετητές του Ομήρου εξανίστανται με τις νέες θεωρίες που υποστηρίζει ο Αυστριακός Ραούλ Σροτ
Είναι συνήθως φιλήσυχος. Όταν όμως ακούει το όνομα Σροτ ο Γιόαχιμ Λάτατς τινάζεται στον αέρα. Για τον Ελβετό ελληνιστή η λέξη αυτή είναι συνώνυμο του ντιλετάντη. Και τέτοιοι δεν έχουν θέση στην αξιοσέβαστη κοινότητα των ομηριστών.
Ο Όμηρος , ευνούχος στην υπηρεσία των Ασσυρίων, όπως ισχυρίζεται ο αυστριακός ποιητής και γλωσσολόγος Ραούλ Σροτ; Με πατρίδα όχι μία από τις επτά ιωνικές πόλεις που ερίζουν για την καταγωγή του, αλλά τα «ανιστόρητα» Άδανα της Κιλικίας; Και η Τροία όχι στη θέση που την εντόπισε το 1880 ο Ερρίκος Σλήμαν αλλά 800 χιλιόμετρα ανατολικότερα, στο παντελώς άγνωστο Καράτεπε (στα τουρκικά: Μαυροβούνιο); «Αvanti dilletanti!» λέει. «Αν θέλει να είναι κανείς ευγενικός, μπορεί να εκλάβει τα λεγόμενα του Σροτ ως γοητευτική διήγηση ενός ποιητή από τη μακρινή Ιρλανδία, όπου ζει τελευταία. Κατά τα άλλα πρόκειται για παλαβές φαντασιώσεις. Ο ίδιος εξάλλου έγραψε αρχικά ότι η θέση του τού προκαλούσε τόσες αμφιβολίες όσες και οι μυστικιστικές θεωρίες για την Ατλαντίδα. Σε αυτό συμφωνώ απόλυτα μαζί του».
Καβγάς από τα Χριστούγεννα
Ο κ. Λάτατς δεν είναι ο μόνος μελετητής του Ομήρου που εξανίσταται με τις θεωρίες του κ. Σροτ. Στον νέο αγώνα για την Τροία μπαίνουν όλο και περισσότεροι αρχαιολόγοι και ιστορικοί που ασχολούνται με τη μυκηναϊκή εποχή. Ο καβγάς άναψε τις παραμονές των Χριστουγέννων, αμέσως μετά τη δημοσίευση ενός άρθρου του αυστριακού συγγραφέα στην εφημερίδα «Frankfurter Αllgemeine Ζeitung». Και αυτό όχι αδικαιολόγητα. Το άρθρο (βλέπε «Το Βήμα» 3.1.2008), που αποτελεί προοίμιο μιας νέας μετάφρασης της Ιλιάδας από τον ίδιο που θα εκδοθεί τον προσεχή Μάρτιο, ανατρέπει όλες τις ως τώρα υποθέσεις σχετικά με την καταγωγή, το έργο και τη ζωή του Ομήρου. Ο «πατέρας των ποιητών» εμφανίζεται ως «γκασταρμπάιτερ» -υπηρέτης της κυρίαρχης τότε εθνότητας των Ασσυρίων, ο Τρωικός Πόλεμος όχι ως σύγκρουση μεταξύ Ελλήνων και Τρώων αλλά μεταξύ Ασσυρίων και ανταρτών της Κιλικίας, η Ιλιάδα ως βαθιά επηρεασμένη από το ασσυριακό έπος Γκιλγκαμές, την Παλαιά Διαθήκη και κυπριακούς μύθους. Επόμενο έτσι και το όνομα του Ομήρου να μην είναι για αυτόν ελληνικής, αλλά φοινικικής προελεύσεως - ο «Ομάρ», λέει, σημαίνει και σήμερα «γιος τραγουδιστή».
Η ανατροπή επεκτείνεται και στην επιστήμη: αν ισχύει όντως η νέα θεωρία, τότε οι 130 ετών ανασκαφές και οι παράπλευρες θεωρίες θα έπρεπε να καταλήξουν στη χωματερή, το ίδιο και το κύρος των εκπροσώπων τους. Και η κοιτίδα του ευρωπαϊκού πνεύματος δεν θα ήταν πλέον η γη της Ιωνίας αλλά η Κιλικία- η «Τουρκία» όπως έγραψε χλευαστικά εφημερίδα.
Ο Ραούλ Σροτ δεν είναι αρχαιολόγος, ούτε ιστορικός, και δη ομηριστής. Εκτός από ποιητής είναι «απλός» καθηγητής της Συγκριτικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο του Ινσμπρουκ. Οι απόψεις του έτσι στηρίζονται αποκλειστικά στην αντιπαραβολή κειμένων. Η μέθοδος αυτή δεν είναι αθέμιτη. Σε ορισμένες περιπτώσεις είναι μάλιστα η ενδεδειγμένη για την ερμηνεία μεμονωμένων φαινομένων. Παράδειγμα, η πρόσφατη επιτυχημένη εφαρμογή της από τους ισραηλίτες φιλολόγους Ισραελ Φινκελστάιν και Νέιλ Σίλμπερμαν, που οδήγησε στην αμφισβήτηση της ιστορικότητας του Δαβίδ και της Σαλώμης- μέσω της σύγκρισης εβραϊκών και αρχαιοελληνικών κειμένων.
Δηκτικές αντιδράσεις
Όταν όμως πρόκειται για ολόκληρες ιστορικές εποχές, έρευνα χωρίς τους ιστορικούς και τους αρχαιολόγους δεν γίνεται. Ο κ. Σροτ έκανε το λάθος να τους αγνοήσει. Και αυτοί παίρνουν τώρα τη ρεβάνς τους. Ο «παρείσακτος» ερευνητής είχε προαισθανθεί την αντίδρασή τους: στο άρθρο του στη «Frankfurter Αllgemeine Ζeitung» σημειώνει ότι δεν θα ήθελε με κανένα τρόπο να βάλει πόδι στη «σφηκοφωλιά» τους. Τελικά όμως το έβαλε- με συνέπεια να δέχεται καθημερινά δήγματα των «σφηκών».
Παράδειγμα, η αξία και τα όρια της συγκριτικής φιλολογίας. Η σύγκριση κειμένων δεν πρέπει να υπερεκτιμάται, υποστηρίζει ο ελληνιστής στο Πανεπιστήμιο της Βιέννης Γκέοργκ Ντάνεκ. «Οι παραλληλισμοί των ονομάτων είναι καθαροί ηχητικοί συνειρμοί. Στα χιλιάδες ονόματα που υπάρχουν είναι φυσικό να βρίσκονται και ομοιότητες. Αλλά αν το πάμε έτσι ο Όμηρος θα μπορούσε να προέρχεται και από την Ιρλανδία• με την ίδια μέθοδο κάνω εκεί και εγώ ακριβώς τους ίδιους παραλληλισμούς» τονίζει.
Ακόμη πιο δηκτική είναι η αντίδραση του διάσημου ελληνιστή του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης Μάρτιν Γουέστ, το έργο του οποίου «Ομηρικοί ύμνοι. Ομηρικά απόκρυφα. Οι ζωές του Ομήρου» σχετικά με την επιρροή της Ανατολής στην «πρώιμη» Ελλάδα επικαλείται στο άρθρο του ο κ. Σροτ. «Είχα αλληλογραφήσει επ΄ ολίγον με τον Σροτ πριν από μερικούς μήνες και στη συνέχεια έμαθα για τις απίστευτες θεωρίες του» σημειώνει. «Δηλώνω εκ των προτέρων ότι το βιβλίο του για τον Όμηρο δεν θα έχει καμία επίδραση στην επιστημονική έρευνα».
Πιο «καλή» με τον κ. Σροτ είναι η καθηγήτρια της Αρχαίας Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο του Ντούισμπουργκ Μπάρμπαρα Πάτσεκ. Σε άρθρο της στη «Frankfurter Αllgemeine Ζeitung» η κυρία Πάτσεκ αναφέρεται κατ΄ αρχάς στις δύο κυρίαρχες σχολές ερμηνείας του Ομήρου: την αγγλοσαξονική της προφορικής ποίησης (οral poetry) που υποστηρίζει ότι τα κείμενα των ομηρικών επών άλλαζαν με την πάροδο του χρόνου και ότι δεν υπήρξε ένας και μοναδικός «Όμηρος». Και τη γερμανική, που αποδέχεται την ιστορική ύπαρξη του ραψωδού (χωρίς να μπορεί να την αποδείξει) και δίνει έμφαση στον ρόλο που έπαιζαν οι ραψωδίες στη διαπαιδαγώγηση του κοινού.
Το ποια σχολή είναι η σωστή παραμένει άδηλο. Αυτό είναι άλλωστε, όπως τονίζει ο συνάδελφος της κυρίας Πάτσεκ στο Πανεπιστήμιο της Κολονίας Χανς-Γιόαχιμ Γκέρκε, και το καθαυτό «ομηρικό ζήτημα»- ένα άλυτο κουβάρι. Ο κ. Σροτ συντάσσεται πάντως με τη γερμανική σχολή. Ο Όμηρός του είναι «απτός», «φυσικός». Όχι όμως πραγματικός, με την ιστορική έννοια του όρου. Ο Σροτ, αναφέρει, επινοεί, δεν ερευνά. Ποιητής είναι, ποιητικά ερμηνεύει και τα αρχαία κείμενα με τη βοήθεια, μεταξύ άλλων, «μεγαλοφυών χρονικών μεταθέσεων». Κάθε ιστορική σκιαγραφία του Ομήρου θα ήταν εξάλλου μάταιη. Το μόνο «βιογραφικό» στοιχείο που υπάρχει για αυτόν είναι η αναφορά μιας «συντεχνίας ραψωδών στην ιωνική Χίο που απήγγελλαν επαγγελματικά ύμνους, ονομάζονταν ομηρικοί και θεωρούσαν εαυτούς απογόνους του Ομήρου» (Πάτσεκ) από τη ρωμαϊκή εποχή.
Οι αντιφάσεις του κ. Σροτ
Το πόρισμά της: Επιστημονικά, οι απόψεις του κ. Σροτ είναι γεμάτες αντιφάσεις. Ως ποιητική σύλληψης, όμως, ή ως «ιστορικό μυθιστόρημα» διευρύνει τον ορίζοντα. «Αντιλαμβάνομαι το κείμενο του Σροτ ως συγγραφικά επιτυχημένη παρουσίαση ενός προσωπικού ταξιδιού, που αναζητεί και βρίσκει υλικά για μια νέα εικόνα του Ομήρου» γράφει.
Με τη «μεγάθυμη» αυτή μεταχείριση δεν είναι καθόλου σύμφωνος ο κ. Λάτατς. Ένα άρθρο του στη «S ddeutsche Ζeitung» θυμίζει μάλλον «εκτέλεση» εν ψυχρώ. Αφού «ξετινάζει» ένα προς ένα τα επιχειρήματα του κ. Σροτ, θέτει στο τέλος μία μοναδική ερώτηση, η οποία, όπως αναφέρει, «είναι ίσως η αποφασιστική»: Γιατί τοποθετεί ο «ευνούχος γραφιάς των Ασσυρίων Όμηρος» την Ιλιάδα αποκλειστικά στην Τροία- ήτοι στον Ελλήσποντο, ανατολικά των νήσων Λήμνου, Τενέδου και Ίμβρου; Και γιατί δεν κάνει καμία μνεία σε ονόματα προσώπων και τοποθεσιών από την Κιλικία; «Θα περιμένουμε να δούμε αν το βιβλίο του Σροτ θα απαντήσει στο ερώτημα. Ως τότε όμως επιμένουμε: η Τροία βρίσκεται στον Ελλήσποντο και ο Όμηρος παραμένει ένας μεγαλοφυής έλληνας ποιητής που προέρχεται από εκείνη την περιοχή γύρω από τη Σμύρνη, τη Χίο, τη Σάμο,τα ον Κολοφώνα, τη Μίλητο και την Εφεσο, που γνωρίζουμε ως Ιωνία». Όλα δείχνουν λοιπόν ότι ο καβγάς θα συνεχισθεί. Με κύριους κερδισμένους σε αυτή τη φάση τους Χιώτες, οι οποίοι μετά την παρέμβαση του κ. Λάτατς μπορούν να βλέπουν πάλι εαυτούς ως κατευθείαν απογόνους του Ομήρου.
ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΣΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΦΡΑΓΚΦΟΥΡΤΗ Γ. ΓΑΛΙΑΝΟΣ ΒΗΜΑ, 11.01.08
Πηγή: Αναδημοσίευση από το ΒΗΜΑ, Παρασκευή, 11.01.08
____________________________________
Γκασταρμπάιτερ των Ασσυρίων λοιπόν ο Όμηρος με καταγωγή από το Καράτεπε 
