ΚΑΠΟΙΕΣ ΑΡΧΑΙΕΣ ΦΡΑΣΕΙΣ ΠΟΥ ΕΠΙΒΙΩΣΑΝ ΣΗΜΕΡΑ

[TEUTAMOS]

περί όνου σκιάς: Κάποτε ο Δημοσθένης για να προσελκύσει το ενδιαφέρον των συνδημοτών του περί των όντως σπουδαίων για την πόλη θεμάτων είπε την ιστορία με έναν χωρικό που ενοικίασε έναν γαίδαρο (όνο). Καθώς βρισκόταν καθ' οδόν για Μέγαρα παρέα με τον ιδιοκτητη του όνου θέλησε να σταματήσει να ξαποστάσει επειδη είχε πολλή ήλιο. Ο ιδιοκτήτης του όμως δεν τον άφησε λεγοντάς του πως δεν νοικιασε την σκιά του όνου αλλα μόνον τον όνο. Εκεί σταματάει ο Δημοσθενης την αφήγησ του και οι αθηναιοι περίεργοι όντες ζήτησαν να μάθουν τι απέγινε. Ε και τότε ο Δημοσθενης τους είπε πως ενδιαφέρονται παρά μόνον .... περί όνου σκιας, δηλαδή για ανούσια πράγματα.

Από τις χειρονομίες για την αποτροπή του βασκάνου αναφέρουμε το φτύσιμο, γνωστό και στους αρχαίους Έλληνες αλλά και μέχρι σήμερα: «Ως μη βασκανθώ τρις εις εμόν έπτυσα κόλπον» (Θεοκρίτου Ειδύλλια 6, 14), «Φτύσε τον κόρφο σου». Ο δε Αριστοτέλης αναφέρει «εμπτύει αυτοίς ως μη βασκανθώσιν» ( Αριστ. Απ. 347).

Το «οφθαλμίζειν», και «εποφθαλμίζειν» σήμαιναν ακριβώς ό,τι εννοούμε σήμερα λέγοντας «ματιάζω».

"Την έβαψε": Προέρχεται από τον Ευριπίδη στην τραγωιδία του "Ορέστης". Σημαίνει οχι ότι πήρε χρώμα και την έβαψε, αλλα είναι απο το βάπτω = βυθίζω (εξ ου και βάπτιση). Η φράση στα αρχαία είναι η ναυς έβαψεν (=βυθίστηκε το πλοίο). Σήμερα θα λέγαμε "την κάτσαμε την βάρκα".

η γλώσσα κόκκαλα δεν έχει, αλλά κόκκαλα τσακίζει: Γλώσσα ανόστεος μεν, οστέα θραύει .

Παθείν τον έρξαντα (Ο,τι έκανες θα πάθεις)

χτύπα ξύλο: άπτου ξύλου

Οι άνδρες φοράνε παντελόνια: είναι από ένα επείσόδιο που διηγείται ο Χωνιάτης, ιστορικός βυζαντινός, όπου ένας στρατιώτης παρατήρησε στον Μανουήλ Α΄ "αν ήσουν δυνατός, ή αν φορούσες την αναξυρίδα (είδος παντελονιού ανατολίτικου) σου, θα είχες συντρίψει τους Πέρσες (Τούρκους) άρπαγες τπυ χρυσού, θα τους είχες κατατροπώσει θαρραλέα" (186.73 - 75).

Το αίμα νερό δεν γίνεται: υπάρχει η αντίστοιχη φράση από τον Μένανδρο στο Ανθολόγιο του Ιωαννη Στοβαιου.

να λέμε τα σύκα σύκα και την σκάφη σκάφη: είναι από τον Αριστιφάνη και εμπεριέχεται στον Λουκιανό στο έργο του "Πως δει την ιστορίαν συγγράφειν".

σου κάνω τον βίον αβίωτον: ίσως να προέρχεται από τον ανθύπατο της Ελλάδος Πραιτέξτατο! Όταν ο Ουαλεντινιανός απαγόρευσε την τέλεση νυκτερινών θυσιών, ο Πραιτεξτάτος, ο Ανθύπατος της Ελλάδας, είπε οτι τούτος ο νόμος θα έκανε τον βίον αβίωτον τοις Έλλησι.

[TEUTAMOS]

Η φράση "πήγε σαν τον σκύλο στ' αμπέλι" ανάγεται εις τα μεσαιωνικά χρόνια. Ήταν συνηθισμένο το φαινόμενο εν ώρα ευκαρπίας των αμπέλων να εισβάλουν σκυλιά στα κτήματα με τα αμπέλια. Οι έχοντες τα αμπέλια έστηναν παγίδες και τα συμπαθητικά τετράποδα τα εύρισκαν σκοτωμένα στο αμπέλι.

Η φράση "είσαι ξεφτέρι" είναι επίσης μεσαιωνική. Προέρχεται από τον κόσμο του κυνηγιού, όπου κυνηγοί χρησιμοποιούσαν κατάλληλα εκπαιδευμένα γεράκια ("ξεφτέρια") για την σύλληψη των θηραμάτων τους. Έτσι, όταν λέμε ξεφτέρι σημερα εννοούμε ότι είσαι πολύ καλός σε κάτι που κάνεις, όπως άλλοτε τα γεράκια.

[karipis]

Μένεα πνέοντες
Ο Όμηρος, για να επαινέσει τούς Έλληνες γράφει:
ｫΜένεα πνέοντες οι Αχαιοί βάδιζαν σιωπηλάｻ (οι δ’ αρ’ ίσαν σιγή, μένεα πνείοντες Αχαιοί).
Την φράση την επαναλαμβάνει ό Αρριανός στην ｫΤέχνη τακτικήｻ (32). Ομοίως την συναντάμε και στις Πράξεις των Αποστόλων: ｫΟ δε Σαύλος πνέων μένεα έτι απειλήν και φόβον κατά του μαθητών το Κυρίου, ήλθε προς τον Αρχιερέαｻ (Κεφάλαιο Θ-Ι).
Και ό Μέγας Αθανάσιος (Άπαντα, τόμ. 10, σελ. 159, έκδοση Ωφελίμου βιβλίου) γράφει: ｫΑς είμεθα σταθεροί κατά πάντα χρόνον και μάλιστα τώρα, καίτοι πολλαί θλίψεις μας καταπιέζουν και πολλοί αιρετικοί πνέουν μένεα εναντίον μαςｻ.

Πολυτεχνίτης, ερημοσπίτης
Πολυτεχνίτης, ερημοσπίτης λέει ό λαός για όποιον καταπιάνεται με πολλές τέχνες γιατί, κατ’ αυτό τον τρόπο δεν καταφέρνει να μάθει καμμιά σωστά. Μα και τούτη ή φράση έχει την αρχή της στους αρχαίους Έλληνες.
Λένε πώς ό Όμηρος, εκτός από την Ιλιάδα και την Οδύσσεια, είχε γράψει και τρίτο έπος, τον Μαργίτη. Σ’ αυτό δε το έπος υπήρχε και ό στίχος:
ｫΟς πολλά ηπίστατο έργα.
κακώς δε ήπίστατο πάνταｻ.

Κοροίβου μωρότερος
Ο Κόροιβος ήταν γιος του Μύγδονα και τής Αναξιμένηςｷ επήγε στην Τροία να παντρευτεί την Κασσάνδρα, αλλά τον σκότωσε ό γιος του Αχιλλέα, ό Νεοπτόλεμος.
Επειδή έφτασε στην Τροία με μεγάλη καθυστέρηση, ώστε ήταν πολύ αργά για να ολοκληρώσει τον σκοπό του ταξιδιού του, δηλαδή την έπαθε σαν τις μωρές παρθένες του Ευαγγελίου, έλεγαν παροιμιακά, καθώς μάς βεβαιώνει ό Πολύβιος:
— Κοροίβου μωρότερος.
Αλλοιώτικα όμως τα λέει το Λεξικό τής Σούδας, όπου διαβάζουμε πώς ό Κόροιβος ήταν κάποιος ανόητος πού μετρούσε τα κύματα και για τον οποίον ό Καλλίμαχος αναφέρει τον ｫόγδοον ώστε Κόροιβονｻ. Το Λεξικό τής Σούδας γράψει: ｫΚόροιβος, όνομα κύριον, και μωρός τις μετρών τα κύματαｻ.

Θερσίτης
Ο Θερσίτης ήταν ό πιο χειρότερος απ’ όλους τούς Έλληνες πού συμμετείχαν στην εκστρατεία τής Τροίας. Καμπούρης, αλλήθωρος, και κουτόςｷ με την ακριτόμυθη και φιλόλογη γλώσσα του έψαλλε τούς πάντες και τα πάντα. Αλλά ό Οδυσσέας, όπως αφηγείται ό Όμηρος στην Ιλιάδα (Β, 212-271) με το σκήπτρο του τον ανάγκασε να ησυχάσει.
Ο Απολλόδωρος στην ｫΒιβλιοθήκηｻ του γράψει πώς τον Θερσίτη τον σκότωσε ό Αχιλλέας γιατί τον περιγελούσε.

Στέντορας-στεντόρεια φωνή
Ο Στέντορας ήταν ένας από τούς ήρωες τής Ιλιάδος, που, όπως λέει ό Όμηρος (Ε. 785), είχε φωνή μπρούτζινη και φώναζε τόσο, όσο πενήντα άντρες μαζί. Είχε την ανοησία να προκαλέσει τον Ερμή να παραβγούν ποιος δηλαδή θα εφώναζε δυνατότερα. Ο Στέντορας νικήθηκε και την ήττα του την πλήρωσε με την ζωή του. Λέγεται για έναν πού έχει βροντερή φωνή ή πού όταν μιλά διαβάζει ένα κείμενο ακούγεται ή διαπεραστική φωνή του. (Αριστοτέλης: Πολιτικά Ζ - Ρισπέν: Ελληνική Μυθολογία).

Ο Θεός αργεί μα δε λησμονεί
Απόδοση στην Νεοελληνική αρχαίων φράσεων:
— Ζευς κατείδε χρόνιος εις τας διφθέρας.
— Είπερ γάρ τε και αντίκ’ Ολύμπιος ούκ ετέλεσεν. Εκ τε και όψε τελεί (Ιλιαδ. Δ - Λ. Ζώης, Λεξικό Ζακύνθου).
Ό Ευριπίδης στον ｫΟρέστηｻ γράφει:
Όρ.: Αλίμου, πώς με κυνηγούν το δόλιο εμένα.
Μεν.: Όποιοι έχουν κάμει το κακό, κακό τούς βρίσκει.
Όρ.: Παρηγοριά στη συμφορά μου ωστόσο βρίσκω.
Μεν.: Μη πεις για θάνατο, γιατί άμυαλο αυτό θα ‘ναι.
Όρ.: Ο Φοίβος πρόσταξε τής μάνας μου το φόνο.
Μεν.: Τότε του είναι άγνωστο ποιο ‘ναι καλό και δίκιο.
Όρ.: Στους θεούς είμαστε υποχείριοι όποιοι να ‘ναι.
Μεν.: Κι από τα πάθια σου ό Λοξίας δε σ’ αλαφρώνει;
Όρ.: Αργεί ό θεός το συνηθίζει πάντοτε έτσι μέλλειｷ το θείον δ’ έστι τοιούτον φύσειｻ.
Το ίδιο σημαίνουν εξ άλλου και τα λόγια του Αγαμέμνονα:
ｫΓιατί κι αν δεν παιδέψει ευθύς ό Δίας, μα παιδεύει ύστερα αργάｻ προς τον Μενέλαο, όταν τον πλήγωσε ό Τρωαδίτης Πάνδορας, παραβαίνοντας την γινομένη συμφωνίαｷ αργά ή γρήγορα θα τιμωρηθούν οι Τρωαδίτες (Ιλ. Δ, 160).
Παρόμοιες είναι και οι παροιμίες:
ｫΟ Θεός φήτσε σε άμμα τζό ζελμονά σεｻ δηλαδή ο Θεός σ’ άφησε, αλλά δεν σε λησμόνησε, πού έλεγαν στα Φάρασα και ｫό Θεός αργίζ’ άμα ‘κι χαρίζειｻ πού έλεγαν στον Πόντο (Δ. Λουκάτος, παροιμίες των Φαράσων, Αθήνα 1951).



Υ.Γ. Οι παραπάνω φράσεις ανήκουν στον Όμηρο!!

[Fountikos_Xasistas]

Nα πούμε και δύο βρισιές που έπρεπε να είχαν επιζήσει...?


"Μυκονιάτης" = χοντροκομμένος, άξεστος.

"Κυμαίος" = ανόητος, βλάκας.


Και τις δύο τις απάντησα στον Λουκιανό, βέβαια για την μία έχω εξ ιδίων πείρα

[karipis]

Όποιον ενδιαφέρει το θέμα στο οποίο αναφέρεται το άρθρο να ψάξει να βρει το βιβλίο του Δημήτρη Τσιρόγλου "ΛΕΞΙΚΟ ΑΡΧΑΪΣΤΙΚΩΝ ΦΡΑΣΕΩΝ" από τις εκδόσεις Σαββάλα.

Είναι απίστευτος ο πλούτος της ελληνικής...

[PELTASTIS VARNAVAS]

πολλα ενδιαφερον θεμα φιλτατοι/φιλτατες

τελικα το σωστον ειναι...μετρον αριστον? και οχι παν μετρον αριστον?
[οπως παντα ρει και οχι τα παντα ρει?] - ευχαριστω φιλε!!

και μιαν αλλην αποριαν [ενεκα πολυτεχνιτης και ερημοσπιτης εν πολλοις-ντουφεκαλευρης που λεμε στο χωριο μου... ]...περι Θουκιδιδη...για θεματα στρατηγικης μικρων κρατων το δογμα οτι αν πας για συγκρουση καλυτερα να προηγειται ενα χτυπημα του μικρου προς τον μεγαλο για να μην σε παει καροτσακι ο μεγαλος...πως το λεει?καλιον το προαμυνεσθαι του αντεπιβουλευειν???μαλλον απο Ζουραρι το χω ακουσει...????


merci!!

[Apomakros]

[οπως παντα ρει και οχι τα παντα ρει?]

Πρόκειται για παροιμιώδη φράση, αφορισμό ή απόφθεγμα που αποδίδεται στο μεγάλο φιλόσοφό μας αλλά δεν έχει διασωθεί επακριβώς σε κανένα απόσπασμά του.

Εκείνο που έχει σημασία είναι πως με τη φράση τα πάντα ρει, αποδίδεται η διαρκής κίνηση και μεταβολή που αποτελούσε κεντρικό άξονα της φιλοσοφίας του Ηράκλειτου.

(Για περισσότερα βλέπε και εδώ: http://www.ideografhmata.gr/forum/viewt ... 457#p91457)

[karipis]

τελικα το σωστον ειναι...μετρον αριστον? και οχι παν μετρον αριστον?

Είναι νεότερη παραφθορά όπως και το προηγούμενο.
Το σωστό είναι μέτρον άριστον.

Θα τα βρεις στον κώδικα του Πλουτάρχου "7 σοφών συμπόσιο" αν δεν με απατά η μνήμη μου.

[PELTASTIS VARNAVAS]

ευχαριστω αδερφια
εδω ειμαι λιγο ο,τι αθθυμουμαι χαιρομαι απο διαφορες αποριες μου...ειναι η χαρα του
παραστρατημενου πρωτοδεσμιτη που επεσε μεσα στους δυνατους τριτοδεσμιτες

παραμενουσης της αποριας μου περι Θουκιδιδη

θυμηθηκα και το αλλο...λεγαμε οτι ειναι το αλφα το στερητικον..που εμπαινε σαν προθεμα και αλλα ζε το νοημα της λεξης προς το αντιθετον πχ..κακος ακακος...καπου εγινε κουβεντα στην πατησιοπαρεα για ενα αλφα εμφατικο επιτακτικο καπως ετσι που μπαινει στην αρχη της λεξης και κανει το νοημα της πιο εντονο?

και την κυριακη στους δελφους η ξεναγος αρχαιολογος ειπε οτι το δελφος σημαινει..ομφαλος..μητρα και απο κει βγαινει το αδελφος [απο ιδια μητρα] και το δελφινι...θηλαστικο..????

πορωσις!!!!!!!!!!!!!!!

καλημεροβδομαδα!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

[karipis]

Απ' ότι λένε οι λεξικογράφοι είχε απόλυτα δίκαιο η ξεναγός. Δελφινία* είναι η μήτρα, η γαστήρ και αδελφά ποιεί τα τικτόμενα.

* καλό θα είναι να τονίζεις τα κείμενα, τουλάχιστον αυτά που έχουν να κάνουν με την γλώσσα (για να μην μπερδεύουν οι λέξεις -δελφίνια, δελφινία κ.λπ).