Η ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ - ΟΜΗΡΟΣ

[TEUTAMOS]

Αντί προλόγου

Ανοίγοντας αυτό το νήμα επιδιώκω να φέρω κοντά σας όλους τους μεγάλους αρχαίους συγγραφείς μας. Σκοπός μου γενικότερα είναι να διανθίσω την ενότητα αυτή με τους αρχαίους μας συγγραφείς παραθέτοντας κάποια βιογραφικά στοιχεία τους αλλά και κάποιες πτυχές από το έργο τους ή ο,τιδήποτε έχει σχέση με την ζωή τους. Το ξεκίνημα θα γίνει με τον Όμηρο που αποτελεί το τέλος μιας μακραίωνης παράδοσης αλλά και η αρχή μιας καινούργιας.

Όμηρος




Ο Όμηρος φέρεται ως ο συγγραφέας των ποιητικών κειμένων της Ιλιάδας και της Οδύσσειας, από τα πρώτα κείμενα της Ιστορικής περιόδου της αρχαίας Ελλάδας, γνωστά ως «Ομηρικά Έπη». Για τη ζωή του υπάρχουν ελάχιστες πληροφορίες, και αυτές αντιφατικές, ενώ η φιλολογική επιστήμη των δύο τελευταίων αιώνων αμφισβήτησε ακόμη και την ύπαρξή του. Με κριτήρια τα χαρακτηριστικά των έργων, είναι ασφαλές να υποθέσουμε ότι η Ιλιάδα και η Οδύσσεια γράφτηκαν τον 8ο αι. π.Χ. (μερικοί μελετητές, π.χ. M.L. West, προτιμούν ημερομηνίες μέχρι και το πρώτο μισό του 7ου αι. π.Χ.), με την Ιλιάδα να είναι προγενέστερη, ενδεχομένως και κατά μερικές δεκαετίες. Στον Όμηρο κατά καιρούς αποδόθηκαν και άλλα έργα, τα οποία σήμερα είναι δεκτό ότι δεν είναι δικά του, αλλά ακόμη είναι αμφισβητήσιμο το αν τα δύο μεγάλα έπη είναι έργα του ίδιου ποιητή. Η Ιλιάς αποτελείται από περίπου 16.000 στίχους και αναφέρεται στις τελευταίες πενήντα μία (51), αποφασιστικής σημασίας ημέρες του πολέμου της Τροίας, ο οποίος συνολικά διήρκεσε, σύμφωνα με το μύθο, 10 χρόνια. Η Οδύσσεια αποτελείται από περίπου 12.000 στίχους και περιγράφει τις επίσης δεκαετούς διάρκειας
περιπλανήσεις του βασιλιά της Ιθάκης, Οδυσσέα, κατά τη μετάβαση από την Τροία που είχε αλωθεί, στην πατρίδα του.

Αρχαίες μαρτυρίες για τη ζωή και το έργο του

Διαθέτουμε επτά βίους του Ομήρου που προέρχονται από την αρχαιότητα. Η καταγωγή του φαίνεται πως ήταν από την Ιωνία και θρυλείται ότι επτά πόλεις ερίζουν για την καταγωγή του, με επικρατέστερες τη Σμύρνη και τη Χίο. Ως γονείς του αναφέρονται ο Μαίων και η Κριθηίδα και λέγεται ότι το πραγματικό του όνομα ήταν Μελησιγένης, επειδή γεννήθηκε κοντά στον ποταμό Μέλητα της Σμύρνης και ότι πήρε αργότερα το όνομα «Όμηρος», είτε επειδή ήταν τυφλός, είτε επειδή ήταν όμηρος των Κολοφωνίων στον πόλεμο με τη Σμύρνη. Σύμφωνα με τους βίους του, περιόδευσε απαγγέλλοντας τα έργα του στις ελληνικές πόλεις, απέκτησε μεγάλη φήμη, αλλά σε ένα διαγωνισμό με τον Ησίοδο στη Χαλκίδα δεν πήρε βραβείο επειδή προτιμήθηκε ο Ησίοδος ως ποιητής που εξυμνούσε την ειρήνη. Ως τόπος θανάτου του παραδίδεται η Ίος.
Εκτός από την Ιλιάδα και την Οδύσσεια, στην αρχαιότητα αποδόθηκαν στον Όμηρο και άλλα έπη του τρωικού κύκλου, αρκετοί θρησκευτικοί ύμνοι, η επική παρωδία Βατραχομυομαχία και μια κωμική διήγηση για έναν χαζό ήρωα, τον Μαργίτη.
Η σύγχρονη έρευνα, και ειδικότερα όσοι δέχονται ότι ο Όμηρος μπορεί να θεωρηθεί πραγματικό πρόσωπο, τοποθετεί τη ζωή του στον 8ο αι. π.Χ. και θεωρεί πιθανό ότι ήταν Ίωνας αοιδός, συνεχιστής μιας μακραίωνης παράδοσης προφορικών ηρωικών αφηγήσεων, που συνέθεσε την Ιλιάδα γύρω στο 740 π.Χ. και την Οδύσσεια (αν όντως συνέθεσε και τα δύο έργα) γύρω στα 710 π.Χ.

Το ομηρικό ζήτημα

Υπό τον όρο «ομηρικό ζήτημα» ομαδοποιούνται πολλά ερωτήματα που έχουν σχέση με την πατρότητα, τον τρόπο σύνθεσης και την καταγραφή της Ιλιάδας και της Οδύσσειας. Ειδικότερα, έχουν τεθεί τα θέματα:
Ήταν πραγματικό πρόσωπο ο Όμηρος; Πότε έζησε, πώς συνέθεσε ή έγραψε τα έργα του και ποια είναι αυτά;
Τα κείμενα που έχουμε στη διάθεσή μας σήμερα είναι έργα του ίδιου ποιητή; Κάποιες υφολογικές αλλά και πολιτισμικές διαφορές μεταξύ των δύο ποιημάτων καθιστούν πιθανό το γεγονός να μην γράφτηκαν από τον ίδιο συγγραφέα, χωρίς κάτι τέτοιο να μπορεί να αποδειχθεί με βεβαιότητα.
Τα κείμενα είναι ενιαίες ποιητικές συλλήψεις ή αποτελούνται από διάφορα στρώματα; Αρκετοί έχουν υποστηρίξει ότι τα σημερινά κείμενα προέρχονται από συνένωση πολλών τμημάτων ή επέκταση παλαιοτέρων. Απέναντι σε αυτήν την «αναλυτική» θεωρία τάσσονται οι «ενωτικοί» που υποστηρίζουν ότι στο καθένα μπορεί να διακριθεί μία συνεπής λογοτεχνική σύλληψη και πραγμάτωση από ένα άτομο. Η σύγκριση με προφορικά έπη έδειξε ότι οι προφορικοί ποιητές, με τεχνικές που δεν είναι οικείες σε μια εγγράμματη κοινωνία, μπορούν να συνθέσουν και να απομνημονεύσουν ποιήματα μεγάλης έκτασης.
Από την προφορική θεωρία, προκύπτει το ερώτημα ποια ήταν η συμβολή της γραφής στη σύνθεση των ποιημάτων: καταγράφηκαν την εποχή που συνθέθηκαν κατά τη διάρκεια της απαγγελίας, υπαγορεύτηκαν από τον ποιητή ή επιβίωσαν προφορικά και καταγράφηκαν αργότερα;

Αναλυτική θεωρία

Η παρουσία κάποιων αντιφάσεων, λογικών κενών ή χασμάτων στο κείμενο της Ιλιάδας και της Οδύσσειας οδήγησε στην υπόθεση ότι τα σωζόμενα κείμενα δεν είναι ενιαίες ποιητικές συλλήψεις αλλά συνένωση περισσοτέρων έργων. Οι υποστηρικτές αυτής της θεωρίας ονομάστηκαν «αναλυτικοί» και οι απόψεις του μπορούν να διαιρεθούν σε επιμέρους τάσεις. Για την Ιλιάδα, μία από τις αναλυτικές θεωρίες ήταν η θεωρία της επέκτασης, που υποστηρίχθηκε κυρίως από τον Gottfried Hermann (1772-1848): σύμφωνα με αυτή, υπήρχε ένα παλαιό κείμενα, μια αρχική Ιλιάδα, που σταδιακά επεκτάθηκε και πήρε τη σημερινή μορφή. Η θεωρία των ασμάτων, που αναπτύχθηκε από τον Karl Lachmann, θεωρούσε την Ιλιάδα συνένωση μικρότερων επικών ασμάτων (ο Lachmann εντόπιζε περίπου δεκαέξι άσματα). Συγγενική ήταν η θεωρία της συγκόλλησης, με βασικό εκπρόσωπο τον A. Kirchhoff, κατά τον οποίο η Ιλιάδα δημιουργήθηκε από συνένωση μικρότερων επών.Ο ίδιος επιχείρησε ανάλογη ανάλυση και για την Οδύσσεια, για την οποία διατυπώθηκε και μια άλλη άποψη, η θεωρία του διασκευαστή, δηλαδή η άποψη ότι υπήρχε μια αρχική Οδύσσεια που επεκτάθηκε στη συνέχεια με προσθήκες ενός διασκευαστή που υστερούσε σε ποιητική αξία από τον ποιητή του αρχικού έργου.


Προφορικότητα και γραφή

Διαφορετική κατεύθυνση δόθηκε στην ομηρική έρευνα από τη σύγκριση με τις τεχνικές της προφορικής ποίησης. Οι Milman Parry και Albert Lord, βασισμένοι στη διαπίστωση ότι τα δύο έπη εμφανίζουν στερεότυπες σκηνές και εκφράσεις, που συχνά επαναλαμβάνονται αυτούσιες, αξιοποίησαν τις έρευνές τους για την προφορική ηρωική ποίηση γης Γιουγκοσλαβίας για να φωτίσουν τον τρόπο σύνθεσης της Ιλιάδας και της Οδύσσειας και κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι τα δύο κείμενα παρουσιάζουν ανάλογη τεχνική, αφού βασίζονται σε ένα σύνολο στερεότυπων μικρότερων ή μεγαλύτερων φράσεων (λογοτὐπων) και τυποποιημένων σκηνών.
Σήμερα είναι αποδεκτό το γεγονός ότι οι τεχνικές στις οποίες βασίστηκε η σύνθεση των δύο επών είναι οι τεχνικές της προφορικής ποίησης, όπως είχαν διαμορφωθεί τους προηγούμενους αιώνες. Η παράδοση τροφοδότησε τον ποιητή τους με μια ειδική τεχνητή διάλεκτο, με στοιχεία διαφόρων εποχών και περιοχών και πολλά συνώνυμα που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε διαφορετικές μετρικές θέσεις, ένα σύνολο λογοτύπων που αντιστοιχούν σε συγκεκριμένες θέσεις του στίχου, τυπικές σκηνές και τυποποιημένα ευρύτερα επεισόδια. Η συμβολή της γραφής στη σύνθεση ή την καταγραφή της Ιλιάδας και της Οδύσσειας είναι δύσκολο να καθοριστεί και έχουν διατυπωθεί διάφορες υποθέσεις: μπορεί ο ποιητής να χρησιμοποίησε τη γραφή για να κάνει ένα σχέδιο της δομής και της σύνδεσης διαφόρων επεισοδίων, ή να υπαγόρευσε σε κάποιον το ποίημα. Είναι βέβαιο ότι και τους επόμενους αιώνες τα έπη είχαν συντηρηθεί στην προφορική παράδοση και απαγγέλλονταν, αλλά δεν γνωρίζουμε αν υπήρχε κάποιο παγιωμένο γραπτό κείμενο. Από τον 6ο αι. π.Χ. μαρτυρείται και μια επαγγελματική ένωση ραψωδών που ονομάζονταν «ομηρίδες», οι οποίοι απήγελλαν κάποια εκδοχή των επών, αλλά δεν γνωρίζουμε αν είχαν στην κατοχή τους κάποιο γραπτό κείμενο. Σημαντική θεωρείται στο θέμα της παγίωσης του ομηρικού κειμένου η συμβολή του Πεισιστράτου που λέγεται ότι καθιέρωσε απαγγελίες του Ομήρου στη γιορτή των Παναθηναίων με βάση ένα σταθερό κείμενο (η λεγόμενη «πεισιστράτεια διόρθωση»).


Η τεχνική της ομηρικής ποίησης


Γλώσσα και μέτρο

Το μέτρο της Ιλιάδας και της Οδύσσειας είναι ο δακτυλικός εξάμετρος στίχος. Βάση του είναι ο δακτυλικός πους, δηλαδή μια μονάδα που αποτελείται από μία μακρόχρονη συλλαβή και δύο βραχύχρονες (που μπορεί να αντικατασταθούν από μία μακρόχρονη). Ο κάθε στίχος απαρτίζεται από έξι πόδες. Οι πέντε πρώτοι είναι δάκτυλοι και ο έκτος αποτελείται από δύο συλλαβές, την πρώτη υποχρεωτικά μακρόχρονη και τη δεύτερη αδιάφορη. Συνολικά ένας δακτυλικός στίχος μπορεί να αποτελείται από δώδεκα έως δεκαεπτά συλλαβές. Υπάρχει μια ισχυρή νοηματική παύση περίπου στο μέσον του στίχου, καθώς και άλλες μικρότερες που χωρίζουν τον στίχο έως και σε τέσσερις μικρές νοηματικές ενότητες.
Η γλώσσα του Ομήρου είναι μια τεχνητή γλώσσα, που ποτέ δεν μιλήθηκε, αλλά ήταν κατανοητή σε όλον τον ελληνόφωνο κόσμο. Το υλικό της προέρχεται από διάφορες διαλέκτους και χρονικές περιόδους. Βάση της είναι η ιωνική διάλεκτος όπως είχε διαμορφωθεί τον 8ο αι. π.Χ. στα παράλια της Μ. Ασίας. Υπάρχουν ακόμη πολλά αιολικά στοιχεία, αλλά και τύποι παλαιότεροι που ανάγονται στη μυκηναϊκή εποχή. Δωρικά στοιχεία δεν υπάρχουν, ενώ κάποιοι αττικοί τύποι ενδέχεται να είναι μεταγενέστερες προσθήκες. Η ύπαρξη πολλών συνώνυμων τύπων που προέρχονταν από ποικίλες διαλέκτους ή περιόδους παρείχε μετρικές ευκολίες στον ποιητή, αφού ανάλογα με τη θέση του στίχου μπορούσε να χρησιμοποιήσει μία από πολλές νοηματικά ισοδύναμες λέξεις. Για παράδειγμα η προσωπική αντωνυμία σοῦ είχε ισοδύναμους τύπους τα σεῖο, σέθεν, σέο, σεῦ, τεοῖο.


Λογότυποι και τυπικές σκηνές

Από την προφορική επική παράδοση ο Όμηρος είχε κληρονομήσει ένα σύνολο στερεοτυπικού υλικού το οποίο προσάρμοζε ανάλογα με τις ανάγκες της κάθε περίπτωσης. Η μικρότερη τυπική μονάδα είναι οι σύντομες φράσεις που αποτελούνται από ένα όνομα και επίθετο. Ανάλογα με τη θέση του στίχου, προκύπτουν διάφοροι συνδυασμοί όπως Παλλὰς Ἀθήνη, γλαυκῶπις Ἀθήνη, θεὰ γλαυκῶπις Ἀθήνη. Κάποιες φορές τα τυπικά επίθετα χρησιμοποιούνται ακόμη και όταν τα νοηματικά συμφραζόμενα δεν επιτρέπουν τη χρήση τους. Μεγαλύτερης έκτασης λογότυποι χρησιμοποιούνται για να δηλώσουν την αρχή και το τέλος μιας ομιλίας, την μετακίνηση ενός ήρωα ή τα γεγονότα των μαχών.
Εκτός από τις εκφραστικές στερεοτυπίες, υπήρχαν και τυποποιημένες ακολουθίες πράξεων για να περιγράψουν εκτενή γεγονότα όπως η θυσία, η ικεσία, η υποδοχή ενός φιλοξενούμενου, ένα γεύμα, μία μονομαχία. Για παράδειγμα η αφήγηση μιας αριστείας, δηλαδή μιας σειράς κατορθωμάτων ενός ήρωα, βασίζεται σε ένα συγκεκριμένο πρότυπο: πρώτα περιγράφεται ο εξοπλισμός του ήρωα. Όταν αρχίζει η μάχη, ο πρωταγωνιστής σκοτώνει κάποιους εχθρούς σε μονομαχίες και έπειτα επιτίθεται εναντίον του εχθρικού στρατού τον οποίο ωθεί σε φυγή. Η καταδίωξη διακόπτεται όταν αυτός πληγώνεται, αλλά με προσευχή σε ένα θεό θεραπεύεται, επιστρέφει στη μάχη και μονομαχεί με τον αρχηγό των εχθρών. Τον σκοτώνει και ακολουθεί μάχη των δύο παρατάξεων για το πτώμα, το οποίο αποκτούν τελικά οι φίλοι του νεκρού με θεϊκή παρέμβαση. Παρά την τυποποίηση, κάθε φορά που εμφανίζονται τυπικές σκηνές υπάρχουν διαφορές στις λεπτομέρειες ανάλογα με τις ανάγκες.


Εκτενείς παρομοιώσεις

Ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της ομηρικής, τεχνικής, που φαίνεται ότι δεν υπήρχε στα παλαιότερα έπη, είναι οι εκτενείς παρομοιώσεις. Αυτές οι παρομοιώσεις είναι επεκτάσεις των σύντομων παρομοιώσεων: για παράδειγμα η απλή παρομοίωση «επιτέθηκε σαν λιοντάρι» μπορεί να επεκταθεί στην εικόνα ενός πληγωμένου και αγριεμένου λιονταριού που επιτίθεται στους κυνηγούς του, στην εικόνα του λιονταριού που κατασπαράζει το πρόβατα ενός φοβισμένου βοσκού ή στην εικόνα του ζώου που προσπαθεί να προστατέψει τα νεογνά του από τους κυνηγούς. Ο κόσμος των παρομοιώσεων είναι ο κόσμος της καθημερινής εμπειρίας, που είναι οικείος στον ακροατή / αναγνώστη, και έχει στόχο να βοηθήσει τη φαντασία του αναγνώστη να αντιληφθεί κάτι, συγκρίνοντάς το με μια εικόνα από την άμεση εμπειρία του. Τα θέματα από τα οποία προέρχονται οι παρομοιώσεις είναι τα φυσικά φαινόμενα (τρικυμίες, αστραπές και βροντές, πυρκαγιές), το κυνήγι, οι επιθέσεις άγριων ζώων και καθημερινές δραστηριότητες όπως η υφαντική, η ξυλουργική, η ποιμενική και αγροτική ζωή.
Οι εκτενείς παρομοιώσεις δεν είναι απλά διακοσμητικά στοιχεία. Ήδη οι αρχαίοι σχολιαστές είχαν επισημάνει ότι μπορεί να υπάρχουν πολλά σημεία επαφής μεταξύ των συγκρινόμενων όρων.Μπορεί πίσω από το άμεσο νόημα της σύγκρισης να κρύβεται και ένα δεύτερο, πιο σημαντικό: για παράδειγμα, όταν ο Οδυσσέας, στο τέλος της ραψωδίας ε της Οδύσσειας, φτάνει ναυαγός στη γη των Φαιάκων, ξαπλώνει κάτω από ένα σωρό φύλλων και παρομοιάζεται με το κρύψιμο ενός δαυλού στη στάχτη για να παραμείνει αναμένος. Η άμεση σύγκριση είναι η κάλυψη του Οδυσσέα και του δαυλού, αλλά το βαθύτερο νόημα είναι ότι ο Οδυσσέας προσπαθεί να κρατήσει ζωντανή τη σπίθα της ζωής. Άλλοτε μια παρομοίωση μπορεί να προϊδεάζει για το μέλλον, όπως όταν οι Τρώες βλέπουν τον Αχιλλέα να σέρνει με το άρμα του τον νεκρό Έκτορα και ο θρήνος τους παρομοιάζεται με το θρήνο των κατοίκων μιας φλεγόμενης πόλης, όπως πράγματι έγινε αργότερα.

πηγή: Βικυπαιδεία

[TEUTAMOS]

Για μια άλλη προσέγγιση βλέπε: http://ideografhmata.gr/forum/viewtopic ... 581#p37581

[TEUTAMOS]

Στην Κιλικία η όγδοη πατρίδα του Ομήρου

Ο αυστριακός μεταφραστής της «Ιλιάδας» Ραούλ Σροτ δείχνει τα Αδανα ως τόπο καταγωγής του επικού ποιητή για τον οποίο και ισχυρίζεται ότι ήταν όμηρος στην αυλή των Ασσυρίων

ΦΡΑΓΚΦΟΥΡΤΗ. Τα μάτια του δεν ήταν κλούβια ούτε νεκρά. Ο Ομηρος τα είχε πάντα ορθάνοιχτα. Και αυτό που έβλεπε γύρω του δεν ήταν μία από τις επτά ελληνικές πόλεις οι οποίες έριζαν για την καταγωγή του (Χίος, Ρόδος, Σμύρνη, Αργος, Κολοφών, Αθήνα, Σαλαμίνα της Κύπρου) αλλά τα Αδανα της Κιλικίας. Εκεί του όρισε η μοίρα να ζει τον 7ο αιώνα πΧ. ως «γραμματικός» της κυρίαρχης τότε τάξης των Ασσυρίων. Και εκεί να συγγράψει τα δύο θαυμαστά έπη του, την «Ιλιάδα» και την «Οδύσσεια». Αυτά τα αιρετικά και ανορθόδοξα ισχυρίζεται ο αυστριακός ποιητής και ιστορικός Ραούλ Σροτ στον πρόλογο νέας μετάφρασης της «Ιλιάδας» που έκανε ο ίδιος και η οποία θα κυκλοφορήσει τον ερχόμενο Μάρτιο στη Γερμανία. Η «γέννα» του προλόγου, γράφει ο ίδιος στην εφημερίδα «Frankfurter Αllgemeine Ζeitung», ήταν πιο δύσκολη από τη μετάφραση. «Επειτα από δίχρονη μεταφραστική εργασία μου έλειπε μόνο ένας μικρός πρόλογος για να βάλω τέλος στο θέμα» γράφει. «Εναν χρόνο αργότερα καθόμουν στο γραφείο χωρίς να τον έχω τελειώσει». Ο λόγος για την αργοπορία ήταν εμφανής. «Το μόνο που ξέρουμε για τον Ομηρο είναι ένα- δηλαδή τίποτα» λέει. Επόμενο έτσι, κάθε νέα προσπάθεια της περιγραφής του να αρχίζει από το μηδέν. Ο Σροτ είχε τύχη: το «μηδέν» του ήταν η παραίνεση ενός άλλου αυστριακού ειδήμονα, του ασσυριολόγου Ρόμπερτ Ρόλινγκερ, ο οποίος του είπε: «Πηγαίνετε να κοιτάξετε λιγάκι την περιοχή της Κιλικίας». Ο Σροτ πήγε, κοίταξε και είδε φως. Η περιοχή αυτή της σημερινής Νοτιοανατολικής Τουρκίας ταίριαζε επακριβώς στις ομηρικές περιγραφές. Το υπόλοιπο ήταν απλή παρατήρηση. Ο ερασιτέχνης τοπογράφος μπήκε στη θέση του αρχαιολόγου. Και η αναζήτηση με το μάτι αποδείχθηκε πιο προσοδοφόρα από χίλιες ανασκαφές.

Η μέθοδος του Σροτ είναι η λεγόμενη «συσσωρευμένη ενόραση», ήτοι η συλλογή τόσο πολλών ενδείξεων που τελικά έχουν αξία αποδείξεως. Η εφαρμογή της έδειξε ότι η «ιστορική Τροία» του Ερρίκου Σλήμαν δεν ανταποκρίνεται με τίποτε στα γραπτά του πατέρα της λογοτεχνίας, ενώ, αντιθέτως, η περιοχή της Κιλικίας αντιστοιχεί 1: 1 στις περιγραφές του. Η Τροία του Ομήρου, προσθέτει, είναι το σημερινό τουρκικό Καράτεπε, ανατολικά της Κιλικίας, κοντά στα συριακά σύνορα. Αυτό δεν σημαίνει βέβαια ότι το Καράτεπε ήταν και ο πραγματικός τόπος διεξαγωγής του Τρωικού Πολέμου. «Ο Ομηρος πήρε έναν μύθο και πρόβαλε σε αυτόν την τοπογραφία της περιοχής όπου ζούσε» γράφει. Ετσι προσέφερε στους αναγνώστες τη δυνατότητα να ταυτίσουν τις μυθικές περιπέτειες με τη δική τους ζωή. Και η ζωή αυτή είχε σφραγιστεί παλιά από τις μάχες γύρω από το Καράτεπε ανάμεσα στα στρατεύματα του ασσύριου βασιλιά Ανσερίμπ και των ανταρτών της Κιλικίας που κράτησαν περίπου δέκα χρόνια.

Ο τόπος εργασίας του Ομήρου, τα Αδανα, θα πρέπει να είναι κατά πάσα πιθανότητα και η γενέτειρά του. Σύμφωνα με τον Σροτ, ο συγγραφέας της «Ιλιάδας» ήταν γόνος ελλήνων εποίκων στην Κιλικία, που βρισκόταν τότε υπό την κυριαρχία των Ασσυρίων. Οι τελευταίοι ανέλαβαν την εκπαίδευσή του, που συμπεριελάμβανε τη μελέτη του ασσυριακού έπους «Γκιλγκαμές». «Το ότι ο Ομηρος ήταν γραφιάςπου έμαθε την τέχνη του στις σχολές των Ασσυρίωνπροκύπτει από την επακριβή γνώση του “Γκιλγκαμές” αλλά και άλλων ασσυριακών επών, που ήταν σταθερό κομμάτι της σχολικής διδασκαλίας» γράφει. Αργότερα μπορούσε να μπαινοβγαίνει στις ασσυριακές βιβλιοθήκες για να εντοπίσει ημερομηνίες και ονόματα πόλεων, τοποθεσιών και ανθρώπων που παίζουν ρόλο στα δικά του έπη.

Η θέση του γραμματέα ήταν για εκείνη την εποχή μια νευραλγική θέση. Η κατοχή της από έναν Ελληνα δεν πρέπει όμως να ξενίζει. «Από τα ντοκουμέντα της εποχής ξέρουμε ότι οι μισοί γραφιάδες των Ασσυρίων κατάγονταν από κατεχόμενες περιοχές» γράφει ο Σροτ. Η πρόσληψη γινόταν όμως υπό όρους. Οι μη ασσύριοι γραμματείς έπρεπε, πρώτον, να ορκιστούν πίστη στους αφέντες και, δεύτερον, να γίνουν ευνούχοι. Ετσι εξηγείται και το γεγονός, λέει ο Σροτ, ότι στην «Ιλιάδα» υπάρχουν αναρίθμητες σκηνές πολεμικής βίας, όχι όμως σεξουαλικής- παρά το γεγονός ότι οι απαγωγές γυναικών και ο βιασμός τους ήταν καθημερινό φαινόμενο.

Οι Ελληνες, που ήταν μειοψηφικός πληθυσμός στην Κιλικία, όντας εκείνη την εποχή σε ανοδική φάση, βρίσκονταν σε σκληρό ανταγωνισμό με τους Ασσυρίους για την κατάκτηση της πνευματικής ηγεμονίας. Η συγγραφή της «Ιλιάδας», που περιλαμβάνει ακριβώς τον διπλάσιο αριθμό ραψωδιών από το «Γκιλγκαμές», υπηρετούσε προφανώς αυτόν τον σκοπό. Στο έπος του Ομήρου αποτυπώνονται από τη μία τα «κέρδη» των Ελλήνων από τον συγχρωτισμό τους με τους πολιτισμούς της Ανατολής, όπως η ιδέα της πόλης. Από την άλλη, όμως, και οι αδυναμίες τους, αφού, σε αντίθεση με τους Τρώες, δεν είχαν την παραμικρή οργάνωση και πειθαρχία. Το κύρος των «ταγών» τους εξηρτάτο από την εκάστοτε πολεμική επιτυχία και όχι από κάποια «υπέρτερη» κρατική ή άλλη νομιμοποίηση.

Ο Σροτ ισχυρίζεται ότι λύνει, φαινομενικά τουλάχιστον, όχι μόνο το μυστικό της καταγωγής και του έργου του Ομήρου αλλά και το αίνιγμα του ονόματός του. Ως τώρα, λέει, οι ειδικοί δεν μπορούσαν να το εντάξουν στην ελληνική γλώσσα επειδή δεν υπάρχει αντίστοιχη ετυμολογική ρίζα. Επιπλέον, η λέξη «όμηρος», αιχμάλωτος, δεν ίσχυσε ποτέ για τον συγγραφέα. Η ορθή ερμηνεία βρίσκεται έτσι μόνο αν ανατρέξει κανείς στους Φοίνικες, που χρησιμοποιούσαν για τους ποιητές τη φράση bene omerim (γιοι τραγουδιστών). «Και σήμερα ακόμη “οmar” σημαίνει τραγουδιστής» προσθέτει. Επιπλέον, μια πόλη που βρίσκεται σε συριακό έδαφος και λέγεται σήμερα Αραμανλί λεγόταν τότε «Ομερος».

Ο Ομηρος, λοιπόν, έποικος της Κιλικίας, γραφιάς των Ασσυρίων και αντί για τυφλός ραψωδός ποιητής με αετίσιο βλέμμα; Η ανατροπή είναι πλήρης. Η αποδοχή της θα αχρήστευε τις επιστημονικές απόψεις αιώνων και θα εξέθετε ανεπανόρθωτα τους εκπροσώπους τους. Τα γερμανόφωνα μέσα ενημέρωσης έχουν μυριστεί πάντως ψητό. Η «Frankfurter Αllgemeine Ζeitung» είχε το θέμα ως πρώτη είδηση στις 22 Δεκεμβρίου, η «Frankfurter Rundschau» εμφανίστηκε με τον τίτλο «Η Ευρώπη γεννήθηκε στην Τουρκία». Παρόμοια ήταν και η στάση των ειδικών. «Η σύνδεση με την Κιλικία επιτρέπει να ξανασκεφθούμε όχι μόνο τη δημιουργία του έπους αλλά και του ελληνικού πολιτισμού» λέει ο καθηγητής του Πανεπιστημίου του Ινσμπρουκ Κρίστοφ Ουλ. «Ο Ομηροςένας μαθητευόμενος των Ασσυρίων;Η ιδέα αυτή θα δώσει νέα φτερά στη συζήτηση για την ιστορικότητα του Ομήρου» προσθέτει η καθηγήτρια του Πανεπιστημίου του Ντούισμπουργκ Μπάρμπαρα Πάτσεκ. Και μόνο ο ιστορικός Μπέρτχολτ Ζέεβαλντ συνιστά προσοχή. «Το ότι ο Σροτ έχει μια εξήγηση για όλα-ονόματα, τοποθεσίες, οπλισμούς, εκστρατείες και γλώσσες- τον καθιστά ευάλωτο» λέει. «Αλλά και γενικότερα:ο πρώτος ποιητής της Εσπερίας ένας γραφιάς των Ασσυρίων; Τόσο ακριβώς δεν θέλαμε να το ξέρουμε».

Το πώς θα αντιδράσουν οι έλληνες ιστορικοί είναι άδηλο. Το μόνο σίγουρο είναι ότι θα εξεγερθούν οι Βολισσιανοί. Οι κάτοικοι της Βολισσού, μιας ωραίας κοινότητας στη μυροβόλο Χίο, δηλώνουν κατευθείαν απόγονοι του Ομήρου. Και τώρα; Θα αφήσουν έναν κουτόφραγκο να τους τον πάρει; Να τον κάνει «τουρκόσπορο» και «ευνούχο»- με όλα τα συμφραζόμενα; Αλλόκοτη ιδέα, που θα δώσει νέα φτερά και στη συζήτηση για τον «ξένο δάκτυλο» στις αρχαιοελληνικές υποθέσεις μας.

πηγή: http://www.tovima.gr/default.asp?pid=2& ... 3811&ct=87

[Casandra]

Πολύ καλό νήμα ανοίγεις Μενέλαε με σημαντικό και "βαρύ" τίτλο.
Δεν ξέρω πώς θα ήθελες να αναπτυχθεί αυτή η ενότητα. Αν δηλαδή, μπορεί ο καθένας να πλαισιώνει με δικές του πληροφορίες αυτά που εσύ παραθέτεις ή μπορεί να προστίθενται ερωτήματα και σκέψεις προς συζήτηση. Βασιζόμενη σε αυτά που διάβασα θα ήθελα να ξεκινήσω με κάποια ερωτήματα που έχω για τον Όμηρο. Η απάντηση μπορεί να έρθει είτε από εσένα είτε υπό μορφή συζήτησης από τα υπόλοιπα μέλη που θα συμμετάσχουν.

Το πρώτο ερώτημά μου είναι γιατί παρουσιάζεται ο Όμηρος ως τυφλός;
Ο Όμηρος όχι μόνο δεν ήταν τυφλός, όπως η συμβατική ιστορία χρόνια τώρα διδάσκει, αλλά αντιθέτως είχε οξύτατη όραση. Οι περιγραφές που δίνει ο ίδιος για τον κόσμο γύρω του, είναι όχι μόνο εναργέστατες και γλαφυρότατες, αλλά δείχνουν και άνθρωπο με φοβερή παρατηρητικότητα.
• Η Ναυσικά πηγαίνει να πλύνει ρούχα στο ποτάμι, το οποίο σε μερικά σημεία είναι τόσο βαθύ, ώστε τα περιδινούμενα νερά να μοιάζουν μαύρα στο χρώμα (Οδ. ζ΄ 91)
• Ο πολεμιστής που τραυματίστηκε θανάσιμα, γέρνει το κεφάλι του όπως το άνθος που βαραίνει από τη δροσοσταγόνα (Ιλ. Ο΄ 170)
• Ο ποταμός Σκάμανδρος (Ξάνθος) είναι «βαθύρροος, αργυροδίνης» γιατί έχει αργιλώδη νερά, (Ιλ. Φ΄ 11 & 130)
• Ένας ίππος είναι κόκκινος (φοίνιξ) και στο μέτωπό του έχει ένα λευκό σημάδι στο σχήμα του μισοφέγγαρου (μηνοειδές) (Ιλ. Ψ΄ 454)
• Τα όπλα του Αχιλλέα είναι "χάλκεα μαρμαίροντα", από απαστράπτοντα δηλαδή χαλκό, (Ιλ. Σ. 130), [μαρμαίρω = λάμπω, ακτινοβολώ, φεγγοβολώ, αστράφτω]
• Η Αθηνά είναι «γλαυκώπις» γαλανομάτα δηλαδή, ο πόντος «οίνοψ», ο ίππος μπορεί να είναι «κελαινός» (μελανός) ή «ξανθός» (μπεζ απόχρωση) ή «πυρρός», (κοκκινωπός) ή «πολιός» (λευκόγκριζος, ψαρός). Το «χλωρός» προκειμένου για φυτά σημαίνει πρασινωπός, ενώ για χρώμα ίππου εκφράζει το χρώμα του μελιού. Το δέρμα του λέοντος είναι «δαφοινόν» (έντονο ξανθό προς το πυρρό). Η κροκόπεπλος είναι εκείνη που φοράει κίτρινο πέπλο και όχι οποιοδήποτε κίτρινο, αλλά το έντονο, εκείνο που έχει την απόχρωση του κρόκου του αυγού.

Οι περιγραφές του ξεπερνούν κάθε προηγούμενο. Γνωρίζει με κάθε λεπτομέρεια τα πάντα, έχει άριστη γνώση της τοπογραφίας, περιγράφει, περιοχές, ανάκτορα, κήπους, μέγαρα, διαρρύθμιση, αρχιτεκτονική, οπλισμό, θώρακες, περικεφαλαίες. Οι έξοχες εικόνες του με τις περιγραφές πού δίνει, τα ρήματα με τις λεπτές εννοιολογικές αποχρώσεις τού ορώ, ο αποχαιρετισμός Έκτορος και Ανδρομάχης, οι περιγραφές τραυματισμών, νεφών, χρωμάτων, μαχών, νευμάτων και άλλα, προβάλλουν έναν ποιητή κάθε άλλο παρά τυφλό.

Ένα δεύτερο ερώτημα που έχω αφορά το όνομα Όμηρος. Έχω ακούσει μέχρι τώρα δύο εκδοχές για το όνομά του: (α) Όμηρος = ο μη ορών [αυτός που δεν βλέπει], (β) Όμηρος = Ομού και Αραρίσκει [αυτός πού συνδέει τους αντιμαχόμενους]

Ένα τρίτο ερώτημα που μου έχει δημιουργηθεί και το έχω ακούσει αρκετές φορές αφορά το πρόσωπό του. Ήταν ο Όμηρος ο Οδυσσέας;

[TEUTAMOS]

Δεν ξέρω πώς θα ήθελες να αναπτυχθεί αυτή η ενότητα. Αν δηλαδή, μπορεί ο καθένας να πλαισιώνει με δικές του πληροφορίες αυτά που εσύ παραθέτεις ή μπορεί να προστίθενται ερωτήματα και σκέψεις προς συζήτηση.

Η ενότητα είναι ανοικτή για όποιαδήποτε επισήμανση, πληροφορία, αντιλογία και σκέψη πάνω στον Όμηρο και τα έργα του.

Το πρώτο ερώτημά μου είναι γιατί παρουσιάζεται ο Όμηρος ως τυφλός;

Είναι καλό το ερώτημα που χρηίζει και μιας καλής απάντησης. Γενικά, με βάση των όσων αναφέρονται δια στίχων στα έπη του, μπορούμε να πουμε πως ο ποιητής δεν θα μπορούσε να ήταν τυφλός. Αυτό το υποστηρίζω και με περαιτέρω παραδείγματα ειλημμένα εκ των έργων του:
Την αυγή τη λέει νυχτοθρεμμένη και ροδοδάκτυλη, προσωποποιώντας την σαν κόρη που με τα ροδαλά δάχτυλά της απλώνει το χρώμα γύρω της, στον έξοχο στίχο της Οδύσσειας (δ, 306) «Ήμος δ' ηριγένεια φάνη ροδοδάκτυλος Ηώς». Τούτος ο στίχος θα ήταν αδύνατον να προκύψει από άνθρωπο, που δεν έχει δει το ξημέρωμα, που σιγά-σιγά ροδίζει, να περιγράψει όλη την αλλαγή του σκηνικού του ουρανού μόνο με ένα στίχο.
Ωστόσο, το επίθετο "ροδοδάκτυλος" μπορεί κανείς να πει πως ήταν παρμένο έτοιμο από την προομηρική επική παράδοση, συνιστώντας μαζί με το ουσιαστικό "Ηώς" λογότυπο που έχει ειπωθεί ότι είναι στοιχείο της προφορικής παράδοσης. Συνεπώς, είναι ισχνό το επιχείρημα ότι αποτελεί δείγμα υγιούς όρασης του ποιητού η ανωτέρω φράση, χωρίς αυτό να σημαίνει πως κατ' ανάγκην θα έπρεπε να ήταν τυφλός.
Ένα άλλο παρόμοιο παράδειγμα αποτελεί η εικόνα που ο ήλιος ανεβαίνει στον ουρανό.
Ο Όμηρος μας τον δίνει με εξαίσιο λυρισμό στους στίχους της Οδύσσειας (γ, 1-2):

«Ηέλιος δ' ανόρουσιν... ουρανόν ες πολύχαλκον...»

Ασύγκριτη περιγραφή του ουρανού, που μοιάζει με την αλλαγή του χρώματος του χαλκού, από το χρυσοκόκκινο, όταν είναι καινούργιος (ανοξείδωτος), και φθάνει το γαλαζοπράσινο, όταν περάσει καιρός και οξειδωθεί. Έτσι και ο ουρανός στην ανατολή, από χρυσοκόκκινος όταν βγαίνει ο ήλιος, γίνεται γαλαζοπράσινος όταν ψηλώσει ο ήλιος αρκετά από τον ορίζοντα.
Και εδώ το επίθετο "πολύχαλκον" θα μπορούσε να ειπωθεί ότι συνιστά μαζί με το ουσιαστικό "ουρανόν" λογότυπα, στοιχείο της προφορικής παράδοσης.

Στον στίχο της Οδύσσειας (δ, 540) ταυτίζει το φως του ήλιου με την ίδια τη ζωή «έτι ζώειν και οράν φάος ηελίοιο» (= είναι ακόμη ζωντανοί και βλέπουν το φως του ήλιου). Στο Σ,6 της Ιλιάδας ταυτίζει τη ζωή με το φως του ήλιου. «Το γαρ οράν το φως ηλίου ζην εστί»(=το να βλέπεις το φως του ηλίου είναι ζωή). Ένας τυφλός πώς θα μπορούσε να πει πως ζωή είναι να βλέπεις το φως του ήλιου;
Όμως το ίδιο ζωντανά περιγράφει και τη δύση του ήλιου στην Οδύσσεια (ν, 388): «Έδυσε ο ήλιος και σκοτείνιασε όλη η γη». Εδώ έχουμε καθαρές περιπτώσεις που συνηγορούν στο ότι ο ποιητής δεν θα μπορούσε να ήταν τυφλός.

Άλλο ένα στοιχείο σημαντικό που συνάδει με την άποψη ότι ο Όμηρος δεν θα μπορούσε να ήταν τυφλός ήταν εκφραζεται στην Οδύσσεια (δ, 705), όπου μας δίνει μια θαυμάσια εικόνα των γεμάτων δάκρυα ματιών, που όμως δεν ρέουν στο πρόσωπο. Είναι τα βουρκωμένα μάτια. Αυτούς τους λεπτούς διαχωρισμούς της όψης του προσώπου σε δύσκολες συναισθηματικές καταστάσεις, ένας τυφλός, που δεν τις έχει δει πρόσφατα, είναι αδύνατον να τις περιγράψει.

Και άλλα πολλά παραδείγματα θα μπορούσα να εκτεθούν προς επίρρωση της άποψης ότι ο ποιητής δεν ήταν τυφλός. Όμως δεν δίνουμε απάντηση σε όσους επιμένουν ότι ο Όμηρος ήταν τυφλός, όπως τον θέλει η παράδοση.
Ίσως, θα έλεγε κανείς, είχε να κάνει με ένα τελετουργικό, κατά το οποίο ο ποιητής αφηγούμενος συμβάντα μιας άλλης μυθοποιημένης εποχής, έπρεπε να ήταν τυφλός, έχοντας όμως ακμαία τα μάτια της ψυχής του. Ας μην ξεχνάμε ότι κι άλλοι "ιεροί" λειτουργοί όπως μάντεις (Τειρεσίας ή Κασσάνδρα) ήταν τυφλοί. Κοντά σ' αυτήν την άποψη κινείται και ο ιστορικός Γιάννης Κορδάτος, όπως και άλλοι πριν από αυτόν, που υποστήριξαν ότι ο Όμηρος ανήκε στην τάξη των ιερέων-μυστών. Με τη διάδοση των επών του, κοινολόγησε μυστικά ιερά-απόρρητα και γι' αυτό έπρεπε να αποβληθεί από το ιερατείο και να τιμωρηθεί παραδειγματικά. Εκφράζει την άποψη ότι η τιμωρία, που ήταν πιο βαριά κι από τον θάνατο, ήταν η τύφλωση. Μέσα στα έπη του συναντάμε και την τύφλωση του Πολυφήμου Κύκλωπα που την περιγράφει αναλυτικά.

«Και τότε εγώ έχωσα τον δαυλό στην αναμμένη θράκα ως να πυρωθεί και με λόγια προσπαθούσα να δώσω θάρρος στους συντρόφους μου όλους, ώστε να μη φοβηθεί κανείς και θελήσει να φύγει. Και όταν ο δαυλός από ελιά, κόντευε ν' ανάψει γιατί ήταν χλωρός και στη φωτιά φαινόταν να λάμπει, τον πήρα απ' τη φωτιά. Γύρω (στον Κύκλωπα) στέκονταν οι σύντροφοί μου.

»Θάρρος μας έδωσε ο μεγάλος θεός. Αφού σήκωσαν τον δαυλό από ελιά, το οξύ άκρο του έμπηξαν στο μάτι. Εγώ δε (ο Οδυσσέας) από πάνω στηριζόμενος τον περιέστρεψα όπως κάνει ο καραβομαραγκός περιστρέφοντας το τρυπάνι στο ξύλο κι από κάτω οι άλλοι τριγύριζαν τον ιμάντα ώστε να γυρίζει συνεχώς. Έτσι εμείς στο μάτι γυρίζαμε τον πυρωμένο δαυλό κι όπως μπηγόταν καυτός, τον μούσκευε το αίμα. Κι όλα τα γύρω μόρια, βλέφαρα και φρύδια τα έκαψε η φωτιά και έβγαινε ατμός από το βολβό, που καιγόταν ακόμη, και οι ρίζες (τα οπτικά νεύρα) σφραγίστηκαν με τη φωτιά».

Επιπρόσθετα να πουμε ότι στα τελευταία ίσως χρόνια της ζωής του να τον τύφλωσαν οι εχθροί του. Για να επιμένει η αρχαία παράδοση πως ήταν τυφλός θα πει πως κάτι είχε συμβεί. Στη βιογραφία του Ομήρου που αποδίδεται στον Πλούταρχο (Α, 2) σημειώνεται πως ο ιστορικός Έφορος που ήταν από την Κύμη της Μικρασίας έγραψε πως ο ποιητής της “Ιλιάδας” “επηρώθη τάς όψεις”. Δεν μας λέει όμως πως και πότε. Ωστόσο η μαρτυρία αυτή δεν μπορεί να είναι από την αρχή ως το τέλος ένας μύθος. Έχειως πυρήνα της κάποιο ιστορικό γεγονός. Και δεν είναι καθόλου απίστευτο να τύφλωσαν τον ποιητή εκείνοι που τόνε χαρακτήρισαν για αποστάτη και επικίνδυνο νεωτεριστή. Εξ άλλου ο τέτοιος τρόπος της τιμωρίας δεν ήταν άγνωστος στα παλιά εκείνα τα χρόνια, μα ίσα-ίσα νόμιμος. Από την Ιλιάδα (Β, 594 και παρ.) μαθαίναμε πως κάποιος παλαιός ποιητής που τον έλεγαν Θάμυρι, επειδή τάβαλε με τις Μούσες (που θα πή πως ήρθε σε σύγκρουση με το ιερατείο) τυφλώθηκε. Κάτω από το θρύλο αυτόν δεν είναι απίθανο κάποιος μεταγενέστερος ραψωδός να θέλησε να περιγράψη το πάθημα (=τιμωρία) του Ομήρου.

Η αλήθεια τελικά μπορεί να είναι εκεί και εμείς να μην μπορούμε να την δουμε

Ένα δεύτερο ερώτημα που έχω αφορά το όνομα Όμηρος. Έχω ακούσει μέχρι τώρα δύο εκδοχές για το όνομά του: (α) Όμηρος = ο μη ορών [αυτός που δεν βλέπει], (β) Όμηρος = Ομού και Αραρίσκει [αυτός πού συνδέει τους αντιμαχόμενους]

Θα προσθέσω και μια δική μου εκδοχή: ομού και αίρω (ρίζα αρ-). Αίρω με την σημασία σηκώνω, ξεσηκώνω. αυτός δηλαδή που με την ποίησή του ξεσηκώνει (αίρει) όλους μαζί (ομου). Με την ποίησή του ο Όμηρος εξέφρασε όχι μόνον τον ελληνισμό των μικρασιατικών παραλίων, αλλά και τον ηπειρωτικό ελληνισμό. Αν τώρα δεχθούμε ότι τα έπη συνετέθησαν τον 8ο αιώνα π.Χ., θα μπορούσαμε να φέρουμε και στο νουν μας τους πρώτους Ολυμπιακούς Αγώνες (776 π.Χ.), γεγονός πανελληνίας σημασίας. Στα "άθλα επί Πατρόκλωι" γίνονται επικήδειοι αγώνες προς τιμήν του Πατρόκλου, που συνιστούν μια πρωτόλεια μορφή ολυμπιακών αγώνων της εποχής στην οποία αναφέρονται.

Ένα τρίτο ερώτημα που μου έχει δημιουργηθεί και το έχω ακούσει αρκετές φορές αφορά το πρόσωπό του. Ήταν ο Όμηρος ο Οδυσσέας;

Αυτό δεν αποκλείεται με την έννοια ότι μέσωι του Οδυσσέως στην Οδύσσεια και μέσωι του Αχιλλέως στην Ιλιάδα αντιπροσωπεύονται δυο διαφορετικές ηλικιακές όψεις του ποιητού, την γεροντική και την νεανική αντιστοίχως. Ο Λογγίνος παίρνοντας θέση για το ποιος είναι ο δημιουργός των επών υποστηρίζει πως η Ιλιάς είναι το έργο του ανατέλλοντος ποιητού και η Οδύσσεια το έργο του δύοντος ποιητού. Όντας μικρός σε ηλικία συνέθεσε την Ιλιάδα με τις μάχες και τις σκηνές πολέμου. Όταν πια ήταν προκεχωρημένης ηλικίας συνέθεσε την Οδύσσεια με κεντρικό ήρωα τον Οδυσσέα που αναζητούσε μέσα από τις περιπέτειες του την οικογενειακή θαλπωρή κοντά στα ηγαπημένα του πρόσωπα.

[TEUTAMOS]

Επεισόδια της Οδύσσειας σε αρχαία πινακίδα, βρεθηκε στη "Σχολή Ομήρου" στην Ιθακη




Ενα σημαντικό εύρημα από την Ιθάκη, μία πινακίδα που «αφηγείται» με γλαφυρό τρόπο ένα από τα επεισόδια της Οδύσσειας, παρουσιάστηκε στο γερμανικό αρχαιολογικό περιοδικό «Kadmos». Στην πινακίδα απεικονίζεται ένα πλοίο με τον Οδυσσέα δεμένο στο κατάρτι και εκατέρωθεν τερατόμορφα σχέδια, μία τρίαινα και σημάδια πιθανής γραφής Γραμμικής Β. Το εύρημα, ώς τώρα αχρονολόγητο, βρέθηκε μαζί με άλλες πινακίδες που φέρουν επίσης σκηνές από την Ιλιάδα και Οδύσσεια, στην περιοχή «Αγιος Αθανάσιος» ή «Σχολή Ομήρου» της Ιθάκης κατά τις ανασκαφές που διενεργεί στη θέση αυτή για λογαριασμό του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων η Λίτσα Κοντορλή - Παπαδοπούλου και ο Θανάσης Παπαδόπουλος. Την επιστημονική δημοσίευση του αρχαίου συνυπογράφουν οι δύο Ελληνες αρχαιολόγοι με τον ειδικό σε θέματα επιγραφικής Βρετανό G. Owens.

Πινακίδες με Γραμμική Β στην Ελλάδα έχουν βρεθεί σε προαύλια αρχαίων ανακτορικών συγκροτημάτων. Στη θέση του «Αγίου Αθανασίου» έχει ανακαλυφθεί από το 1996 που ερευνάται, μεγάλη αρχαία κτιριακή εγκατάσταση με δύο άνδηρα που επικοινωνούν μεταξύ τους με λαξευμένες στο βράχο κλίμακες που παραπέμπουν σε ανακτορικού τύπου συγκρότημα.

Αναγνωρίζοντας το υπουργείο Πολιτισμού τη σημασία των ευρημάτων της Ιθάκης προχώρησε προ μηνός (20/9/2006) στη δημοσίευση της απόφασης της απαλλοτρίωσης περίπου 25,5 στρεμμ. στην ως άνω περιοχή προκειμένου να συνεχισθεί η αρχαιολογική έρευνα, η οποία όμως γίνεται κάθε χρόνο με ελάχιστα οικονομικά μέσα που προσφέρουν τοπικοί φορείς της Ιθάκης και το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων. Μία ενίσχυση από την πολιτεία, κάποιες τράπεζες ή επιχειρήσεις θα μπορούσε να φωτίσει μια σελίδα της Ιστορίας της πατρίδας του Οδυσσέα που παραμένει ακόμη στην αχλύ του μύθου.

ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 17/11/2006

[TEUTAMOS]

στο παραμύθι της 12ης Δυναστείας (2000 π.Χ.), που σώζεται στον Αιγυπτιακό πάπυρο No 115 του Έρμιτάζ;

«Μπήκα στην θάλασσα σε ένα καράβι, που είχε μήκος 150 πήχεις, πλάτος 40, με 150 ναύτες από τους πιο καλούς της Αιγύπτου... Όταν ακόμη βρισκώμαστε στην θάλασσα, ξέσπασε ξαφνικά θύελλα. Πλησιάζαμε στην στεριά. Ο άνεμος μας έσπρωχνε προς τα εκεί. Τα κύματα ήσαν πελώρια. Έφθαναν τις 8 πήχεις. Βρήκα ένα κομμάτι ξύλο. Το άρπαξα. Όσο για το καράβι, όλοι που βρίσκονταν μέσα χάθηκαν, δεν γλίτωσε κανείς. Ένα μεγάλο κύμα με έρριξε σε ένα νησί. Πέρασα τρεις μέρες μονάχος με μόνη συντροφιά την καρδιά μου. Ξάπλωσα μέσα σε ένα δάσος. Εκεί που εσχηματίζετο μια κρύπτη και με προφύλασσε η σκιά. Διασκέλισα το δάσος ψάχνοντας να βρω τροφή. Βρήκα σύκα, σταφύλια, κάθε είδος σπόρους, πεπόνια και ψάρια και πουλιά. Άνοιξα ένα λάκκο και άναψα πυρά, έτσι που με την φωτιά να φθάσουν στους θεούς οι προσφορές μου...»

Προφανώς οι προσευχές του ναυαγού εισακούσθηκαν και ο ίδιος άκουσε ξαφνικά έναν κεραυνό να πέφτη. Τα δένδρα κουνήθηκαν, η Γη δονήθηκε και εμφανίσθηκε ένα πελώριο φίδι καλυμμένο με χρυσάφι και χρώμα σαν από σαπφείρι. Άρχισε τότε να κάνη ερωτήσεις στον ναύτη. Ο ναύτης του λέει ότι θα του φέρη προσφορές από την πατρίδα: «Θα σου φέρω ιερά λάδια, αφιερώματα και θυμίαμα από τους ναούς, οπου λατρεύονται οι θεοί». Και το φίδι του απαντάει: «Δεν είσαι αρκετά πλούσιος σε αρώματα, διότι ό,τι έχεις δεν είναι παρά συνηθισμένο λιβανωτό. Όσο για μένα, είμαι πρίγκιπας της Πουντ και έχω πολλά αρώματα. Μόνο το ιερό λάδι, που λες, ότι θα φέρης, αυτό δεν υπάρχει σε τούτο το νησί».

Ο ναυαγός πήρε τα πλούσια δώρα, που του προσέφερε το φίδι, αρώματα, πολύτιμα ξύλα, λαχανικά, κυπαρίσσια, ελεφαντόδοντο, κυανοπιθήκους, μαϊμούδες και άλλα ακριβά αγαθά, τα φόρτωσε στο πλοίο του και επέστρεψε στην πατρίδα.

Το αιγυπτιακό αυτό παραμύθι θυμίζει πράγματι έντονα τόσο τις περιπέτειες του Οδυσσέως, όσο και την ιστορία του ναυαγού Σιντβάτ, από τις Χίλιες και Μία Νύχτες. Μάλιστα πολλοί αίγυπτιολόγοι, όπως ο Colenischeff, σ Heibig, σ Victor Berard, ο Alex Moret, κ.α. έθεώρησαν ότι η σκηνή του ναυαγίου, που περιγράφεται στην Οδύσσεια, μοιάζει εκπληκτικά με αυτήν του παπύρου. Μήπως ο ποιητής των επών λοιπόν εγνώριζε την ύπαρξι του παπύρου ή μήπως τα ίδια τα Ομηρικά έπη είναι παλαιότερα; Ίσως την άπάντησι της προελεύσεως της Ιστορίας μας την δίδει ο ίδιος ο δράκοντας του παραμυθιού: «Είμαι πρίγκιπας της Πουντ και έχω πολλά αρώματα. Μόνο το ιερό λάδι, που λες, πως θα φέρης, αυτό δεν υπάρχει σε τούτο το νησί». Στην Κρήτη ωστόσο το ελαιόλαδο ήταν ήδη γνωστό από την 2α χιλιετία π.Χ.

http://images.google.gr/imgres?imgurl=h ... l%26sa%3DN
Και τα εξωτικά αντικείμενα, που μεταφέρει ο ναυαγός, ομοιάζουν με αυτά που έχουν ευρέθη τόσο στην Μινωική Κρήτη οσο και στους μετέπειτα Μυκηναϊκούς καταλόγους της Γραμμικής Β΄. Δυνάμεθα, λοιπόν, να υποθέσουμε έπειτα από τα ανωτέρω την εθνικότητα του ναυαγού.

[stal]

Υπάρχει και η θεωρία ότι τα "ομηρικά έπη" είναι πελασγικά έπη που θρηνούν την ενδο-πελασγική σύγκρουση Αχαιών και Τρώων και μάλιστα είναι γραμμένα ως θρήνος υπέρ της Τροίας, όπου βασικά εξυμνείται το "ήθος" των Τρώων ηρώων παρά των Αχαιών.

Σύμφωνα με την θεωρία αυτή τα πελασγικά αυτά έπη "οικειοποιήθηκαν" ως ηρωική ποίηση τους από τα μη-πελασγικά ελληνικά φύλα που μετά την πτώση της Τροίας δεν βρήκαν καμία ανάσχεση ισχύος και από την περιοχή του Καυκάσου κατέκλυσαν / μετοίκησαν στον ελληνικό χώρο, όπου και επικράτησαν / συγχωνεύτηκαν πολιτισμικά με τους γηγενείς πελασγούς.

Οι αποδείξεις αυτής της θεώρησης είναι κατά κύριο λόγο γλωσσολογικές.

Για περισσότερα δες: Ν. Ελευθεριαδη, Πελασγοί, Εκδόσεις Κάκτος 1997 (Α' Έκδοση 1931)

[TEUTAMOS]

Υπάρχει και η θεωρία ότι τα "ομηρικά έπη" είναι πελασγικά έπη που θρηνούν την ενδο-πελασγική σύγκρουση Αχαιών και Τρώων και μάλιστα είναι γραμμένα ως θρήνος υπέρ της Τροίας, όπου βασικά εξυμνείται το "ήθος" των Τρώων ηρώων παρά των Αχαιών.

Πάνω από όλα πρέπει να δεχθούμε ότι Αχαιοί και Τρώες ήταν ομόφυλοι, ομόθρησκοι και ομόγλωσσοι αν κρίνουμε ότι στην Ιλιάδα καταλαβαίνει ο ένας την γλώσσα του άλλου και πιστεύουν στους ίδιους θεούς. Σήμερα ο Τρωικός πολιτισμός γίνεται δεκτόν ότι ανήκει σε ένα ευρύτερο αιγαιακό πελασγικό υπόβαθρο:
βλ. http://www.ethnos.gr/article.asp?catid= ... bid=842410#

Σημαντικό ρόλο έπαιξε ο πολύ προγενέστερος οικισμός της Λήμνου Πολιόχνη, που φαίνεται να κατοικείται από από την Νεολιθική Εποχή 5η ή 4η χιλ. π.Χ.. Απέναντι έμελλε αργότερα να κτιστεί η Τροία που η παλαιοτέρα της φάση ανάγεται την 3η χιλ. π.Χ. Ιδού οι φάσεις της Πολιόχνης εν σχέσει με της Τροίας:

Πολιόχνη Ι (Μελανή 5000-4000 π.Χ.)
Πολιόχνη ΙΙ (Κυανή 3800-3200 π.Χ.)
Πολιόχνη ΙΙΙ (Πράσινη 3200-3000 π.Χ.)
Πολιόχνη IV (Ερυθρή 3000-2600 π.Χ.) σύγχρονη της Τροίας Ι
Πολιόχνη V (Κίτρινη 2600-2300 π.Χ.) σύγχρονη της Τροίας ΙΙ
Πολιόχνη VI (Καστανή 2050-1900 π.Χ.) σύγχρονη της Τροίας V
Πολιόχνη VII (Ιώδης 1900-1600 π.Χ.) σύγχρονη της Τροίας VI


ο οικισμός της Πολιόχνης

Το βουλευτήριο της Πολιόχνης

Οι πελασγικές επιδράσεις μπορούν επίσης να γίνουν φανερές από τα ίχνη της μητριαρχικής οργάνωσης που υπάρχει στο πρότυπο έπος της μηνιδος του Μελεάγρου.
Δεν ξέρουμε με βεβαιότητα πόσο πίσω μπορούν να αναχθούν τα έπη του Ομήρου. Ωστόσο μπορούμε να πουμε πως πιθανόν η Ιλιάδα, η μηνις του Αχιλλέα, έχει ως ένα από τα πρότυπά του το χαμένο για μας έπος της μηνιδος του Μελεάγρου, την απήχηση της οποίας παρακολουθούμε στην Ι ραψωιδία της Ιλιάδος. Ιδού η ιστορία του Μελεάγρου:

Στην ελληνική μυθολογία ο Μελέαγρος ήταν γιος του βασιλιά της Καλυδώνας Οινέως και της Αλθαίας, αδελφής της Λήδας. Ο Μελέαγρος είναι ο κεντρικός ήρωας των διηγήσεων για τον Καλυδώνιο Κάπρο. Ο μύθος αρχίζει όταν ο Οινέας θυσίασε κάποτε σε όλους τους άλλους θεούς αλλά ξέχασε την Άρτεμη. Η θεά οργίσθηκε και έστειλε εναντίον των Καλυδωνίων ένα φοβερό αγριογούρουνο, τον Καλυδώνιο Κάπρο, που προκαλούσε μεγάλες καταστροφές. Ο Μελέαγρος καταδίωξε μαζί με τους πιο ονομαστούς Έλληνες ήρωες της εποχής το θηρίο και πέτυχε τελικά να το σκοτώσει. Η Άρτεμις τότε προκάλεσε διχόνοια μεταξύ των Αιτωλών και των Κουρήτων που είχαν πάρει μέρος στο κυνήγι για το ποιος θα κρατήσει το τομάρι και το κεφάλι του ζώου. Επακολούθησε μάχη και σε αυτή ο Μελέαγρος σκότωσε τους Τοξέα και Πλέξιππο, αδελφούς της μητέρας του, η οποία τότε τον καταράστηκε, επικαλούμενη εναντίον του την οργή των «χθονίων θεών» (του Κάτω Κόσμου). Ο Μελέαγρος, φοβούμενος το αποτέλεσμα της μητρικής κατάρας, αποσύρθηκε τότε από τη μάχη κι έτσι νίκησαν οι Κουρήτες και πολιόρκησαν τους Αιτωλούς στην Καλυδώνα. Μάταια ικέτευαν τον Μελέαγρο να πολεμήσει για να σώσει την πόλη του: ο ήρωας έκλεινε τα αυτιά του στις παρακλήσεις των γερόντων, των ιερέων, του πατέρα του και της μητέρας του (που είχε μετανοήσει). Τελικώς ο εχθρός κυρίευσε και πυρπόλησε την Καλυδώνα, και οι Κουρήτες ετοιμάζονταν να λεηλατήσουν το μέγαρο του Μελεάγρου. Τότε μόνο ο Μελέαγρος μεταπείσθηκε από τις ικεσίες της συζύγου του Κλεοπάτρας (κόρης του Ίδα), πήρε τα όπλα του και έσωσε την πόλη, αλλά σκοτώθηκε καθώς φαίνεται την ώρα του τέλους της μάχης.

Το έπος αυτό προβάλλει την μητριαρχική οργάνωση της προομηρικής κοινωνίας που κυριαρχούσε στον ελλαδικό χώρο. Αυτό μπορεί να φανεί από τα εξής στοιχεία μέσα στην ιστορία:
1) η σημαντική θέση της θεάς Αρτέμιδος, που κινεί τα νήματα σ' αυτήν την αφήγηση.
2) η αξία που, όπως φαίνεται, είχε ο αδελφός της μητέρας του Μελεάγρου ήτοι του θείου του.
3) η μητρική κατάρα.
4) η αναφορά στις "χθόνιες θεότητες" που θεωρούνται παλαιότερες θεότητες των ολυμπίων θεών.
5) η σημασία που δίνει ο Μελέαγρος στην ικεσία της συζύγου του Κλεοπάτρα.

Μια άλλη διάσταση στο θέμα της καταγωγής των επών είναι και η ακόλουθη. Αφορά στο ιλιαδικό έπος και ειδικότερα στην προιστορία του, την αρπαγή της Ελένης που όμοια της υπάρχουν κι άλλες. Κάποιες εξ αυτών βρίσκονται στο Α΄βιβλίο των Ιστοριών (Κλειώ) του Ηροδότου, όπου εκτίθενται οι παραδοσιακές αφορμές της έχθρας Ελλήνων και λαών της Ανατολής. Οι αρπαγές γυναικών ένθεν και ένθεν υπήρξε ένα στοιχείο που είχε την δική του σημειολογία.

«Οι γραμματισμένοι Πέρσες («Περσέων λόγιοι») βρίσκουν τους Φοίνικες αίτιους έχθρας’ λεν δηλαδή πως αυτοί, φτασμένοι από τη θάλασσα που ονομάζεται Ερυθρά σε τούτη εδώ τη θάλασσα, αφού κατοίκησαν το χώρο που και τώρα κατοικούν, άρχισαν αμέσως μακρινά ταξίδια, μεταφέροντας εμπορεύματα αιγυπτιακά και ασσυριακά, να πιάνουν και άλλα λιμάνια και προπαντός στο Άργος. Το Άργος εκείνα τα χρόνια σε όλα ξεχώριζε ανάμεσα στις πόλεις της χώρας που τώρα ονομάζεται Ελλάδα»….. Έτσι διηγούνται οι Πέρσες πως η Ιώ έφτασε στην Αίγυπτο, όχι όπως οι Έλληνες, και πως αυτό έγινε η αρχή για τα αδικήματα που ακολουθήθηκαν. Μετά από αυτά, λένε οι Πέρσες, κάποιοι από τους Έλληνες, γιατί δεν ξέρουν να πουν το όνομά τους, πάτησα πόδι στην Τύρο της Φοινίκης και άρπαξαν τη θυγατέρα του βασιλιά την Ευρώπη. Μπορεί να ήταν Κρήτες. («Μετά δε ταύτα τινάς των Ελλήνων φασί της Φοινίκης ες Τύρον προσσχόντες αρπάσαι του βασιλέως την Θυγατέρα Ευρώπην. Είησαν δ’ αν ούτοι Κρήτες..). Και έτσι έγιναν ίσα κι ίσα, όμως μετά Έλληνες έγιναν αίτιοι της δεύτερης αδικίας. Γιατί μ’ ένα μακρύ καράβι ανέβηκαν τον Φάση ποταμό στην Αία της Κολχίδας, κι από εκεί πήγαν και πήραν την θυγατέρα του βασιλιά τη Μήδεια…. Στην επόμενη γενιά ύστερα από αυτά, λένε πως ο Αλέξανδρος που τα έμαθε και ήθελε να αποκτήσει γυναίκα από την Ελλάδα με αρπαγή, γνωρίζοντας ότι δεν θα δώσει λόγο, αφού και οι Έλληνες δεν έδωσαν, άρπαξε την Ελένη… Αυτοί οι Ασιάτες, λεν οι Πέρσες, όταν τους άρπαξαν γυναίκες, δεν το πήραν στα σοβαρά, ενώ οι Έλληνες για μια γυναίκα Σπαρτιάτισσα ξεσήκωσαν ολόκληρη εκστρατεία, ήρθαν στην Ασία και αφάνισαν τη δύναμη του Πρίαμου. Πως από τότε πια θεωρούν ότι οι Έλληνες τους είναι εχθροί. Γιατί την Ασία και τα βάρβαρα έθνη που την κατοικούν, οι Πέρσες τα θεωρούν δικά τους, ενώ την Ευρώπη και τους Έλληνες τα έβλεπαν πάντα σαν κάτι ξεχωριστό. Έτσι λεν οι Πέρσες πως έγινα τα πράγματα και στην άλωση της Ιλίου (Τροίας) βρίσκουν την αιτία έχθρας…» (Ηρόδοτος Α, 2 - 5)

Η Ιλιάδα εμφανίζει αρκετές ομοιότητες με το ουγκαριτικό έπος του Κερέτ το οποίο έκανε τον καθηγητή Cyrus Gordon να μιλήσει για ομοιότητες μεταξύ του Ομήρου και της Βίβλο στο βιβλίο του "Όμηρος και Βίβλος". Εκεί υποστηρίζει την ύπαρξη ενός ευρύτερου κοινού πολιτισμού της Ανατολικής Μεσογείου με κέντρο την Κρήτη.

[Casandra]

Θα ήθελα να σταθώ στον όρο «Ομηρικό ζήτημα» και τα διάφορα ερωτήματα που δημιουργήθηκαν για την πατρότητα και τον τρόπο σύνθεσης και καταγραφής των δύο έργων, όπως μας τα παρουσιάζει ο Τεύταμος.

Ως τον 5ο αιώνα οι ίδιοι οι Έλληνες δεν αμφέβαλλαν για την ύπαρξη του Ομήρου, αποδίδοντας σε αυτόν όλα τα επικά έργα που αναφέρονται στον τρωικό πόλεμο και τους ύμνους προς τιμή των θεών. Πρώτος ο Ηρόδοτος παίρνει κάπως κριτική στάση απέναντι στον Όμηρο. Ύστερα από αυτό ο αριθμός των έργων, που μέχρι τότε δημιουργό τους θεωρούσαν τον Όμηρο, άρχισε ολοένα και περισσότερο να λιγοστεύει. Πολύ μακριά στην κριτική των ποιημάτων που απέδιδαν στον Όμηρο και στη διαπίστωση σε αυτά μιας σειράς αντιφάσεων, τράβηξε ο σοφιστής Ζωίλος (4ος αιώνας π.Χ.), που τον ονόμασαν "ομηρομάστιγα". Στην αλεξανδρινή εποχή είχαν δημιουργηθεί πάνω στην κριτική των ομηρικών κειμένων ολόκληρες σχολές.

Ο Ελλάνικος και ο Ξένων, σύγχρονοι του Αριστάρχου του Σαμόθρακος (217-145 π.Χ.), έριξαν την ιδέα ότι η Ιλιάδα και η Οδύσσεια δεν θα μπορούσαν να είναι έργα του ίδιου ποιητή (μη είναι του αυτού Ιλιάδα και Οδύσσειαν) και ονομάστηκαν για αυτό χωρίζοντες. Η ετυμηγορία τους στηριζόταν σε διάφορες και εσωτερικές ανακολουθίες, στις οποίες όμως δεν φαίνεται να έκριναν από πλευρά πραγματολογική, αλλά αισθητική. Ο Όμηρος της Οδύσσειας δεν ήταν ο Όμηρος της Ιλιάδας, δηλαδή το ποιητικό ύφος δεν ήταν το ίδιο στην καθεμία περίπτωση. Την ίδια γραμμή ακολουθώντας συγκρίνει την Οδύσσεια με την Ιλιάδα ο ανώνυμος συγγραφέας του περί ύψους και χαρακτηρίζει την Οδύσσεια επίλογο της Ιλιάδας. Η σύγκριση του ύφους και της δραματικής διάρθρωσης στα δύο έπη υπήρξε μόνιμο θέμα της κριτικής όχι μόνο του Αριστοφάνη του Βυζαντίου και του Απολλωνίου του Ροδίου αλλά και των Λατίνων όπως και των Βυζαντινών.

Αισθητική είναι και η προσέγγιση του Ερατοσθένους, μαθητή του Ζηνοδότου (του πρώτου βιβλιοφύλακα της Βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας), ο οποίος απέρριπτε τον ορθολογισμό του Καλλιμάχου, ο οποίος προσπαθούσε να επαληθεύσει γεωγραφικά τις περιπλανήσεις του Οδυσσέα. Την ίδια στάση υιοθέτησε και ο Αρίσταρχος ο Βυζάντιος, μαθητής κι αυτός του Ζηνοδότου, στην «αποκάθαρση» του Ομηρικού κειμένου από εμβόλιμα ξένα στοιχεία, π.χ. από ασυνήθεις εκφράσεις, τις λεγόμενες γλώσσες, και στην αποκατάσταση της ομοιομορφίας του επικού ύφους. Τον ίδιο χαρακτήρα είχαν και οι διορθωτικές επεμβάσεις του Αριστάρχου του Σαμόθρακος, ο οποίος θέλησε «τον Όμηρον εξ Ομήρου σαφηνίζειν», μολονότι κατακρίθηκε για την νόθευση χωρίων με αιτιολογικό, ορισμένες ανωμαλίες στη χρήση λέξεων ή αντιθέσεις στη διαπραγμάτευση προσώπων και πραγμάτων, που θεωρήθηκε δίκαια αυθαίρετη.

Στη νεότερη εποχή το ομηρικό ζήτημα ξαναγεννήθηκε το 18ο αιώνα, τον αιώνα του διαφωτισμού, του ορθολογισμού και του κριτικισμού. Μέσα σε μια αλυσίδα επιχειρημάτων υπέρ ή κατά των Αρχαίων ο Γάλλος αβάς ντ’ Ωμπινιάκ (Hedelin d’ Aubignac) με την πραγματεία του Ακαδημαϊκές εικασίες ή διατριβή περί της Ιλιάδος (Conjectures academiques ou dissertation sur l’ Iliade, 1664) που δημοσιεύτηκε μετά τον θάνατο του (1715) πήρε θέση κάπου στο μέσον. Δηλαδή, η αξία στη συνολική της δομή που παρουσίαζε πραγματικές ή πλασματικές αδυναμίες, αλλά στα μικρότερα έπη τα οποία κάποιος συναρμολόγησε τα κομμάτια αφήνοντας φανερά ίχνη ανωμαλιών στη σύνδεση.

Η καθαρά αισθητική αυτή τοποθέτηση του προβλήματος βρήκε πρόσφορο έδαφος στη φιλολογία. Με το κύρος της αυστηρής επιστημονικής κριτικής ο Γερμανός Φρήντριχ Αουγκούστ Βολφ (Friedrich August Wolf) προσπαθούσε να αποδείξει στα "Προλεγόμενα στον Ομηρο" (1795) ότι η "Ιλιάδα" και η "Οδύσσεια" δεν είναι έργα ενός ποιητή, αλλά αποτελούν προϊόν της συλλογικής δημιουργίας πολλών αοιδών-ποιητών. Και δεχόταν ότι τα δύο έπη καταγράφηκαν και συναρμολογήθηκαν από τον Αθηναίο τύραννο Πεισίστρατο, τον 6ο αιώνα, ενώ μέχρι τότε μεταδίδονταν από μνήμης. Αυτό, όπως υποστήριζε, εξηγούσε, την έλλειψη ενότητας, τις αντιφάσεις ή την παρεμβολή ολόκληρων ραψωδιών ξένων προς τα έπη.

Για τους επόμενους 2 αιώνες δημιουργούνται τρεις κατηγορίες θεωριών:

Η θεωρία των μικρών επών ή της συγκόλλησης. Ανεξάρτητες ενότητες θα έπρεπε σιγά-σιγά σε διάστημα αιώνων να συμπαρατάχθηκαν ή και ατελώς να συνενώθηκαν από τους ραψωδούς, αφήνοντας στις συνδέσεις απρόβλεπτες ανωμαλίες που μετέπειτα δημιούργησαν την εντύπωση ανακολουθιών ή αντιφάσεων. Την θεωρία υποστήριξε ο Λάχμαν (K. Lachmann) υποδιαιρώντας την Ιλιάδα σε 18 ανεξάρτητα τμήματα και δείχνοντας τα σημεία της συναρμολόγησής τους.

Η θεωρία της συμπίλησης. Από τα αρχικά μικρά ποιήματα, με διαδοχικές τροποποιήσεις και επεξεργασίες στις οποίες αυτά υποβάλλονταν περιοδικά από σειρά ποιητών σε διάφορες χρονικές περιόδους, προέκυπταν συνεχώς μεγαλύτερα ως εκείνη την μορφή που ήταν τελική. Κατά τον κύριο εκπρόσωπο της θεωρίας αυτής, τον Κίρχοφ (A. Kirchhoff), η Οδύσσεια στην τελική φάση της «συμπίλησης» δημιουργήθηκε από τρία έπη που τα «συνέδεσε ένας ποιητής σε ένα ολόκληρο ποίημα».

Η θεωρία της διεύρυνσης. Ένας αρχικός πυρήνας αναπτύχθηκε σταδιακά με διαδοχικές επεμβάσεις των ραψωδιών ή άλλων διασκευαστών σε τρόπο ώστε η δομή των ποιημάτων να παρουσιάζεται «στρωματική». Αντίστοιχα «στρώματα» επιχείρησαν να διακρίνουν μεταξύ άλλων οι Τάιλερ (W. Theiler), φον ντε Μυλ (P. Von der Muhil), Πέιτζ (D. L. Page), Μαρτσούλο (B. Marzullo).

Στον αντίποδα των αναλυτικών θεωριών αναπτύχθηκε ως αντίδραση από την εποχή ήδη του Βολφ η ενωτική κίνηση η οποία αντιπροσωπεύεται μέχρι σήμερα από πολλούς φιλολόγους που εξετάζουν τόσο στην Ιλιάδα όσο και στην Οδύσσεια την ενότητα της δομής και του περιεχομένου. Το χάσμα που χώριζε την αναλυτική και την ενωτική θεωρία το γεφύρωσε ένα παραπροϊόν των αντιπαραθέσεων που είχαν εκείνες προκαλέσει, η νεοαναλυτική θεωρία. Οι νεοαναλυτικοί, που κυριότεροι εκπρόσωποί τους ήταν, αρχίζοντας από το 1910, ο Μύλντερ, (D. Mulder), ο Χόβαλτ (E. Howald), ο Ι. Κακριδής, η Ο. Κομνηνού-Κακριδή, ο Πεσταλότσι (H. Pestalozzi) και ο Κούλμαν (W. Kullmann), ακολουθώντας την μέθοδο της δομικής ανάλυσης διερεύνησαν την «προϊστορία» των επών, τα πρότυπά τους, και απέδειξαν ότι χρησιμοποιείται σ’ αυτά υλικό από προγενέστερα, μεγαλύτερα ή μικρότερα σε έκταση ποιήματα, το οποίο όμως προσαρμόζεται κάθε φορά σε άλλα πρόσωπα και μύθους μέσα στα Ομηρικά έπη και, κατά έναν τρόπο, μεταποιείται. Ένα παράδειγμα είναι ο μύθος του Αχιλλέα ως πρότυπο της Πατρόκλειας (ραψωδίες Π-Ρ, Ψ), ένα άλλο ο μύθος του Μελεάγρου σε συνδυασμό με την ραψωδία Ι (πρεσβεία προς τον Αχιλλέα), «αργοναυτικά» ή άλλα ναυτικά παραμύθια για τις περιπλανήσεις του Οδυσσέα. Με την νεοαναλυτική μέθοδο προωθήθηκε η άποψη της εσωτερικής ενότητας της Ιλιάδας και της Οδύσσειας και μελετήθηκαν σε ορθή βάση προβλήματα, όπως ανωμαλίες στην πλοκή, συρραφές, επαναλήψεις. Την ενότητα υποστηρίζει η τεχνική πλοκή, προοικονομία – δηλαδή προετοιμασία της δράσης –, επιβράδυνση, νύξεις που αρμολογούν προηγούμενα και επόμενα γεγονότα ή «γραμμές» (π.χ. «γραμμή του Έκτορος») που διατρέχουν όλο το ποίημα. Για τις ανωμαλίες και τις ατέλειες η ευθύνη ανάγεται στα ίδια τα πρότυπα ή σε ανεπιτυχή προσαρμογή των λεπτομερειών τους στο νέο ποιητικό σχέδιο και στις απαιτήσεις των συμφραζομένων. Ιδιαίτερη θέση στην ιστορία της νεοανάλυσης κατέχουν ο Μπάουρα και ο Φ. Κακριδής. Η συμβολή του πρώτου στο βιβλίο του Tradition and Design in the Iliad (1930) συνίσταται στη συνδυαστική προσέγγιση: Αναγνωρίζει ότι «στον Όμηρο οφείλονται ο ποιητικός χαρακτήρας και η τεχνική, το σχέδιο και η πορεία της πλοκής, η δραματικότητα και η έξαρση, ο χαρακτήρας του φανταστικού που παρατηρεί κανείς στην Ιλιάδα, ότι ο ίδιος όμως ο Όμηρος οφείλει πολλά σε προγενέστερη ποίηση».

Η σημερινή φιλολογική έρευνα, εμβαθύνοντας στα μυστικά της προφορικής σύνθεσης των ομηρικών κειμένων και της τεχνικής του έμμετρου λόγου, προσπαθεί να προχωρήσει προς τα παλαιότερα πρότυπα του λόγου (μετρικές φράσεις κ.λ.π.) χωρίς να ασχολείται ιδιαίτερα με την πατρότητα των επών. Το μόνο σημείο στο οποίο μπορούν να συναντηθούν σήμερα οι ενωτικοί και αναλυτικοί είναι ότι ο Όμηρος χρησιμοποίησε υλικό που είχαν δημιουργήσει παλαιότεροι αοιδοί. Από εκεί και πέρα οι αναλυτικοί θα πουν ότι το χρησιμοποίησε αδέξια, ενώ οι ενωτικοί- με περισσότερο δίκαιο- ότι το αφομοίωσε και χρησιμοποίησε απ’ αυτό ότι του χρειαζόταν κάθε φορά, διαλέγοντας, απορρίπτοντας, αναπλάθοντας και δημιουργώντας ο ίδιος, έτσι που να δώσει κάτι καινούργιο, κάτι που είχε την σφραγίδα της μεγαλοφυΐας γι’ αυτό και φυλάχτηκε με θρησκευτική προσοχή και επιμέλεια πρώτα προφορικά, κι όταν ήλθε η ώρα, γραπτά (Α. Τσοπανάκης, 1988).

Αν ο ίδιος ποιητής συνέθεσε την Ιλιάδα και την Οδύσσεια (την πρώτη σε νεανική και την δεύτερη σε γεροντική ηλικία) ή αν άλλος το πρώτο και άλλος το δεύτερο έπος, αυτό θα αργήσουμε ίσως να το μάθουμε. Ο δύσκολος γρίφος που αντιμετωπίζεται σήμερα ως απόρροια της προφορικής σύνθεσης και παράδοσης είναι το πότε, το πώς και από ποιους έγινε η πρώτη καταγραφή της Ιλιάδας και της Οδύσσειας. Από τον Όμηρο τον ίδιο; από έναν εγγράμματο συγγενή ή μαθητή στον οποίο τα υπαγόρευσε ο ίδιος; ή σε μεταγενέστερη εποχή από εγγράμματους ραψωδούς, οι οποίοι τα είχαν παραβάλει οι ίδιοι από προδρόμους τους με πιστή απομνημόνευση και που είναι δυνατό, θεληματικά ή άθελα, να επέφεραν τροποποιήσεις, προσθήκες και αφαιρέσεις στην αρχική μορφή των επών; Στο σημείο αυτό οι απαντήσεις δεν είναι ακόμη οριστικές αλλά ούτε πειστικές και είμαστε υποχρεωμένοι να περιμένουμε. Τα διδάγματα πάντως των ερευνών στη Γιουγκοσλαβία έδειξαν ότι και η πιστή μετάδοση και καταγραφή πολλών χιλιάδων στίχων είναι δυνατή.

[Casandra]

Με αυτό το post θα ήθελα να σταθώ στην γεωγραφική περιπλάνηση του Οδυσσέα. Αλήθεια οι περιπλανήσεις του έγιναν μόνο μέσα στην Μεσόγειο ή έφτασε άραγε ως την Αμερική;

Η μελέτη της Εριέττας Μέρτζ
Η πρώτη που τόλμησε να έρθει αντιμέτωπη προς την επικρατούσα άποψη ότι οι περιπλανήσεις του Οδυσσέως έγιναν μέσα στην Μεσόγειο ήταν η Αμερικανίδα Εριέττα Μέρτζ (Henrietta Mertz) η οποία το 1965 εξέδωσε στο Σικάγο των Η.Π.Α. το βιβλίο " The Wine Dark Sea" (τίτλος στα Ελληνικά "ΟΙΝΩΨ ΠΟΝΤΟΣ" εκδόσεις ΝΕΑ ΘΕΣΙΣ -1995) και αργότερα το 1967 τα "Αργοναυτικά" στα οποία με μεγάλη πειστικότητα -στηριζόμενη στις δικές της προσωπικές έρευνες και εξερευνήσεις στην Β. και Ν. Αμερική- διατυπώνει την θέση ότι το ταξίδι του Οδυσσέως είχε και ένα σημαντικό σκέλος εκτός Μεσογείου. Η άποψη της κ. Μέρτζ είναι ότι ο Οδυσσέας ταξίδεψε μέχρι τις ακτές της Αμερικής βοηθούμενος από τα θαλάσσια ρεύματα. Η κ. Μέρτζ εντόπισε τα μέρη που επισκέφθηκε ο Οδυσσέας με βάση την ταχύτητα που κινούνται τα θαλάσσια ρεύματα και την διάρκεια των ταξιδιών από σταθμό σε σταθμό όπως αναφέρονται στην Οδύσσεια. Οι απόψεις της κ. Μέρτζ ενισχύονται και από αρχαιολογικά ευρήματα που έχουν βρεθεί στην Αμερικανική ήπειρο.

Σχεδιάγραμμα που παρουσιάζει την περιπλάνηση του Οδυσσέα μετά την πτώση της Τροίας βάσει των διαπιστώσεων της Εριέττας Μέρτζ (η οποία μελέτησε εδάφιο προς εδάφιο το κείμενο του Ομήρου σε συνδυασμό με διάφορες νεότερες ανακαλύψεις και παρατηρήσεις που αναφέρονται από τον ίδιο τον Όμηρο π.χ. διάρκεια ταξιδιού κλπ). Στον χάρτη επισημαίνονται η περιοχή που υπήρξαν οι Σειρήνες , σε ποιο σημείο της Αμερικάνικης ηπείρου ήταν η Σκύλλα και η Χάρυβδης και μέσο ποιας οδού ο Οδυσσέας επέστρεψε στην Ιθάκη βοηθούμενος καθ' όλη την διαδρομή από το ρεύμα του κόλπου (Gulf stream) .


Η μελέτη του Ζίγκφριντ Πετρίδη
Οι Έλληνες έχουν μία αποδεδειγμένη ναυτική ιστορία που ξεκινάει τουλάχιστον από το 7.000 π. Χ. Όπως αποδεικνύεται από τα ευρήματα του σπηλαίου Φράχθι στην Αργολίδα.
«...Η μοναδικότης του Ελληνικού γεωγραφικού χώρου, ήτοι η παρουσία εις μικράν σχετικώς έκτασιν, το Αιγαίον Πέλαγος, εκατοντάδων νήσων. Επέτρεψε εις τους προϊστορικούς κατοίκους του, λίαν ενωρίς την ανάπτυξιν της δια θαλάσσης επικοινωνίας. Με την πάροδο των ετών και την απόκτησιν πείρας θαλασσίων ταξιδίων, οι Αιγαίοι ναυτικοί έγιναν τολμηρώτεροι, πλεύσαντες προς βορράν εις τον Εύξεινον πόντον, προς νότον εις Αίγυπτον και "Φοινίκην" και δυσμάς εις Ιταλίαν και Ιβηρίαν. Ανακαλύψαντες ότι η θάλασσα εις ην εταξίδευον περιεβάλλεντο παντού υπό ξηράς με μία μόνον έξοδον, δεν εδίστασαν να εξέλθουν τραπέντες όπως είδομεν προς βορράν (Κασσιτερίδες νήσοι = Αγγλία) δια τον κασσίτερον και δια το ήλεκτρον, αλλά και προς δυσμάς ως θ' αποδείξωμεν...» ("ΟΔΥΣΣΕΙΑ" ελληνική έκδοση, σελίδα 139)
Η Ελληνική γραμματεία είναι πλούσια σε αναφορές για τις γεωγραφικές γνώσεις των αρχαίων προγόνων μας. Στην μελέτη του κ. Πετρίδη παρουσιάζονται στοιχεία που αφορούν τις γεωγραφικές γνώσεις για περιοχές :
του Βορρά (υπερβορέα), της Ανατολής (Ασίας), του Νότου (Αιθιοπία, Κυρηναϊκή, Αίγυπτος, λοιπή βόρεια Αφρική), και της Δύσεως (Ιταλία, νήσοι δυτικώς της Ιταλίας α) Σαρδηνία, β) Κορσική γ) Έλβα δ) Καπρί ε) Ίσκια , Ιβηρική χερσόνησος, Γαλλία, βόρειο-ανατολική Ευρώπη, Βρετανία - Ιρλανδία


Από την Ελληνική γραμματεία προκύπτει ότι οι Έλληνες έχουν μεγάλη εξοικείωση με τις αστρονομικές παρατηρήσεις (παράδειγμα οι αστρονομικές αναφορές των Ορφικών ύμνων) και οι ναυτικοί της εποχής χρησιμοποιούν τους αστερισμούς για να προσανατολίζονται κατά την διάρκεια της νυχτερινή πλεύση τους. Μεγάλη βαρύτητα στην έρευνα του ταξιδιού του Οδυσσέως έχουν οι αστρονομικές αναφορές της Οδύσσειας. Αναφέρεται από τον Όμηρο ότι «ΑΡΚΤΟΝ Θ' ΗΝ ΚΑΙ ΑΜΑΞΑΝ ΕΠΙΚΛΗΣΙΝ ΚΑΛΕΟΥΣΙΝ, ΗΤ' ΑΥΤΟΥ ΣΤΡ ΕΦΕΤΑΙ ΚΑΙ Τ' ΩΡΙΩΝΑ ΔΟΚΕΥΕΙ, ΟΙΗ Δ' ΑΜΜΟΡΟΣ ΕΣΤΙ ΛΟΕΤΡΩΝ ΩΚΕΑΝΟΙΟ ΤΗΝ ΓΑΡ ΔΗ ΜΙΝ ΑΝΩΓΕ ΚΑΛΥΨΩ, ΔΙΑ ΘΕΑΩΝ, ΠΟΝΤΟΠΟΡΕΥΟΜΕΝΑΙ ΕΠ' ΑΡΙΣΤΕΡΑ ΧΕΙΡΟΣ ΕΧΟΝΤΑ» (ΟΜΗΡΟΥ ΟΔΥΣΣΕΙΑ Ε 273) δηλαδή : "και την 'Αρκτον (Μ. 'Αρκτο) που την ονομάζουν και 'Αμαξα, που κλωθογυρίζει αυτού και παραφυλάει τον Ωρίωνα και που μονάχ' αυτή είναι αμέτοχη στα λουσίματα του Ωκεανού, (δηλαδή ο αστερισμός είναι αειφανής - δεν πέφτει κάτω από τον ορίζοντα) τον συμβούλεψε λοιπόν η υπέροχη θεά η Καλυψώ να ταξιδεύει έχοντας στ' αριστερό του χέρι αυτήν".
Στο κείμενο αυτό περιέχονται σημαντικότατες πληροφορίες. «...Ο Όμηρος ομιλεί περί "Ωκεανού" και όχι "Πόντου" και όπως είδομεν "Ωκεανόν" οι αρχαίοι Έλληνες ωνόμαζαν την περιβάλλουσαν την οικουμένην θάλασσαν (η θάλασσα έξω από τις Ηράκλεις στήλες) περί αυτού συμφωνεί και ο Στράβων "ΤΑΥΤΑ ΓΑΡ ΠΑΝΤΑ ΦΑΝΕΡΩΣ ΕΝ ΤΩ ΑΤΛΑΝΤΙΚΩ ΠΕΛΑΓΕΙ ΠΡΑΤΤΟΜΕΝΑ ΔΗΛΟΥΤΑΙ" (c26) δηλαδή : Όλα αυτά είναι καταφανές ότι δηλούνται (υπό του Ομήρου) ως τελούμενα εις τον Ατλαντικόν"...» ("ΟΔΥΣΣΕΙΑ" ελληνική έκδοση, σελίδα 182)

Η πολυετή εμπειρία του Ζ. Πετρίδη ως ιστιοπλόου τον βοήθησε να επιβεβαιώσει ή και να διορθώσει (όπου αυτό ήταν απαραίτητο) τα συμπεράσματα της Ε. Μέρτζ με βάση τις αναφορές που υπάρχουν από τον Όμηρο για την διάρκεια του ταξιδιού από σταθμό σε σταθμό και τις επιπρόσθετες λεπτομέρειες που τυχόν αναφέρονται (π.χ. κατεύθυνση ανέμου, πορεία πλοίου, κλπ).


«..Γράφει ο Όμηρος : "ΔΩΚΕ ΜΟΙ ΕΚΔΕΙΡΑΣ ΑΣΚΟΝ ΒΟΟΝ ΕΝΝΕΩΡΟΙΟ, ΕΝΘΑ ΔΕ ΒΥΚΤΑΩΝ ΑΝΕΜΟΝ ΚΑΤΕΔΗΣΕ ΚΕΛΕΥΘΑ, ΚΕΙΝΟΝ ΓΑΡ ΤΑΜΙΗΝ ΑΝΕΜΩΝ ΠΟΙΗΣΕ ΚΡΟΝΙΩΝ ΗΜΕΝ ΠΑΥΜΕΝΑΙ ΗΔ' ΟΡΝΥΜΕΝ ΟΝ Κ' ΕΘΕΛΗΣΙΝ. ΝΗΙ Δ' ΕΝΙ ΓΛΑΦΥΡΗ ΚΑΤΕΔΕΙ ΜΕΡΜΙΘΙ ΦΑΕΙΝΗ ΑΡΓΥΡΕΗ, ΗΝΑ ΜΗΤΙ ΠΑΡΑΠΝΕΥΣΗ ΟΛΙΓΟΝ ΠΕΡ, ΑΥΤΑΡ ΕΜΟΙ ΠΝΟΙΗΝ ΖΕΦΥΡΟΥ ΠΡΟΕΗΚΕΝ ΑΗΝΑΙ, ΟΦΡΑ ΦΕΡΟΙ ΝΗΑΣ ΤΕ ΚΑΙ ΑΥΤΟΥΣ" (ΟΜΗΡΟΥ ΟΔΥΣΣΕΙΑ Κ19). Δηλαδή "Μου 'δωσε ένα ασκί εννιάχρονου βοδιού, που το έγδαρε, κι έκλεισε κει μέσα τις κινήσεις των ανέμων με τα πολλά τους βουητά, γιατί εκείνον είχε κάμει ο γιός του Κρόνου επιστάτη στους ανέμους, για να σταματάη και να αμολάη όποιον του αρέσει. Κι έδεσε το ασκί μέσα στο βαθουλωτό καράβι με γυαλιστερή, ασημένια κλωστή, για να μην φυσάει έστω και λίγο. 'Αφησε μονάχα τον Ζέφυρο (δυτικό) να φυσ άει για χάρη μου, για να πάη στην πατρίδα και τα πλοία κι εμάς τους ίδιους."
Ώστε ο Αίολος παρακληθείς υπό του Ωδυσσέως, εδέσμευσεν όλους τους ανέμους, αφήσας μόνο τον ούριον δι' αυτόν, Ζέφυρον - δυτικός, όπερ σημαίνει ότι ο Οδυσσεύς ευρίσκετο δυτικώς της Ιθάκης και περίπου στο ίδιο γεωγραφικό πλάτος με αυτήν.
Και η διήγησις συνεχίζει : "ΕΝΝΗΜΑΡ ΜΕΝ ΟΜΩΣ ΠΛΕΟΜΕΝ ΝΥΚΤΑΣ ΤΕ ΚΑΙ ΗΜΑΡ, ΤΗ ΔΕΚΑΤΗ Δ' ΗΔΗ ΑΝΕΦΑΙΝΕΤΟ ΠΑΤΡΙΣ ΑΡΟΥΡΑ" (ΟΜΗΡΟΥ ΟΔΥΣΣΕΙΑ Κ28) δηλαδή : " Εννιά μερόνυχτα συνέχεια ταξιδεύαμε και στις δέκα άρχισε να ξεχωρίζει πια η γη της πατρίδας" (άρα η νήσος Αιολία πρέπει να είναι ένα νησί που να ευρίσκεται δυτικά της Ιθάκης και να απέχει απόσταση που ισοδυναμεί με ταξίδι επί 9 μέρες με ευνοϊκό άνεμον)
Η απόστασις νήσοι Lipari - νήσος Ιθάκη δεν υπερβαίνει τα 270 μίλια και δια 9ήμερον πλούν η μέση ταχύτης είναι : 270:9: 4=1,25 κόμβοι, αλλά μία ωριαία ταχύτητα πλεύσης 1,25 κόμβων δεν είναι "εύνοια" του Αιόλου, αλλά μαρτύριο...
Αντιθέτως η απόστασις : νήσος Μαγιόρκα - Σαρδηνία - Σικελία - Ιθάκη είναι 870 μίλια και δια 9ήμερον πλούν η μέση ταχύτης είναι : 870:9:24=4,03 κόμβοι, δηλαδή μία ταχύτης ενός ήρεμου θαλάσσιου περιπάτου, δεκτή από πάσης απόψεως. «Άρα να η "νήσος του Αιόλου"...» ("ΟΔΥΣΣΕΙΑ" ελληνική έκδοση, σελίδα 216)


Από τα ανωτέρω συμπεραίνεται ότι ο Οδυσσέας δεν έφτασε στην Αμερικανική ήπειρο από τύχη, παρασυρόμενος από τα θαλάσσια ρεύματα (άποψη την οποία έχει η κ. Ε. Μέρτζ). Αποδυκνείεται ότι οι Έλληνες είχαν και ποντοπόρα πλοία, ισχυρότατης κατασκευής, ταχέα και ευέλικτα. Γνώριζαν πολύ καλά και την ναυτική τέχνη, αλλά και την τέχνη του ναυτίλου, εκμεταλλευόμενοι τις δυο κινητήριες δυνάμεις των πλοίων : τα κουπιά και τα πανιά. Για να οδηγήσουν τα σκάφη τους εκεί που επιθυμούσαν.

[karipis]

Σε αυτό το μικρό ''κλαμπ'' μπορεί επίσης να βρεί κάποιος και μερικές αλλες πτυχές από τα έργα του Ομήρου καθώς και αρκετές φωτο όπως ακριβώς είδαν οι αρχαίοι τα έπη!

http://clubs.pathfinder.gr/OMHROS

[TEUTAMOS]

προς επίρρωσιν μιας ενδεχόμενης παρουσίας Ελλήνων στην Αμερική παραθέτω πρός σύγκριση δυο πανομοιότυπους μινωικούς πίθους


Πίθος του Μπίμινι .Βρέθηκε στην περιοχή Μπίμινι των νήσων Μπαχάμες. (Από το βιβλίο "ΑΤΛΑΝΤΙΣ" της Ενριέτας Μέρτζ έκδοσις 1976)


Πιθάρι που βρέθηκε από τον Α. Έβανς στο Ανάκτορο της Κνωσσού και εκτίθεται στο μουσείο του Ηρακλείου.

όπως φαίνεται όχι μόνο είναι μινωικοί αμφότεροι, αλλά πιθανόν να προέρχονται και από τον ίδιο τεχνίτη ή την σχολή του.

Από τον Όμηρο έχουμε: Μόλις περάσεις με το καράβι σου τον βαθύ Ωκεανό και φτάσεις στην άγρια ακτή και τα δάση της Περσεφόνης,με τις ψηλές λεύκες και τις άκαρπες ιτιές,εκεί να αφήσεις το καράβι σου στου βαθύ Ωκεανού* την άκρη.
(Οδύσσεια κ 505-516 ).
Στην Οδύσσεια λ 158 συμπεραίνεται ότι ο Ωκεανός* διασχίζεται με ευεργέα νηα, με καλοφτιαγμένο δηλαδή πλοίο.

"Ο Δίων ο Προυσαεύς (ΠΕΡΙ ΒΑΣΙΛΕΙΑΣ Δ',159P),που διέσωσε την συνομιλίαν του Μ. Αλεξάνδρου και Διογένους,μας λέγει ότι,ο Διογένης ωμίλησε δια Ήπειρον μεγαλυτέραν της Ασίας,όπου πηγαίνει κανείς αφού διασχίσει τον ωκεανόν*...
[Μείζω της Ασίας ήπειρον τον ωκεανόν διανυσάμενος...]

Ο Πλούταρχος εις τα έργα του ΗΘΙΚΑ και ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΕΜΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ ΠΡΟΣΩΠΟΥ ΤΗΣ ΣΕΛΗΝΗΣ ΑΝΑΦΈΡΕΙ ΤΗΝ ΎΠΑΡΞΙΝ ΤΗΣ ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΉΣ ΗΠΕΊΡΟΥ,καθώς και την Κρόνια-Ατλάντια (ελληνική) αποίκησίν της,την οποίαν ανεζωογόνησαν νέοι Έλληνες αφιχθέντες επί Ηρακλέους,ο οποίος δι' αυτόν ακριβώς τον λόγον ετιμάτο εκεί περισσότερον από τον Κρόνον.

Επί πλέον
[...Εν δε τη Ατλαντίδι νήσω ταύτη,μεγάλη συνέστη και θαυμαστή δύναμις βασιλέων κρατούσα μεν απάσης της νήσου,πολλών δε άλλων νήσων και μερών της Ηπείρου](=Αμερικής)...
[...Ούτοι δε πάντες,αυτοί τε και οι έκγονοι τούτων επί γενεάς πολλάς ώκουν,άρχοντες μεν πολλών άλλων κατά το πέλαγος νήσων,και μερών της Ηπείρου...](Πλάτων ΚΡΙΤΙΑΣ κεφ.VII,εδαφ.113,114 & ΤΙΜΑΙΟΣ κεφ.ΙΙΙ εδαφ.25)
[...Παρελθών Ταρτησίαν (ο Αιγαίων Βριάρεως Ηρακλής) έστησε σημεία της πορείας επί των ορίων Ευρώπης και Λιβύης αντιστοίχως δύο στήλας(=στήλαι του Ηρακλέους-Γιβραλτάρ) φερόμενος υπό του Ηλίου κατά πορείαν,ωκεανόν* διεπέρασεν...]

[...δια της Λιβύης πορευθείς επί την έξω θάλασσαν και περατωθείς επί τη Ηπείρω αντικρύ...](Απολλόδωρος βιβλ.ΙΙ εδαφ.107,108,119).


---------------------
*Ο Ωκεανός αποτελούσε την ανθρωπόμορφη ιδεατή μορφή του υδάτινου κόσμου που περιέβαλε από παντού τη Γη ως ενας παμμέγιστος ποταμός χωρίς πηγές αλλά και χωρίς εκβολές. Μετά τον κατακλυσμό του Δευκαλίωνα και την απόσυρση των υδάτων οι εμφανιζόμενοι ποταμοί λίμνες πηγές κλπ απετέλεσαν αλληγορικά τα τέκνα του Ωκεανού. Για την ερμηνεία των πηγών πίστευαν πως ο Ωκεανός ήταν εκείνος που με υπόγεια ρεύματα τροφοδοτούσε τους ποταμούς που συνέχιζαν την αέναη κίνησή τους (ροή τους) εξ ου και ονομάζετο «αψόρρους»
Ως συνέπεια των πρώτων παρατηρήσεων ο Ωκεανός θεωρούταν ένα τεράστιος κύκλος που δίχαζε την ουράνια σφαίρα στο υπεράνω της Γης ημισφαίριο και στο υπό της Γης ημισφαίριο γι΄ αυτό και ονομάζοταν επίσης «ορίζων». Κάτω από αυτή την αντίληψη όλοι οι συναφείς μύθοι παρουσίαζαν την ανατολή του Ήλιου της Ηούς, των αστέρων και των αστερισμών να γίνεται από τον Ωκεανό και στη συνέχεια να δύονται, (να βυθίζονται), επίσης σ΄ αυτόν. Πέραν δε του Ωκεανού, οι αρχαίοι πίστευαν ότι βρισκόταν ο ζοφερός Άδης.
Έτσι ο Ωκεανός όπως και όλες οι άλλες παρατηρούμενες φυσικές δυνάμεις αναβιβάστηκε στην έννοια του θεού και μάλιστα, με την έννοια του αρχικού στοιχείου, ως Πατέρας θεών και πραγμάτων. Έτσι παράλληλα με την αρχική θεϊκή δυάδα Ουρανού και Γαίας, οι αρχαίοι Έλληνες (παρατηρητές) δημιούργησαν τη θεϊκή δυάδα του πατέρα Ωκεανού και της μητέρας Τιθύας (Τιθύος) από την ένωση των οποίων, κατά την Θεογονία του Ησιόδου, γεννήθηκαν οι τρισχίλιοι ποτάμιοι θεοί (ποταμοί) και οι τρισχίλιες νύμφες οι καλούμενες Ωκεανίδες (ιδεατές ισάριθμες μορφές της ροής των αδελφών τους) των οποίων και τελικά τέκνα ήταν πολλά ανθρώπινα γένη (δηλαδή οι νησιώτες και οι παραποτάμιοι λαοί).
(από βικυπαιδεια)

[Casandra]

Στις 16 Απριλίου 1178 π.Χ. ο Οδυσσέας εξόντωσε τους μνηστήρες
Ελληνας επιστήμονας προσδιόρισε την ημερομηνία με αναφορές από τον Ομηρο για τη θέση των άστρων
ΘΕΟΔΩΡΑ ΤΣΩΛΗ | Τρίτη 24 Ιουνίου 2008

Χρησιμοποιώντας πληροφορίες σχετικά με τη θέση των άστρων και του Ηλίου τις οποίες αναφέρει ο Ομηρος στην Οδύσσεια, επιστήμονες αναφέρουν ότι προσδιόρισαν την ακριβή ημερομηνία κατά την οποία ο Οδυσσέας επέστρεψε στην Ιθάκη από τον Τρωικό Πόλεμο και «εξαφάνισε» τους μνηστήρες που πολιορκούσαν την Πηνελόπη.

Σύμφωνα με έναν Ελληνα, τον Κ. Μπαϊκούζη από το Αστρονομικό Παρατηρητήριο στη Λα Πλάτα της Αργεντινής, και τον Μαρτσέλο Μαγκνάσκο από το Πανεπιστήμιο Ροκφέλερ στη Νέα Υόρκη, ο πολυμήχανος Οδυσσέας έφθασε στην Ιθάκη στις 16 Απριλίου 1178 π.Χ. οπλισμένος με τόξα, σπαθιά και ακόντια προκειμένου να εξοντώσει εκείνους που προσπαθούσαν να πάρουν τη θέση του. Οι ειδικοί διαφωνούσαν εδώ και χρόνια σχετικά με το αν τα έργα του Ομήρου αντικατοπτρίζουν την πραγματική ιστορία του Τρωικού Πολέμου και όσων τον ακολούθησαν. Τώρα οι δύο επιστήμονες αναφέρουν με δημοσίευσή τους στο επιστημονικό έντυπο «Ρroceedings of the Νational Αcademy of Sciences» ότι αν και χρειάστηκε να κάνουν μερικές υποθέσεις ώστε να καταλήξουν στην ακριβή ημερομηνία της επιστροφής στην Ιθάκη, τα στοιχεία που παρουσιάζει ο Ομηρος μαρτυρούν ότι διέθετε σημαντικές αστρονομικές γνώσεις για την εποχή του, καθώς και ότι τα όσα παρουσιάζει στην Οδύσσεια έχουν πραγματική βάση. Οπως ανέφερε στο «Βήμα» ο κ. Μπαϊκούζης, «στηριχτήκαμε σε έναν στίχο στην Οδύσσεια που κάνει αναφορά σε ένα φαινόμενο που οδηγεί στο συμπέρασμα ότι έλαβε χώρα ολική έκλειψη Ηλίου κατά την επιστροφή του Οδυσσέα. Αυτό το κομμάτι συσχετίστηκε με άλλες αναφορές αρχαίων εκλείψεων και όπως φάνηκε φέρει πολλά παρόμοια στοιχεία. Παράλληλα στο κείμενο του Ομήρου υπάρχουν άλλες δύο αστρονομικές αναφορές για τον γυρισμό του Οδυσσέα στην Ιθάκη:η πρώτη αφορά την Αφροδίτη,η οποία έξι ημέρες πριν από τη σφαγή των μνηστήρων βρισκόταν ψηλά στον ουρανό, και η δεύτερη αφορά τα άστρα που έβλεπε ο Οδυσσέας όταν έφυγε από την Καλυψώ. Αναζητήσαμε το αν έγινε έκλειψη ηλίου εκείνη την εποχή: Εγινε το 1178 π.Χ. και ήταν ορατή από την Ιθάκη.Με ειδικά προγράμματα και πολύπλοκους υπολογισμούς προσδιορίσαμε και την ημερομηνία».

Σύμφωνα με τον κ. Μπαϊκούζη, ο Ομηρος φαίνεται να έχει γνώση αστρονομικών φαινομένων. «Στο κείμενο του Ομήρου λαμβάνουμε και τις πρώτες γνώσεις σχετικά με την αστρονομική ναυσιπλοΐα.Η Καλυψώ αναφέρει στον Οδυσσέα όταν φεύγει για την Ιθάκη να έχει την Αρκτο στο αριστερό χέρι του- να πηγαίνει δηλαδή προς Ανατολάς. Δεν ξέρουμε αν είναι όλα αυτά συμπτώσεις καθώς απαιτούνται ενδελεχείς μελέτες τώρα επάνω σε αυτά τα στοιχεία».

«Αυτό που επιθυμούμε να επιτύχουμε είναι να κάνουμε τους αναγνώστες να ξαναπάρουν στα χέρια τους την Οδύσσεια, να την ξαναδιαβάσουν και να τη μελετήσουν με προσοχή» είπε χαρακτηριστικά ο κ. Μαγκνάσκο μιλώντας στο ειδησεογραφικό πρακτορείο Αssociated Ρress και προσέθεσε: «Πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι ο βαθμός κατανόησης των κειμένων που διαθέτουμε αυτή τη στιγμή δεν είναι τέλειος και ακόμη και αν έχουμε στα χέρια μας ολόκληρες βιβλιοθήκες με κείμενα ανάλυσης των ομηρικών επών, υπάρχει πολύς χώρος για περαιτέρω έρευνα και ανάλυση».

Η νέα μελέτη ενισχύει την άποψη που θέλει όσα γράφει ο Ομηρος να είναι ακριβή. « Αν υποθέσουμε ότι η μελέτη μας αποδειχθεί ότι είναι σωστή,τότε έρχεται να προστεθεί στα στοιχεία που αναφέρουν ότι ο Ομηρος ήξερε για τι μιλούσε» σημείωσε ο κ. Μαγκνάσκο. Συμπλήρωσε ότι η καινούργια μελέτη « δεν αποδεικνύει την ιστορικότητα της επιστροφής του Οδυσσέα αλλά αποδεικνύει ότι ο Ομηρος γνώριζε ορισμένα αστρονομικά φαινόμενα που έλαβαν χώρα πολύ πριν από την εποχή του».

Συγκεκριμένα, ο Ομηρος αναφέρει ότι την ημέρα της σφαγής των μνηστήρων ο Ηλιος «χανόταν» από τον ουρανό, κάτι που μαρτυρεί πιθανώς ότι αναφερόταν σε έκλειψη Ηλίου. Επιπροσθέτως σημειώνει περισσότερες από μία φορές ότι ήταν η ώρα του νέου φεγγαριού, κάτι που είναι απαραίτητο για ολική έκλειψη, σύμφωνα με τους επιστήμονες.

Το Βήμα Online
Δευτέρα 26 Ιανουαρίου 2009

[Casandra]

Ο Όμηρος κατασκεύασε πρώτος ρομπότ!



Το πρώτο ρομπότ στον κόσμο κατασκευάστηκε πριν από περίπου 3.000 χρόνια από τον ΄Ηφαιστο στο εργαστήρι του! Κι όμως, η εντύπωση που ευρέως κυριαρχεί είναι ότι τα ρομπότ είναι έργα του σύγχρονου πολιτισμού!

Πρόκειται για ένα από τα πάμπολλα c(l)opyright (κλεμμένα copyright) από ξένους, που παρουσιάστηκαν ως οι πρώτοι διδάξαντες ή ανακαλύψαντες (θα έχουμε την ευκαιρία να παρουσιάσουμε πολλά τέτοια c(l)opyright από τη στήλη αυτή. Σήμερα παρουσιάζομε ξανά από τη στήλη αυτή τις εκπληκτικές πληροφορίες που μάς δίνει ο Όμηρος στην «Ιλιάδα» (Ραψωδία Σ, στίχοι 410-426) (μετάφραση Ι. Πολυλά):

«Και από το αμόνι λεχαστά* σηκώθηκε το τέρας
χωλαίνοντας κ΄εσάλευαν κάτω φτενά τα σκέλη΄
και τες φυσούνες μάκρυνεν απ΄ την φωτιά και όλα
εσύναξε τα σύνεργα ΄ς έν΄ αργυρό λαρνάκι,
και με σφογγάρι εκάθαρε το πρόσωπο, τα χέρια
τον τράχηλον τον δυνατόν, τα δασερά του στήθη.
Χιτώνα ενδύθη, εφούχτωσε σκήπτρο παχύ κ΄ εβγήκε
χωλαίνοντας΄ και ανάλαφρα τον κύριον εστηρίζαν
θεράπαινες ολόχρυσες, σαν ζωντανά κοράσια
δύναμιν έχουν και φωνήν, νουν έχουν εις τες φρένες,
και τεχνουργήματ΄ έμαθαν από τους αθανάτους΄
εκείνες τον επρόσεχαν, κ΄ εσύρθη αυτός πλησίον
΄ς την Θέτιδα κ΄ εκάθισε ΄ς ένα θρονί ωραίο,
το χέρι εκείνης έσφιξε΄ «μακρόπεπλη», της είπε,
«Θέτι σεπτή και αγαπητή, ΄ς το δώμα μας πώς ήλθες;
και ως τώρα εδώ δεν σ΄ είδαμε καθόλου να συχνάζης,
λέγε μου ευθύς ό,τι ποθείς. Και να το πράξω θέλω
αν πράγμα είναι που γίνεται και που ημπορώ να πράξω».

Υπενθυμίζεται ακόμη ότι στην αρχαιότητα υπήρχαν έντονες δοξασίες για κινούμενα και ομιλούντα αντικείμενα. Τα αγάλματα του Δαιδάλου, όπως αναφέρει ο Πλάτων («Μένων»), θεωρήθηκαν τόσο ζωντανά, ώστε να δημιουργηθεί ο μύθος ότι περπατούν μόνο τους και ότι πρέπει να τα δέσει κανείς για να μη φύγουν. Επίσης, ο ίδιος ο Πλάτων επισημαίνει («Ευθύδημος») ότι όλα τα αντικείμενα έχουν φωνή, όλα μιλούν. Μάλιστα αναφέρει το παράδειγμα των χαλκουργείων, όπου ακούει κανείς, όπως λέει, να φωνάζουν και να κραυγάζουν δυνατά τα σεδερικά, όταν κανείς τα εγγίσει.

http://www.eranistis.gr

[TEUTAMOS]

Στον αστερισμό του Ομήρου
συνέδριο
ΜΑΡΙΑ ΘΕΡΜΟΥ | Κυριακή 27 Αυγούστου 2006

Θεϊκές φωτιές που άναψαν στον ουρανό αφήνοντας ανεξίτηλα σημάδια στη μνήμη των ανθρώπων, τέτοιες ώστε να ερμηνευθούν ως υπερφυσικά φαινόμενα που μόνο θεοί ασφαλώς θα μπορούσαν να προκαλέσουν και τόσο εντυπωσιακές ώστε να διασωθούν στο πέρασμα των αιώνων. Ηταν κομήτες; Ηταν μετεωρίτες; Ηταν σύνοδοι πλανητών στον ουρανό ξαφνιάζοντας με τη λάμψη τους; Για τους ανθρώπους της εποχής δεν είχε σημασία. Ο Ομηρος συνέθεσε τα έπη. Στη σημερινή εποχή όμως η επιστήμη ερμηνεύει. Και τα πρώτα αποτελέσματα της μελέτης γύρω από τα κρυμμένα αστροφυσικά φαινόμενα των ομηρικών επών, όπως θα παρουσιασθούν στο συνέδριο στην Αρχαία Ολυμπία με θέμα «Επιστήμη και Τεχνολογία στα Ομηρικά Επη», αποκαλύπτουν υπαρκτά αλλά δυσερμήνευτα για τους ανθρώπους της προϊστορικής εποχής συμβάντα.

Στα έπη του Ομήρου, αυτή την εκπληκτική μείξη οργιαστικής φαντασίας του ποιητή, μύθων που έρχονται από τα βάθη της προϊστορίας συνοδεύοντας τα πρώτα βήματα των ανθρώπων για την κατανόηση του θαυμαστού κόσμου γύρω τους και γνώσεων που αποκτήθηκαν αργά και βασανιστικά οδηγώντας στους πρώτους πολιτισμούς, οι θεοί είναι πανταχού παρόντες. Συμμετέχουν στις μάχες, με το μέρος του ενός ή του άλλου αντιπάλου, επεμβαίνουν δραστικά καθορίζοντας την εξέλιξη της ιστορίας και πάντα η εμφάνισή τους συνοδεύεται - όπως πρέπει άλλωστε για έναν θεό - από εντυπωσιακά φαινόμενα, που είναι αδύνατον να εξηγηθούν με τα ανθρώπινα μέτρα. Ο Ηφαιστος ιδιαίτερα αλλά και η Αθηνά σχετίζονται με πλήθος αστροφυσικών και αστρονομικών γεγονότων στον Ομηρο. Πώς αλλιώς θα μπορούσε άλλωστε να τονισθεί η θεϊκή τους φύση; Ολα αυτά, όμως, λένε οι επιστήμονες, περιέχουν ουσιαστικές πληροφορίες για τις αστρονομικές γνώσεις των ανθρώπων της Εποχής του Χαλκού ενώ κρύβουν μνήμες από σημαντικά περιστατικά που κατεγράφησαν στη συλλογική μνήμη.

Οι φωτιές της δημιουργίας

Οι επιστήμονες έχουν αποδείξει σήμερα ότι ο ουράνιος θόλος τον οποίο έβλεπαν στο παρελθόν οι πρόγονοί μας ήταν πολύ περισσότερο δραστήριος σε σχέση με αυτόν της σημερινής εποχής. Και οι «συναντήσεις» της Γης με κοσμικούς εισβολείς είχαν προκαλέσει πολλές ανακατατάξεις στα φυσικά και κοινωνικά περιβάλλοντά της. «Κατά τη διάρκεια των τελευταίων 12.000 ετών παρόμοιες συναντήσεις (αστεροειδών, κομητών και πλανητών) δεν ήταν ασυνήθιστο φαινόμενο» σημειώνει η κυρία Αμάντα Λαούπη του Κέντρου Εκτίμησης Φυσικών Κινδύνων και Προληπτικού Σχεδιασμού του Εθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου, η οποία μιλώντας στο συμπόσιο με θέμα «Οι θεϊκές φωτιές της δημιουργίας. Ο Ομηρικός Ηφαιστος ως θεότητα κομητών και μετεώρων» παρουσιάζει τη μελέτη της, που είναι επικεντρωμένη στην παράλληλη αναφορά μεταξύ του Ηφαίστου και του πελασγικού υποστρώματος (των πρωτοελληνικών, δηλαδή, θεοτήτων) των περιοχών γύρω από τη Μεσόγειο.

«Αρκετές μαρτυρίες συνηγορούν στη διάσπαση ενός μεγάλου κομήτη εκείνη την εποχή, γεγονός που παρατηρήθηκε από όλους τους πολιτισμούς του πλανήτη, οι οποίοι επηρεάστηκαν άμεσα ή έμμεσα από το ουράνιο αυτό γεγονός» λέει η κυρία Λαούπη.

Ο μη ολύμπιος θεός

Ο καθηγητής Εφαρμοσμένης Γεωφυσικής του Πανεπιστημίου Πατρών κ. Σταύρος Παπαμαρινόπουλος προχωρεί ακόμη περισσότερο αναφερόμενος στην «Ανάμνηση ενός κομήτη κατά τον Τρωικό Πόλεμο» και, με μια δεύτερη ανακοίνωσή του, στο «Περίπλοκον του Ηφαίστου στον Ομηρο». «Ο Ομηρος αναμειγνύει τον Ηφαιστο σε ποικιλία επεισοδίων στα οποία ο μη ολύμπιος θεός εμφανίζεται να σχετίζεται με αστροφυσικά και αστρονομικά γεγονότα και να έχει εξαιρετικές μηχανικές δεξιότητες» λέει. «Κατ' αρχάς λοιπόν παρουσιάζεται να ίπταται εκ Δυσμών προς την Τρωάδα και στην πορεία του να αφήνει ίχνη στη Λήμνο αλλά και στην πολιορκούμενη πόλη. Αστροφυσικά το γεγονός σχετίζεται με το πέρασμα ενός κομήτη γύρω στο 2000 π.X. (με εύρος λάθους +/- 200 χρόνια) ο οποίος άφησε ίχνη αναγνωρίσιμα σήμερα. Παράλληλα υπάρχει ένα αστρονομικό γεγονός που συνέβη το 1953 π.X. και είναι η εμφάνιση και η σύζευξη σε σύνοδο πέντε πλανητών, ένα μοναδικό φαινόμενο το οποίο συμβαίνει κάθε 5.000 χρόνια».

Κάτι αντίστοιχο συμβαίνει στην «Ιλιάδα» με τον παράξενο ερχομό της Αθηνάς εκ Δυσμών, από τον Ολυμπο συγκεκριμένα, προς την Τρωάδα. Ο Ομηρος την αποκαλεί μάλιστα «σπινθηρίζουσα» και την παρομοιάζει με αστέρα που εμφανίζεται κατά τη διάρκεια των μαχών μεταξύ Ελλήνων και Τρώων. Σε άλλο απόσπασμα η Αθηνά ρίχνει μια μαύρη και τραχιά πέτρα εναντίον του Αρη, ενώ στη συνέχεια ένας αετός ίπταται και μάχεται με έναν κόκκινο δράκο στον ουρανό της Τροίας. Πρόκειται για επεισόδια που τόσο ο κ. Παπαμαρινόπουλος όσο και η κυρία Λαούπη ερμηνεύουν ως κομήτη ο οποίος πέρασε πολύ κοντά από τη Γη.

Δράκοι και θεοί

«Εντονη διείσδυση κομητικών υλικών στη γήινη ατμόσφαιρα, ακόμη και χωρίς επεισόδιο πρόσκρουσης, μπορεί να διεγείρει ένα έντονο ζωδιακό φως και να προκαλέσει ακραία φαινόμενα σέλαος καθώς το γεωμαγνητικό πεδίο του πλανήτη μας θα έχει διαταραχθεί. Και τέτοια φαινόμενα έχουν αποτυπωθεί στο συλλογικό ασυνείδητο ως δράκοι και θεοί που πολεμούν στους ουρανούς» σημειώνει η κυρία Λαούπη. Και οι δύο επιστήμονες γνωρίζουν μέσα από τις μελέτες τους ότι τα ίδια φαινόμενα κατεγράφησαν από πολλούς πολιτισμούς της Προϊστορικής Εποχής, από την Αίγυπτο και τη Μέση Ανατολή ως την Ινδία και την Κίνα.

«Στο παλίμψηστο της αρχαιοαστρονομικής γνώσης στις μεσογειακές και παραμεσόγειες περιοχές ένας σημαντικός αριθμός πληροφοριών προέρχεται από την "Ιλιάδα" και αναφέρεται στις εκτεταμένες καταστροφές των αρχών της 2ης χιλιετίας π.X. Συνεπώς ο Ηφαιστος λειτούργησε ως συμβολικό αρχέτυπο των προκρουσιγενών γεγονότων όντας μια καθοριστική μορφή στο γνωστικό σύστημα των Πελασγών της 3ης και της 2ης χιλιετίας π.X.» καταλήγει η κυρία Λαούπη. Σε αυτές τις μνήμες προστέθηκαν αργότερα, τον 12ο αιώνα, που είναι η εποχή συγγραφής της «Ιλιάδας» (για τους επιστήμονες ο ίδιος ο Ομηρος χρονολογεί τον Τρωικό Πόλεμο γιατί αναφέρει μια ολική έκλειψη Ηλίου που ήταν ορατή στο Αιγαίο αυτόν τον αιώνα), η επέλαση του Φαέθοντα, η πτώση της Τροίας και άλλες καταστροφές.

Αλλά και «οι αναφορές στον Ηλιο, στη Σελήνη και σε ορισμένους λαμπρούς αστέρες και αστερισμούς οι οποίοι είναι ορατοί ορισμένες εποχές του έτους κατά τη νύχτα ή σε αστερισμούς που ανατέλλουν ή δύουν κατά το λυκαυγές ή το λυκόφως, καθώς και οι αναφορές στη μικρή ή μεγάλη διάρκεια των ημερών κατά το χειμερινό ή θερινό ηλιοστάσιο, δείχνουν την ύπαρξη ενός αρχαιότατου αστρικού ημερολογίου το οποίο συνδέεται με τις αγροτικές και ναυτικές δραστηριότητες» όπως λέει η καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Αθηνών κυρία Μάρω Παπαθανασίου. Και όπως η ίδια επισημαίνει, πρόκειται για αστρονομικές γνώσεις οι οποίες θα μπορούσαν να αποκτηθούν μόνο με τη συστηματική χρήση του αρχαιότερου αστρονομικού οργάνου, του γνώμονος. Ιδού λοιπόν ο Ομηρος ως μια αστείρευτη πηγή για την ιστορία και του Σύμπαντος.
Γιατί οι ασπίδες ήταν άτρωτες;

Δώρο των θεών προς τους ανθρώπους εθεωρείτο στην αρχαιότητα η τεχνολογία, όπως αποδεικνύεται από τους μύθους. Και τα ελληνικά φύλα από τους προϊστορικούς ήδη χρόνους είχαν να παρουσιάσουν πολλά τεχνολογικά επιτεύγματα. Ετσι τη Μυκηναϊκή Εποχή, την εποχή δηλαδή των ομηρικών επών, η τεχνολογία των Ελλήνων θα πρέπει να θεωρείται με τα δεδομένα της εποχής προηγμένη. Αυτό ακριβώς το πεδίο προσεγγίζει το διεθνές συμπόσιο «Επιστήμη και Τεχνολογία στα Ομηρικά Επη», το οποίο διεξάγεται από 27 ως 30 Αυγούστου στην Αρχαία Ολυμπία (Συνεδριακό Κέντρο ΣΠΑΠ) υπό την προεδρία του καθηγητή κ. Στέφανου Παϊπέτη του Τμήματος Μηχανολόγων και Αεροναυπηγών Μηχανικών - Εργαστήριο Εφαρμοσμένης Μηχανικής του Πανεπιστημίου Πατρών. Είναι ο επιστήμονας ο οποίος μελετώντας την «Ιλιάδα» απέδειξε γιατί οι ασπίδες του Αχιλλέα και του Αίαντα ήταν αδιαπέραστες και τώρα συνενώνει επιστήμονες όλων των κλάδων προκειμένου να καταθέσουν τις μελέτες τους φέρνοντας στο φως σημαντικά στοιχεία της ομηρικής εποχής.

πηγή: http://tovima.dolnet.gr/default.asp?pid ... tid=175249

[stal]

Όπως βλέπω το μονοπάτι του Ομήρου οδηγεί στην αρχαιο-αστρονομία...
Ενδιαφέρον θα ήταν να το εξερευνήσουμε βασισμένοι στην συγκεκριμένη περίπτωση των στοιχείων που μας παρέχει το υλικό από την γραμματεία του Ομήρου.

Θα πρότεινα (για την ώρα) να μην σταθούμε τόσο ούτε στο ζήτημα αν είναι αυθεντικές ή ποιητικές οι σχετικές παρατήρησεις αυτής της γραμματείας, ούτε και στο ζήτημα αν πρόκειται για παράδοση ή έργο ενός συγγραφέα. Όλα αυτά μπορούν να εξεταστούν αργότερα.

Θα πρότεινα να εστιαστεί η προσοχή στην σαφή αναγνώριση αστρονομικών φαινομένων στα ομηρικά κείμενα - και φυσικά στην χρονολόγηση αυτών των φαινομένων με αρχαιο-αστρονομικές μεθόδους.

Το βασικό είναι να αναγνωριστούν πριν από όλα τέτοια φαινόμενα και τούτο γιατί στην αρχαιο-αστρονομική χρονολόγηση τους το κύριο είναι ο εντοπισμός του φαινόμενου στην γραμματεία που της περισσότερες φορές επιδέχεται διαφορετικές ερμηνείες περί τίνος πρόκειται.

Εδώ οι περισσότερο εξοικειωμένοι με την γραμματεία θα μπορούσαν ίσως να ανθολογήσουν /προσδιορίσουν τέτοια φαινόμενα.

Για παράδειγμα:

οι δύο επιστήμονες αναφέρουν με δημοσίευσή τους στο επιστημονικό έντυπο «Ρroceedings of the Νational Αcademy of Sciences» ότι αν και χρειάστηκε να κάνουν μερικές υποθέσεις ώστε να καταλήξουν στην ακριβή ημερομηνία της επιστροφής στην Ιθάκη, τα στοιχεία που παρουσιάζει ο Ομηρος μαρτυρούν ότι διέθετε σημαντικές αστρονομικές γνώσεις για την εποχή του, καθώς και ότι τα όσα παρουσιάζει στην Οδύσσεια έχουν πραγματική βάση.

Οπως ανέφερε στο «Βήμα» ο κ. Μπαϊκούζης, «στηριχτήκαμε σε έναν στίχο στην Οδύσσεια που κάνει αναφορά σε ένα φαινόμενο που οδηγεί στο συμπέρασμα ότι έλαβε χώρα ολική έκλειψη Ηλίου κατά την επιστροφή του Οδυσσέα. Αυτό το κομμάτι συσχετίστηκε με άλλες αναφορές αρχαίων εκλείψεων και όπως φάνηκε φέρει πολλά παρόμοια στοιχεία.
Παράλληλα στο κείμενο του Ομήρου υπάρχουν άλλες δύο αστρονομικές αναφορές για τον γυρισμό του Οδυσσέα στην Ιθάκη:η πρώτη αφορά την Αφροδίτη,η οποία έξι ημέρες πριν από τη σφαγή των μνηστήρων βρισκόταν ψηλά στον ουρανό, και η δεύτερη αφορά τα άστρα που έβλεπε ο Οδυσσέας όταν έφυγε από την Καλυψώ.
Αναζητήσαμε το αν έγινε έκλειψη ηλίου εκείνη την εποχή: Εγινε το 1178 π.Χ. και ήταν ορατή από την Ιθάκη.
Με ειδικά προγράμματα και πολύπλοκους υπολογισμούς προσδιορίσαμε και την ημερομηνία».

Φυσικά αν είχαμε το ίδιο το κείμενο των δύο ερευνητών θα μπορούσαμε να το συζητήσουμε με περισσότερη ακρίβεια.