Όμηρος, ένας ευαίσθητος οικολόγος του 8ου αιώνα π.χ.

Απάντηση
Άβαταρ μέλους
karipis
"Δεν παίζεται" Ιδεογραφίτης
"Δεν παίζεται" Ιδεογραφίτης
Δημοσιεύσεις: 3251
Εγγραφή: Σάβ 26 Ιαν 2008, 16:15
Φύλο: Άνδρας
Τοποθεσία: Θεσσαλονίκη για, μεσ' τη μέση λέμε!
Επικοινωνία:

Όμηρος, ένας ευαίσθητος οικολόγος του 8ου αιώνα π.χ.

Δημοσίευση από karipis » Πέμ 26 Φεβ 2009, 22:35


Όμηρος, ένας ευαίσθητος οικολόγος του 8ου αιώνα π.Χ.

Πριν προχωρήσουμε στην Οδύσσεια*, αξίζει να αναφερθούμε στη μεγάλη ευαισθησία του Ομήρου σχετικά με το περιβάλλον και την προστασία του. Ίσως αυτό να φαίνεται περίεργο για μια εποχή στην οποία δεν υπήρχαν πυρηνικά και άλλα καταστροφικά όπλα ή μηχανές, που να εκπέμπουν ουσίες επικίνδυνες για την υγεία. Κι όμως, τον ποιητή ενοχλεί η παραμικρή καταστροφή του περιβάλλοντος, την οποία μπορούν να προκαλέσουν τα μέσα και ιδιαίτερα οι πολεμικές δραστηριότητες των ανθρώπων της εποχής του, αλλά και των προγενέστερων χρόνων. Νιώθει, για παράδειγμα, φρίκη για τις φονικές μάχες που εκτυλίσσονται έξω από τα τείχη της Τροίας και δεν παραλείπει στιγμή να καυτηριάζει την ανθρώπινη βαρβαρότητα και ό,τι αυτή συνεπάγεται με τις πράξεις βίας και τις επιπτώσεις τους στο περιβάλλον. Η ευαισθησία του ποιητή, όμως, εκδηλώνεται στο αποκορύφωμά της στη ραψωδία Φ. Ο ποιητής περιγράφει τις σκληρές σκηνές που εκτυλίσσονται γύρω και μέσα στον ποταμό Σκάμανδρο και αγανακτεί για το μαύρο αίμα των Τρωαδιτών που έρεε (ォ...εκ δ’ αίμα μέλαν ρέε...サ Φ 119) κάτω από το αστραφτερό ξίφος του Αχιλλέα, το οποίο, στη μανία του ήρωα να εκδικηθεί τον τραγικό θάνατο του αγαπημένου του Πατρόκλου, σφάζει αλύπητα όποιον τυχαίνει μπροστά του. Ο Σκάμανδρος, το βαθύ και ορμητικό ποτάμι, κοκκινίζει και θολώνει από το αίμα των σκοτωμένων Τρωαδιτών. Ο Όμηρος θεωρεί αυτό το γεγονός απαράδεκτη οικολογική κατά ρους στροφή, προσβολή στα θεία, αφού οι αρχαίοι, όπως είναι γνωστό, πίστευαν ότι κάθε ποτάμι είναι και μια θεότητα. ο Σκάμανδρος ήταν γιος του Δία. Ο Θεός αυτός, λοιπόν, εξοργίζεται για το μεγάλο κακό που του προκαλεί ο Αχιλλέας και θέλει να τον εκδικηθεί, ακόμα και να τον πνίξει. Ορμά, λοιπόν, καταπάνω του με τα φουσκωμένα κύματα και τις τρομερές του δίνες ォ(...) παφλάζοντας από αφρό, αίμα και νεκρούς (...)サ. Το ρεύμα του ποταμού σπρώχνει τον Αχιλλέα με τόση δύναμη ώστε εκείνος δεν μπορεί να στηριχτεί στα πόδια του. Για να μην πέσει και παρασυρθεί από το ορμητικό ποτάμι, αρπάζει μια φτελιά. Αλλά η ορμή του ποταμού είναι τόση που ξεριζώνει το δέντρο, και ο Αχιλλέας ανήμπορος πλέον παρασύρεται από μια μεγάλη δίνη και κινδυνεύει να πνιγεί. Η μανία και η οργή του Σκάμανδρου, ή καλύτερα του ίδιου του Ομήρου ο οποίος εδώ φαίνεται να ταυτίζεται με την εκδικητικότητα της φύσης, είναι μεγάλη και να πώς την εκφράζει: ォ(...) θα τον περιτυλίξω με άμμοサ, λέει σε ένα σημείο ο ποταμός (Φ 319- 323)48, ォ(...) αφού σωρεύσω γύρω και επάνω του μεγάλο σωρό από άπειρες ακαθαρσίες (...) και τόση λάσπη, που οι Αχαιοί δε θα μπορέσουν να περισυλλέξουν τα οστά του (...)サ. Έτσι, θα τον εξαφανίσει και δεν θα τον βρουν για να του αποδώσουν τις τιμές που όφειλαν σε έναν τέτοιο νεκρό.
Ο Αχιλλέας, ύστερα από όλα αυτά, βρίσκεται σε πλήρη απόγνωση. Αυτός που όλοι τον έτρεμαν όταν ορμούσε στη μάχη και τίποτα δεν τον σταματούσε μετατρέπεται τώρα σε ένα ανήμπορο καρυδότσουφλο που παρασύρεται από το ορμητικό ποτάμι. Ο πνιγμός του είναι αναπόφευκτος. Τι άδοξο τέλος! Στην απελπισία του, όπως λέει ο ποιητής, ικετεύει τον Δία να τον σώσει από τον οργισμένο Σκάμανδρο. ォΜακάρι να με σκότωνε ο Έκτορας (Φ 279)サ, φωνάζει παρακλητικά, ォ... στην περίπτωση αυτή ένας γενναίος θα σκότωνε γενναίο (...), παρά να βρω οικτρό θάνατο μέσα στα μαύρα νερά του άγριου ποταμούサ. Η κατάσταση για τον Αχιλλέα είναι πολύ κρίσιμη. Τελικά, επεμβαίνει η Ήρα και καλεί τον Ήφαιστο να σώσει τον Αχιλλέα. Ο θεός της μεταλλουργίας βάζει φωτιά στα γύρω δάση, η οποία απλώνεται σε όλη την πεδιάδα κοντά στον ποταμό. Καίει τα πάντα, καίει και τους σκοτωμένους Τρωαδίτες. Το νερό του ποταμού βράζει από τη ζέστη της φωτιάς και ο θεός Σκάμανδρος —αυτός βρίσκεται τώρα σε δύσκολη θέση— παρακαλεί την Ήρα να σταματήσει τον Ήφαιστο από το κακό που του κάνει. Ο ίδιος υπόσχεται ότι θα σταματήσει να ταλαιπωρεί τον Αχιλλέα. Έτσι κι έγινε. τα νερά του ποταμού ηρεμούν και ο Αχιλλέας σώζεται.
Η περιγραφή της μόλυνσης του Σκάμανδρου από τη φοβερή αιματοχυσία είναι πραγματικά συγκλονιστική και φανερώνει τη μεγάλη ευαισθησία του Ομήρου στο θέμα της προστασίας του περιβάλλοντος. Όμως και αυτή η μεγάλη πυρκαγιά του δάσους, την οποία ο ποιητής περιγράφει ως έργο του Ηφαίστου, μοιάζει αλληγορική. Τέτοιες πυρκαγιές ασφαλώς θα προκαλούσαν οι ίδιοι οι αντίπαλοι ανάλογα με την τακτική που εφάρμοζε ο καθένας, προκειμένου να δημιουργήσουν αξεπέραστο πρόβλημα στον εχθρό. Όπως και να έχει το θέμα, η μεγάλη οικολογική καταστροφή που ο πόλεμος προκάλεσε στο ποτάμι και τη γύρω φύση φαίνεται ότι αγγίζει βαθιά τον Όμηρο, ο οποίος μας την περιγράφει τόσο έντονα αλλά και τόσο ανθρώπινα.


Υ.Γ. Το έργο του Κου Βαρουφάκη είναι γεμάτο με χρήσιμες υποσημειώσεις οι οποίες κατευθύνουν τον αναγνώστη για την καλύτερη κατανόησή του.


Πηγή:* Το πανέμορφο και καλαίσθητο βιβλίο του επίκουρου καθηγητή του Πανεπιστημίου Αθηνών Κου Βαρουφάκη Γιώργου, Η ιστορία του σιδήρου από τον Όμηρο στον Ξενοφώντα, από τις εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα.

Άβαταρ μέλους
Spirit oF Fire
Ιδεογραφίτης Υψηλών Ταχυτήτων
Ιδεογραφίτης Υψηλών Ταχυτήτων
Δημοσιεύσεις: 2366
Εγγραφή: Δευ 21 Μάιος 2007, 17:45
Irc ψευδώνυμο: Spirit_Of_Fire
Φύλο: Γυναίκα

Re: Όμηρος, ένας ευαίσθητος οικολόγος του 8ου αιώνα π.χ.

Δημοσίευση από Spirit oF Fire » Πέμ 26 Φεβ 2009, 22:51

Πολύ ενδιαφέρουσα προσέγγιση ιδιαίτερα για εμένα που δεν έχω διαβάσει τα έπη του Ομήρου.
Βέβαια και το κάψιμο του δάσους δεν ήταν ό,τι καλύτερο αλλά μάλλον θα ήθελε να δείξει ότι το να πολεμάς το κακό με κακό, φέρνει μόνο τη καταστροφή ή τουλάχιστον εγώ έτσι το εξέλαβα και μου άρεσε πάρα πολύ =).
Ο αληθινός πολεμιστής διατηρεί την ανθρωπιά του ακόμη και στη μάχη. Κερδίζοντας έναν βάρβαρο θρίαμβο εξακολουθείς να διακυβεύεις την ψυχή σου. Αυτοί που πολεμούν τον δράκο μπορούν να γίνουν ο δράκος.
Η φωτιά δεν καταστρέφει μόνο, μπορεί και να καθαρίζει τις ψυχές μας.
Απάντηση

Επιστροφή στο “Μυθολογία”