Τα πρόσωπα τής τραγωδίας " Προμηθεύς Δεσμώτης ", εκτός από τόν αφανή πλήν όμως πανταχού παρόντα " πατέρα " είναι:
~ ΚΡΑΤΟΣ ΚΑΙ ΒΙΑ - ΗΦΑΙΣΤΟΣ - ΠΡΟΜΗΘΕΥΣ - ΧΟΡΟΣ ΩΚΕΑΝΙΔΩΝ - ΩΚΕΑΝΟΣ - ΙΩ - ΕΡΜΗΣ ~
ΚΡΑΤΟΣ, ΒΙΑ, ΗΦΑΙΣΤΟΣ
Το Κράτος καί η Βία, κάτ'εντολήν τού νέου τυράννου, έχουν θέσει υπό τήν εξουσία τούς τόν Ήφαιστο, τον θεό τού πυρός, καί τον διατάσουν. Δηλαδή ό Ήφαιστος, ή " πάσα τεχνική " { Τεχνολογία } έχει ήδη τεθεί στήν υπηρεσία τού Κράτους καί τής Βίας καί υποχρεούται νά εκτελέσει τίς άδικες αποφάσεις τής αφανούς Αρχής τής νέας τυραννίας. Ολοκάθαρα δέ το " Κράτος " κυρύττει το τέλος τής ελευθερίας: " Ουδείς ελεύθερος πλήν τού Διός ". Μήνυμα το οποίο, σαφέστατα, δέν έχει σχέση μέ τήν Ελληνική Μυθολογία.
*
ΕΡΜΗΣ
Ο Ερμής, ό " ακάκητα " Ερμής όπως τόν αποκαλεί ό Όμηρος, ό Ερμής ό σωτήρ, ό αλεξίκακος, " ό μηδενός κακού περιποιητικός ", ό ωφελών τούς ανθρώπους, στήν τραγωδία " Προμηθεύς Δεσμώτης " παρουσιάζεται ώς ένας ελεεινός υπηρέτης, στρατευμένος κι αυτός στήν υπηρεσία " του νέου Κρατούντος ". Δέν είναι ο Ερμής πού όλοι γνωρίζουμε, ό Ερμής με τήν " αγγελική μορφή ", " ό νεανίσκος ό ωραίος " κατά τον Γαληνό, ο Ερμής πού δέν έχει κάλλος " επίκτητον " αλλά είναι φύσει καλός, καί στήν μορφή του " συνεμφαίνεται ή τής ψυχής αρετή ". { Γαλήνου Προτρεπτικός 1 }.
Και ενώ ο Αισχύλος στίς " Ευμενίδες " { στ. 90 } τού αποδίδει τήν πραγματική του ιδιότητα με τόν οφειλόμενο σεβασμό: « Σύ, Ερμή, φύλασσε...ποιμαίνων τόν εμόν ικέτην »|.
Ο ίδιος ό Αισχύλος είς τόν " Προμηθέα Δεσμώτην " τόν εμφανίζει στό έπακρον αντιπαθή, άγγελο κακών, πιστό δούλο τής άδικης εξουσίας, κυνικό διαβιβαστή τών ψυχρών εντολών της. Έναν " εκπρόσωπο τύπου " θάλεγε κανείς, άξιον περιφρονήσεως. Καί τόν αποκαλεί " τρόχιν " τού Διός, παρατρεχάμενο θα τον λέγαμε σήμερα.
*
ΙΩ
Η ιστορία τής Ιούς ή οποία καταδιώκεται από τήν ζηλότυπη Ήρα { επειδή τήν ερωτεύθηκε ο Ζεύς } μεταμορφωμένη σέ " οιστρηλατημένην βούν " και τελικώς καταφεύγει στήν Αίγυπτο, είναι αρχαιότατος Ελληνικός μύθος καί συμβολίζει τόν προϊστορικό αποικισμό τού Δέλτα τού Νέιλου υπό τών Ελλήνων. Ή Ιώ εισήλθε ορμητικά στήν Αίγυπτο όπου ελατρεύθη ώς Ίσις. Τόσο τό όνομα " Ιώ " όσο καί το " Ίσις " κωδικοποιούν τίς ατελείωτες περιπλανήσεις τής: « Ιώ φασί διά τό ίεναι { πορεύεσθαι } αυτήν διά πάσης τής γής πλανωμένην »|. Όμως στήν οικονομία τού Αισχύλειου αυτού δράματος, ή Ιώ γίνεται τό σύμβολο τής γυναίκας - θύματος ή οποία πάσχει καί υποφέρει χωρίς να έχει φταίξει. Ο Αισχύλος εκμεταλλεύεται τόν μύθο, όπως τονίζουν καί τά Σχόλια τών κωδικών, γιά νά διεγείρη καί νά εντείνη τήν αντιπάθεια εναντίον τής ανεξέλεγκτης τυραννικής αδικίας, πού δέν διστάζει έν τή παντοδυναμία τής νά εκμεταλλευθεί καί να καταπατήσει τήν γυναικεία αξιοπρέπεια. Σημεία τών καιρών τής νέας τυραννία.
*
ΩΚΕΑΝΟΣ
Ό Ωκεανός σύμφωνα μέ τήν Ελληνική Μυθολογία, συμβολίζει " το μέγα προαιώνιον ύδωρ ", γι'αυτό καί αναφέρεται ώς υιός τού Ουρανού καί τής Γαίας " ρέων κυκλοτερώς πέριξ τής γής ". Ετυμολογείται έκ τού " ώκέως { ταχέως } δι-ανύειν κύκλω τήν γήν ". Ό Ωκεανός είναι ή μεγάλη " έξωθεν " - τών στηλών τού Ηρακλέους - " θάλασσα "...Έξ αυτού προέρχονται " πάντες ποταμοί καί πάσα θάλασσα καί πάσαι κρήναι καί φρέατα " όπως χαρακτηριστικά διευκρινίζει ό Όμηρος { Ιλιάς Φ 196 }. Γι'αυτό καί δέν συμμετείχε στίς συνελεύσεις τών θεών. Είναι αδύνατον νά εγκαταλείψει τήν θέση του: « Ούτε τίς απέην, νόσφι Ωκεανοίο | Κανείς δέν απουσίαζε παρά μόνον ό Ωκεανός »|.. { Ιλ. Υ. 7 }. Ώς μέγα προαιώνιον ύδωρ περιγράφεται ό Ωκεανός καί στό΄ν Δελφικό Ύμνο στόν Απόλλωνα: « Μέγας Ωκεανός, ός πέριξ γάν, υγραείς αγκάλας αμπέχει | Στην υγρή του αγκαλιά μέσα, κρατάει ολόκληρη τήν γή. Καί πράγματι, όλοι οί επί μέρους " Ωκεανοί " συγκοινωνούν μεταξύ τους σάν ένα πελώριο ποτάμι. Στήν πραγματικότητα ένας είναι ό Ωκεανός, υπόλειμμα τής πρώτης, τής αρχικής υγρασίας τού πλανήτου μας. Τα επίθετα πού τόν χαρακτηρίζουν είναι όλα ιδιαιτέρως μεγαλοπρεπή: « Αφνειός { πλούσιος }, ακάμας { ακούραστος }, βαθυδίνης, βαθυρρείτης, βαθυκύμων, βαρυηχής, ευρύς, εύρροος, εύπορος, " κύκλω περινοστών τήν γήν...»|. Τρείς χιλιάδες Ωκεανίδες { θυγατέρες - νήσοι; } τόν συντροφεύουν. Όμως ό Αισχύλειος προσωποποιημένος Ωκεανός πού σπεύδει στόν τιμωρημένο Προμηθέα δέν θυμίζει σε τίποτε τόν μυθικό μεγαλοπρεπεί Ωκεανό. Έρχεται από τά μακρινά δυτικά του λημέρια, επιβαίνων πτερωτού οχήματος " τελευταίας τεχνολογία " όπως θα λέγαμε σήμερα, αφού τό όχημα αυτό κυβερνάται άνευ " στομίων " { ηνίων, πηδαλίου } μόνον διά τής σκέψεως. Έρχεται υποκρινόμενος τόν φίλο, με ένα προσποιητό ενδιαφέρον. Στήν ουσία είναι δόλιος " διαμεσολαβητής " έν διατεταγμένη υπηρεσία...καί ώς τέτοιος αντιμετωπίζεται άπ'τον Προμηθέα ό οποίος τόν αποπέμπει ειρωνικά. Ό Ωκεανός τού Αισχύλου καί ή αποπομπή του φέρνουν στόν νού καί τό υπό τού Πλάτωνος { Τίμαιος 240 } διατυπωθέν: « Πόσην ή πόλις τών Αθηνών έπαυσε ποτέ { σταμάτησε κάποτε } δύναμιν, υβρεί πορευομένην { έξ υπερμέτρου αλαζονείας κινουμένην }, άμα επί πάσαν Ευρώπη καί Ασίαν, έξωθεν ορμηθείσαν έκ τού Ατλαντικού πελάγους...»|. Τότε πού τό Ατλαντικό πέλαγος ήταν πορεύσιμο καί επιβατό γιά τήν επικοινωνία μέ " τήν καταντικρύ πάσαν ήπειρον ". Ό Ωκεανός τού Αισχύλου λοιπόν, υποκρίνεται τόν φίλο, ενώ στήν πραγματικότητα είναι κι αυτός " τρόχις " τής υπερδυνάμεως τής νέας εξουσίας. Αποστολή του είναι να νουθετήση τόν ανυπότακτο Προμηθέα: " μεθαρμόσαι τρόπους νέους { Προσαρμόσου στίς καινούργιες συνήθειες } νέος γάρ τύραννος..." Τώρα έχουμε νέο εξουσιαστή... μή ρίπτης τραχύς λόγους. Όσο μακριά καί άν κάθεται ό Ζεύς θα σε ακούσει, " κλύσι Ζεύς " { Ή Απόλυτος παρακολούθηση }.
- Γιατί δέν ταπεινώνεσαι { στ. 320 }
- Εγώ θά μεσολαβήσω γιά σένα { στ. 325 }
- Κάτσε ήσυχος, κλείσε τό στόμα σου { στ. 328 }.
Τέλος ό Ωκεανός αναχωρεί άπρακτος. Ο Προμηθεύς δέν πείθεται, δέν πτοείται, δέν κάμπτεται, δέν συμβιβάζεται, δέν παρακαλεί. Δεήσεις, ικεσίες, αιτήσεις χάριτος καί μεσιτείες απορρίπτονται. Ό " διαμεσολαβητής " απέτυχε!...
*
ΩΚΕΑΝΙΔΕΣ
Οί μακρινές Ωκεανίδες, οί οποίες αποτελούν τόν χορό τής τραγωδίας, είναι οί θυγατέρες τού Ωκεανού. Είναι ή παγκόσμιος " κοινή γνώμη " γεμάτη συμπάθεια γιά τόν αδίκως πάσχοντα, συγχρόνως όμως γεμάτη φόβο, υποχωρητικότητα καί ενδοτισμό έναντι τού " νέου τυράννου ". Συμπαρίστανται στόν Προμηθέα, απορούν με τήν τόλμη του, τόν θαυμάζουν, αλλά προσπαθούν καί αυτές να τόν νουθετήσουν, να τόν εκλογικεύσουν: " Άγαν ελευθεροστομείς... δέδια ομφί σαίς τύχαις " - πολύ ελεύθερα μιλάς, φοβούμαι για τήν τύχη σου { στ. 180 }.
Ο Προμηθέας, σύμφωνα μέ τήν λογική τους, πρέπει νά αποδεχθεί τήν νέα εξουσία αφού αυτή έχει ήδη εδραιωθεί: Παγκρατής ή έδρα, του νέου άρχοντος, ό οποίος μέ " νόον άγναμπτον " { άκαμπτον } εβάλθηκε να δαμάσει " ουρανίαν γένναν " { στ. 164 }. Καί Ουρανία Γέννα είναι ό Προμηθεύς.
Άς το πούμε έξ αρχής. Ο ΠΡΟΜΗΘΕΥΣ συμβολίζει τόν Έλληνα - τόν Ελληνισμό.
Αλληγορείται υιός τού Τιτάνος Ιαπετού, τού γενάρχου τών Ελλήνων, καί τής Γαίας ή τής Κλυμμένης. Η Γαία κωδικοποιεί το αυτόχθον καί ή Κλυμένη τήν δόξα. Ό υιός τού Ιαπετού, είναι ό περικλυτός { ένδοξος } αυτόχθων. Τό όνομα Πρό-μηθεύς συντίθεται από τήν πρόθεσι πρό = εμπρός, πρίν, καί:
Μέδω = Άρχω, προστατεύω
Μέδομαι ή μήδομαι = Σκέπτομαι, προνοώ, φροντίζω
Μήτις = Σοφία, σύνεση.
Άπαντα έκ τού αρχικού μονοσυλλάβου ρήματος μώ = ζητώ, ζητώ τροφή { μαστός, μάζα } καί γνώση { Μώσα, μούσα, μάθηση }.
Ό Προμηθεύς - Ελληνισμός είναι ό πρώτος ό οποίος μετά τήν τροφή ανεζήτησε τήν μάθηση, μέτεσχε " θείας μοίρας " εγένετο κοινωνός τής θεϊκής γνώσεως, έκλεψε το πύρ: Πύρ καλείται ή γνώσις, διά τό δραστήριον Προμηθεύς εστί έν ανθρώποις ό νούς
σημειώνουν οί σχολιαστές τών Κωδικών. Όπως ακριβώς ό Έλλην, έκ τής ρίζης σελ, συμβολίζει το φώς. Ελλάς είναι ή Φωτεινή { σελ } καθέδρα { ελλά }. Ελλάς είναι ό φωτεινός { σελ } λίθος { λας }: Σ - ΕΛΛΑΣ. Ό Προμηθεύς εκφέρεται καί ώς Προμαθεύς { βλέπε Λεξικό Lidd. Scott }. Αυτό σημαίνει ότι είναι ό πρώτος μαθών καί ό πρώτος ο οποίος προνόησε να μεταδώσει τήν " πάσαν τέχνην ". Τέχνη σημαίνει ευφυϊα, επιδεξιότητα, μέθοδος, κατασκευή, τέχνημα. Πάσαι τέχναι είς τούς θνητούς έκ τού Προμηθέως. Τονίζει ό Αισχύλος στόν στίχο 506. Όλες οί διδαχές έκ τού Ελληνισμού. Ο Προμηθεύς έμαθε πρί άπ'τους άλλους. Εσκέφθηκε καί προνόησε πρώτος, Δημιούργησε τήν δική του αυτοκρατορία. Την αυτοκρατορία τής σκέψεως. Δέν κράτησε όμως το πύρ τής γνώσεως μόνον γιά τον εαυτό του. Ώς πυρφόρος το μετέδωσε σε όλους τούς θνητούς, στήν ανθροπότητα.
" Κοινόν ωφέλημα θνητοίς φανείς " διευκρινίζει ο Αισχύλος στόν στίχο 614. Έγινε διδάσκαλος τού εφ-ευρίσκειν καί τού συλλογίζεσθαι. " Καί φθέγμα { γλώσσα } εδιδάξατο καί ανεμόεν φρόνημα. Η " αμαρτία " του όμως δέν είναι το ότι " έκλεψε " το πύρ. Η αστοχία του συνίσταται στο ότι το μετέδωσε καί το διέδωσε αφειδώς. Ωφέλησε τούς βροτούς πέρα από το μέτρο, " Καιρού πέρα " { στ. 507 } επισημαίνει ό Αισχύλος. Το " πέρα " εδώ, ισοδυναμεί με το " υπέρ " καί άς μη ξεχνάμε ότι από το υπέρ κατάγεται ή ύπρις = ύβρις. Ο Προμηθεύς, " θεός ών " και ο ίδιος { κατά τον Ησίοδο, θεάνθρωπος }, πάσχει " διά τήν λίαν φιλότητα βροτών ". Υπερέβει το μέτρον, " ότι πολύ ηγάπησε τόν άνθρωπον ". Στούς στίχους 450 - 506 απαριθμεί πικραμένος τα πόσα δίδαξε στούς θνητούς, στήν ανθρωπότητα, καί τι εισέπραξε ώς ανταμοιβή τών ευεργεσιών του. Κατά τόν Λουκιανό, ο Προμηθεύς κατηγορείται διά " ανθρωποποιίαν " { Πρόμ. 5 }. Καί σήμερα οί κλασσικές Ελληνικές σπουδές, αποκαλούνται " ανθρωπιστικαί " επειδή " προάγουν τόν άνθρωπο ". Κατά τόν Απολλόδωρο { Μύθοι Ι 7,1 } ό Προμηθεύς " έπλασε " τόν άνθρωπον έξ ύδατος καί χώματος. Κάτ'άλλη εκδοχή τον έπλασε με τη βοήθεια τής Αθηνάς { καί πάλι η σοφία } βλέπε λεξικό ΗΛΙΟΥ, λήμμα ΠΡΟΜΗΘΕΥΣ.Δέν ήταν όμως όλοι άξιοι τής γνώσεως που τούς εδώθει. Την διεχώρισαν από τήν αρετή καί τήν έστρεψαν πρός αλλότρια μονοπάτια, τής έδωσαν άλλη κατεύθυνση, πρός το μή αγαθόν. Οί πρόγονοί μας όμως, έχουν προειδοποιήσει καί γι'αυτο: " Πάσα επιστήμη χωριζομένη αρετής, πανουργία, ού σοφία φαίνεται ".