Σωματική Επαφή
Δημοσιεύτηκε: Τρί 02 Μαρ 2010, 09:14
Σωματική Επαφή
Η Σωματική επαφή είναι ο πιο παλαιός και συνάμα ο πιο ειλικρινής τρόπος επικοινωνίας ανάμεσα σε όλους τους οργανισμούς. Οι πιο απλοί οργανισμοί επικοινωνούν αποκλειστικά μέσω της αφής, ενώ όσο πιο σύνθετος γίνεται ένας οργανισμός τόσο πιο σύνθετοι γίνονται οι τρόποι επικοινωνίας του με το περιβάλλον και τους υπόλοιπους οργανισμούς. Παρ’ όλα αυτά ο ρόλος της αφής είναι ζωτικής σημασίας σε όλους τους οργανισμούς είτε αυτοί είναι ζώα είτε είναι άνθρωποι, ιδιαίτερα σε φορτισμένες καταστάσεις, όπου ο ρόλος της αφής είναι ο πιο σημαντικός.
Για τον άνθρωπο η αφή και η επαφή γενικότερα, είναι από τα πιο ουσιώδη πράγματα που χρειάζεται για την ομαλή εξέλιξή του. Αυτό διαπιστώθηκε από την ιατρική κοινότητα με τον τραγικότερο των τρόπων όταν στις αρχές του εικοστού αιώνα χιλιάδες βρεφών έχασαν τη ζωή τους από «άγνωστη» για τους ειδικούς αιτία. Ειδικά τα χρόνια του Δευτέρου Παγκοσμίου πολέμου τα ποσοστά θνησιμότητας των βρεφών ανέβηκαν κατακόρυφα παρ’ όλο που οι συνθήκες διαβίωσης από άποψη τροφής και στέγης ξεπερνούσαν κατά πολύ τις συνθήκες σε ένα μέσο σπίτι της εποχής. Έπειτα από αρκετά χρόνια μελέτης, οι ερευνητές κατέληξαν στο ότι ο λόγος που οδηγούσε τα βρέφη στον θάνατο ήταν η έλλειψη σωματικής επαφής. Αυτό οφειλόταν στο γεγονός ότι δεν υπήρχε αρκετό προσωπικό στα ορφανοτροφεία, με αποτέλεσμα κανείς να μην νοιαστεί ώστε να κρατήσει τα βρέφη, να τα χαϊδέψει, να τους δείξει αγάπη και στοργή, συναισθήματα τα οποία κατά κύριο λόγο μεταφέρονται με την σωματική επαφή. Οι ερευνητές ονόμασαν την θανατηφόρο «ασθένεια» «marasmus» και για να τη θεραπεύσουν, προσέλαβαν περισσότερες γυναίκες στα ορφανοτροφεία οι οποίες έδειχναν αγάπη και στοργή στα βρέφη με αποτέλεσμα η «ασθένεια» αυτή να εξαλειφθεί σχεδόν ολοκληρωτικά.
Επίσης διαπιστώθηκε ότι το μειωμένο ενδιαφέρον ενός ενήλικα για ένα παιδί, είτε αυτό είναι βρέφος είτε νήπιο, μπορεί να οδηγήσει σε νοητικές, κοινωνικές και μαθησιακές δυσκολίες οι οποίες είναι αρκετά δύσκολο να θεραπευτούν.
Δυστυχώς τέτοιες δυσκολίες αντιμετωπίζουν ακόμη και σήμερα παιδιά που μεγαλώνουν σε ιδρύματα καθώς η ενασχόληση των υπαλλήλων με τα παιδιά πολλές φορές δεν είναι σε ικανοποιητικό βαθμό και συχνά παρατηρούνται περιπτώσεις ψυχικών/ ψυχολογικών/ νοητικών/ κοινωνικών και λοιπών διαταραχών σε βρέφη και νήπια. Ακόμη και σε επιφανή ιδρύματα όπως το «Μητέρα» το οποίο είναι διεθνώς αναγνωρισμένο, διαπιστώθηκε ότι όσο λιγότερο παραμείνουν τα παιδιά μέσα στο ίδρυμα, τόσο μειώνονται οι πιθανότητες να αποκτήσουν νοητική, κοινωνική και μαθησιακή υστέρηση. Οι παραπάνω δυσκολίες μπορούν να εξαλειφθούν όταν αργότερα το παιδί υιοθετηθεί, μέσα από εντατικές προσπάθειες των θετών γονιών και πολύ περισσότερο της θετής μητέρας. Δυστυχώς όμως αυτό δεν είναι πάντα εφικτό.
Γενικό συμπέρασμα όλων των παραπάνω είναι ότι ο ενήλικας μέσω της σωματικής επαφής μπορεί να μεταφέρει συναισθήματα αγάπης, στοργής και ασφάλειας στο βρέφος, συναισθήματα τα οποία είναι ζωτικής σημασίας για την ομαλή ανάπτυξη και την ισορροπία του.
Παρόμοια αποτελέσματα βγήκαν στην επιφάνεια μέσα από ένα πείραμα του Harlow και των συνεργατών του. Ήθελαν να αποδείξουν πόσο σημαντική είναι η σωματική επαφή σε όλο το ζωικό βασίλειο και γι’ αυτό πειραματίστηκαν χρησιμοποιώντας μαϊμουδάκια. Δοκίμασαν να τα μεγαλώσουν σε συνθήκες πλήρους απομόνωσης χωρίς καμία επαφή με το έξω περιβάλλον, ούτε με ανθρώπους ούτε και με άλλα ζωάκια. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να μην επιβιώσει κανένα. Μετά από αυτήν την δοκιμή ακολούθησε άλλη. Τοποθέτησαν μαλακά μαξιλαράκια, απαλά στην αφή μέσα σε κλουβί με ένα μαϊμουδάκι και παρατήρησαν ότι αυτό όποτε ήθελε αγάπη και στοργή, πήγαινε στο μαξιλαράκι. Επίσης δοκίμασαν να τοποθετήσουν στο κλουβί μία συρμάτινη κούκλα, η οποία θα είχε το μπιμπερό με το γάλα του ζώου, για να δουν εάν θα εξαρτηθεί από την κούκλα η οποία θα το ταΐζει ή αν θα συνεχίσει να είναι προσκολλημένο στο μαλακό μαξιλάρι. Παρατήρησαν λοιπόν, ότι το μαϊμουδάκι συνέχιζε να είναι «στην αγκαλιά» του μαξιλαριού και το άφηνε μόνο όταν ήταν να τραφεί, όπου και πήγαινε στην συρμάτινη κούκλα. Οι ερευνητές δοκίμασαν κάποια φορά να βγάλουν το μαξιλαράκι από το κλουβί αλλά αυτό είχε ως αποτέλεσμα το μαϊμουδάκι να ξεσπάσει βίαια και να το προστατεύει σαν να πρόκειται όντως για άτομο της οικογένειάς του. Μετά από αυτό κατέληξαν στο ότι ακόμα και ένα άψυχο αντικείμενο, μπορεί εξ’ ίσου να βοηθήσει στην ομαλή ανάπτυξη ενός βρέφους καθώς καλύπτει κάποιες από τις ανάγκες του και ως ένα βαθμό μπορεί να υποκαταστήσει έναν ενήλικα, αν και στην περίπτωση του πειράματος, κατάφεραν να τον αντικαταστήσουν.
Εξέλιξη της σωματικής επαφής στους ανθρώπους
Στην πορεία ανάπτυξης ενός παιδιού, από την εμβρυϊκή ηλικία ακόμα, παρατηρήθηκε ότι η αφή παίζει εάν όχι τον σημαντικότερο, τότε έναν από τους σημαντικότερους ρόλους. Η αφή είναι το πρώτο μέσο επικοινωνίας του βρέφους με τον υπόλοιπο κόσμο και είναι μεγίστης ψυχολογικής αξίας καθώς κατορθώνει το βρέφος να ξεχωρίσει το «εγώ» από το «μη εγώ», δηλαδή να ανακαλύψει τα φυσικά όρια του εαυτού του και να εξερευνήσει το υπόλοιπο περιβάλλον γύρω του.
Σύμφωνα με τους ερευνητές, η βρεφική ηλικία «με κορύφωση την περίοδο ανάμεσα στους δεκατέσσερις και εικοσιτέσσερις μήνες» , είναι η ηλικία στην οποία το παιδί παίρνει -αναζητά-χρειάζεται τα μεγαλύτερα ποσοστά σωματικής επαφής συγκριτικά με άλλες ηλικίες. Μέσω της επαφής με τους ενηλίκους, το βρέφος λαμβάνει αγάπη, στοργή, προστασία, κι έτσι ενθαρρύνεται να συνεχίσει τις «εξερευνήσεις» του στο γύρω περιβάλλον.
Παρατηρήθηκε ότι σε περίπτωση που η σωματική επαφή είναι ελλιπής, τότε προκαλούνται σοβαρές νοητικές και ψυχικές διαταραχές στο βρέφος. Οι μαθησιακές δυσκολίες είναι επίσης ένα από τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν παιδιά με μειωμένη σωματική επαφή. Όταν ο γονιός-ενήλικας δεν «θυσιάζει» τον χρόνο του στο να χαϊδέψει το μωρό του, να του μιλήσει, να του δείξει ότι νοιάζεται κι ότι το αγαπάει, τότε εκείνο δεν μπορεί να νιώσει σιγουριά. Δεν μπορεί να δημιουργήσει δεσμούς με άλλους ανθρώπους, να νιώσει σιγουριά με άλλους ανθρώπους. Συν τοις άλλοις, όταν ένα παιδί παραμελείται με αυτόν τον τρόπο δεν ακούει τη γλώσσα, με αποτέλεσμα να μην μάθει να μιλάει σωστά και ,σε τραγικότερες καταστάσεις, να μην μάθει να μιλάει καθόλου μέχρι την σχολική ηλικία.
Σύμφωνα με τους ερευνητές «η σωστή σωματική επαφή αποτελεί τη βάση του δεσμού μητέρας-παιδιού». Ο λόγος που αναφέρεται η μητέρα, είναι γιατί η μητέρα είναι εκείνη που ακουμπάει το μωρό περισσότερο. Το μωρό κατά κύριο λόγο εξαρτάται από εκείνη. Μετά σε ποσοστά επαφής έρχονται οι πατεράδες, έπειτα τα αδερφάκια του μωρού (εάν έχει) και μετά ακολουθούν οι λοιποί συγγενείς και ο υπόλοιπος κόσμος.
Μία έρευνα που έγινε από τους Goldberg και Lewis απέδειξε ότι μητέρες που είχαν κοριτσάκια 6 μηνών, τα ακουμπούσαν, τα χάιδευαν και τα κρατούσαν πολύ περισσότερο από αντίστοιχες μητέρες που είχαν αγοράκια στην ίδια ηλικία. Αυτή η διαφορά απέδειξε με τη σειρά της πως όταν αυτά τα βρέφη έφτασαν σε ηλικία 13 μηνών, τα κοριτσάκια αναζητούσαν πολύ περισσότερο το μητρικό χάδι και την σωματική επαφή με τη μαμά τους απ’ ότι τα αντίστοιχα αγοράκια. Οι Cowen, Weisberg και Lotyczewski υποστήριξαν επίσης ότι η σωματική επαφή είναι μεγαλύτερη στα κοριτσάκια απ’ ότι στα αγοράκια. Υποστήριξαν επίσης ότι η σωματική επαφή σταδιακά μειώνεται όταν το παιδί αρχίσει να περπατάει, δηλαδή αρχίζει να ανεξαρτητοποιείται. Από εκεί και πέρα η σωματική επαφή αυξάνεται θεαματικά στις συναισθηματικά φορτισμένες στιγμές του παιδιού.
Μετά την νηπιακή ηλικία όπου πλέον προστίθεται το σχολείο και αρχίζουν σιγά-σιγά να αναπτύσσονται κι άλλες μορφές επικοινωνίας, η σωματική επαφή σταδιακά μειώνεται, ιδιαίτερα στα αγόρια.
Στη σχολική ηλικία η σωματική επαφή περνά μία «λανθάνουσα περίοδο» και εμφανίζεται αργότερα, στα εφηβικά χρόνια, όπου πλέον ο έφηβος αρχίζει να ανακαλύπτει τη σεξουαλικότητά του και παίζει σημαντικό ρόλο στην ψυχοσυναισθηματική ισορροπία του. Στην ενήλικη ζωή, ιδιαίτερα στις δυτικές χώρες η αφή στην καθημερινή ζωή μειώνεται δραματικά, περιορίζεται σε απλές χειραψίες ενώ σπάνια εμφανίζεται σε μορφές αγκαλιάς και φιλιού. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να αναπτυχθούν επαγγέλματα όπως αυτά των μασέρ και των αισθητικών, τα οποία εκτός των άλλων, ικανοποιούν και τις απτικές ανάγκες των ανθρώπων.
Ένα άλλο μέσο υποκατάστασης της σωματικής επαφής είναι η κατοχή οικιακών ζώων, ιδιαίτερα από μοναχικούς ανθρώπους. Σε έρευνα που έγινε σε κάτοχους οικιακών ζώων υπήρξε και η απάντηση: «Το ζωάκι σε αγαπά με μια αγάπη ανιδιοτελή, αγνή και σε βοηθά πέραν από την ικανοποίηση της απτικής επαφής, να σε βοηθήσει να αναπτυχθείς ψυχοσωματικά καθώς είναι σπουδαίο πράγμα να ξέρεις ότι μπορείς να δώσεις αγάπη σε ένα πλασματάκι κι εκείνο να την ανταποδώσει».
Επίσης υποκατάστατα της σωματικής επαφής είναι το πιπίλημα του δαχτύλου, το κάπνισμα, και πολλές φορές το ποτό. Τα μεγαλύτερα θύματα έλλειψης σωματικής επαφής είναι τα άτομα τρίτης ηλικίας, ειδικά εάν αυτά είναι ανάπηρα ή κατάκοιτα όπου πλέον η στέρηση αυτή πέραν από τυχόν ψυχικές διαταραχές, προκαλεί αισθήματα απόγνωσης, απομόνωσης και πολλές φορές αυτοκτονικές τάσεις.
Μορφές σωματικής επαφής
Η σωματική επαφή έχει πολλές μορφές και εξυπηρετεί διάφορους σκοπούς ανάλογα με τον «τύπο σχέσης» των ανθρώπων. Οι βασικότερες έξι είναι:
Α) Η σωματική επαφή μεταξύ αγνώστων η οποία λαμβάνει χώρα σε μέσα μαζικής μεταφοράς τα οποία εξυπηρετούν πολύ κόσμο με αποτέλεσμα να υπάρχει συνωστισμός. Η επαφή αυτή είναι αρκετά δυσάρεστη για τον άνθρωπο γιατί πιέζεται, πολλές φορές δεν έχει χώρο να κινηθεί, και γενικότερα «ο ζωτικός του χώρος παραβιάζεται από αγνώστους».
Β) Η σωματική επαφή για επαγγελματικούς λόγους , όπως για παράδειγμα μία χειραψία στον χώρο εργασίας κάποιου ή στην περίπτωση που ένας άνθρωπος χρειαστεί να κάνει κάποιες ιατρικές εξετάσεις. Το σώμα του ασθενή παίζει το ρόλο του αντικειμένου και γι’ αυτόν τον λόγο συνήθως το άγγιγμα αυτής της μορφής δεν μεταφέρει συναισθήματα.
Γ) Η σωματική επαφή στις κοινωνικές σχέσεις η οποία αποτελείται από αυστηρούς κανόνες στο ποιος επιτρέπεται να αγγίζει ποιον και πότε. Η επαφή αυτή μεταφέρει μικρές δόσεις συναισθηματικής φόρτισης. Σύμφωνα με τον Lorenz και στις κοινωνικές επαφές ανάμεσα σε ανθρώπους, αλλά και σε κοινωνικές επαφές ανάμεσα σε πιθήκους, επικρατεί ένα είδος χαιρετισμού ο οποίος στοχεύει στη μείωση της επιθετικότητας των ατόμων. Ο χαιρετισμός αυτός αποδίδεται από άτομα υψηλότερου κύρους σε άλλα χαμηλότερου. Για παράδειγμα, όπως εξηγεί και ο κ. Γεώργας, ένας καθηγητής μπορεί να ακουμπήσει το χέρι του στον ώμο ενός μαθητή και αυτό να σημαίνει προσωρινή «ανακωχή» ανάμεσα σε καθηγητή και μαθητή και προσωρινή παράβλεψη των όποιων διαφορών μεταξύ τους. Αυτού του είδος τον «χαιρετισμό» δεν μπορεί σε καμμία περίπτωση να την κάνει ο μαθητής στον καθηγητή.
Δ) Η σωματική επαφή που μεταφέρει μηνύματα φιλίας, κατανόησης, εγγύτητας. Η επαφή αυτή είναι ανάμεσα σε φίλους και περιλαμβάνει πολλά είδη χαιρετισμού και έκφρασης συναισθημάτων. Το «κακό» με αυτού του είδους την επαφή είναι ότι πολλές φορές «παρεξηγείται» λόγω του ότι πολλοί άνθρωποι, τα φιλικά αγγίγματα τα μπερδεύουν με τα σεξουαλικά. Γι’ αυτόν τον λόγο τα φιλικά αγγίγματα είναι πολύ περισσότερα σε δημόσιους χώρους, ενώ μειώνονται σημαντικά όταν τα άτομα είναι μόνα τους ή σε ιδιωτικούς χώρους. Για τα φιλικά αγγίγματα υπάρχουν αρκετοί κοινωνικοί κανόνες που διαφέρουν όμως από χώρα και χώρα και από πολιτισμό σε πολιτισμό.
Ε) Στοργικό άγγιγμα είναι το είδος της επαφής που μεταφέρει ισχυρά συναισθήματα αγάπης, θαλπωρής και προστασίας και συναντάται ανάμεσα σε ζευγάρια αλλά και σε σχέσεις μεταξύ γονέων και παιδιών. Το άγγιγμα αυτό είναι αρκετά διαδεδομένο στη διάρκεια του φλερτ, ενώ υπάρχουν αρκετοί κανόνες που βοηθούν στην εκδήλωσή του ώστε να διευκολύνονται οι σεξουαλικές σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων. Ένα είδος στοργικού αγγίγματος είναι ο χορός, ο οποίος μπορεί να συμβεί ακόμη και μεταξύ δύο ξένων. Σε μακροχρόνιες σχέσεις παρατηρείται συχνά η έλλειψη στοργικού αγγίγματος ή η ταυτοποίησή του με το σεξουαλικό άγγιγμα, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται σοβαρές διαταραχές στη σχέση του ζευγαριού που πολλές φορές δυστυχώς φέρνουν την τελική ρήξη.
Τέλος η ΣΤ μορφή σωματικής επαφής η οποία είναι το άγγιγμα στη σεξουαλική διέγερση και είναι η πιο έντονη μορφή σωματικής επαφής. Στα ερωτικά ζευγάρια, αυτού του είδους επαφής όχι μόνο επιτρέπεται, αλλά δεν διέπεται από τους κοινωνικούς περιορισμούς που υπάρχουν στα άλλα είδη σωματικής επαφής. Η σωματική επαφή στις ερωτικές σχέσεις ξεκινά από τις πιο ουδέτερες και κατευθύνεται στις πιο ευαίσθητες περιοχές του σώματος. Σύμφωνα με τους Masters και Johnson « η σωστή και πλήρης σωματική επαφή στη διάρκεια της σεξουαλικής πράξης, αποτελεί την ύψιστη μορφή της ανθρώπινης επικοινωνίας».
Μέσα από έρευνα των Jones και Yarboroygh καταρτίστηκε μία λίστα από διάφορα είδη αγγίγματος και την ερμηνεία τους για τη δυτική κοινωνία. Σύμφωνα με τους ίδιους τους συγγραφείς:
- Το χάδι, το τρίψιμο και το γλείψιμο στο πρόσωπο και στα μαλλιά δείχνει αγάπη και σεξουαλική έλξη.
- Το ελαφρό χτύπημα στο χέρι και στην πλάτη δηλώνει υποστήριξη και φιλία.
- Η χειραψία και το τυπικό φιλί στο μάγουλο αποτελούν μέρος χαιρετισμού ενώ το αγκάλιασμα μπορεί να εκδηλωθεί στον χαιρετισμό, τον αποχαιρετισμό, σε απόδοση συγχαρητηρίων ή σε στιγμή συναισθηματικής φόρτισης. Ο παρατεταμένος εναγκαλισμός και το κράτημα του χεριού φανερώνουν φιλία ή άλλου είδους στενή σχέση.
- Το άγγιγμα στο χέρι τον βραχίονα ή τον ώμο κατά τη διάρκεια της συνομιλίας δείχνει προσπάθεια κοινωνικής επιρροής.
- Το πολύ σύντομο άγγιγμα αποτελεί προσπάθεια προσέλκυσης της προσοχής.
- Το τράβηγμα, το σπρώξιμο και η καθοδήγηση είναι προσπάθεια κατεύθυνσης κινήσεων.
- Τα επαγγελματικά αγγίγματα όπως τα ιατρικά, γίνονται για την εξέταση και τη φροντίδα του σώματος και δεν μεταφέρουν μηνύματα αγάπης και φιλίας.
- Το γαργάλημα είναι παιχνίδι
- Το χτύπημα, το γρατζούνισμα και η κλωτσιά μεταφέρουν επιθετικότητα.
Θα πρέπει ωστόσο να τονιστεί ότι το μήνυμα που μεταφέρεται μέσω της σωματικής επαφής δεν είναι πάντα ξεκάθαρο. Τα παραπάνω αποτελούν απλά και βασικά παραδείγματα και δεν θα πρέπει να λαμβάνονται ως δεδομένα. Πολλές φορές κάποια από τα μηνύματα αυτά εξελίσσονται ταυτόχρονα ακόμη κι αν μοιάζουν αντικρουόμενα όπως για παράδειγμα το επιθετικό άγγιγμα (τσίμπημα, δάγκωμα) στη διάρκεια της σεξουαλικής πράξης ή παιχνιδιού.
Διάφορες έρευνες έγιναν με σκοπό να ανακαλύψουν ποιο από τα δύο φύλα ακουμπά περισσότερο το άλλο και γιατί. Σύμφωνα λοιπόν με μία έρευνα, οι άνδρες αγγίζουν τις γυναίκες πολύ συχνότερα απ ότι τοπ αντίθετο όμως άλλες μελέτες δεν συμφωνούν με αυτό.
Μία άλλη έρευνα έδειξε ότι οι γυναίκες ακουμπούν πολύ συχνότερα τους άνδρες σε κλειστό χώρο απ’ ότι το αντίστροφο. Οι Stier και Hall υποστήριξαν ότι οι άνδρες αποφεύγουν τη σωματική επαφή με άτομα του ίδιου φύλου ενώ οι γυναίκες αποφεύγουν τη σωματική επαφή με άτομα του ίδιου φύλου. Επίσης μία έρευνα διαπίστωσε ότι στην Αμερική το να σε ακουμπήσει ένα άγνωστο άτομο του ιδίου φύλου ιδιαίτερα σε ευαίσθητες περιοχές θεωρείται πράξη αντιπαθητική.
Παρ’ όλο που οι παραπάνω έρευνες δηλώνουν αρκετά σημαντικά πράγματα, είναι αρκετά αντικρουόμενες σε ορισμένα θέματα και γι αυτό θα πρέπει να γίνουν περισσότερες και διεξοδικότερες μελέτες ώστε να διαπιστωθούν οι αντιδράσεις των ανθρώπων στη σωματική επαφή κάτω από διαφορετικές κοινωνικές και πολιτιστικές /πολιτισμικές συνθήκες.
Αποτελέσματα της Σωματικής επαφής
Τα αποτελέσματα της θετικής σωματικής επαφής είναι αρκετά και δημιουργούν ευχάριστα συναισθήματα στον άνθρωπο. Ακόμη και η ελάχιστη σωματική επαφή μπορεί να δημιουργήσει ευνοϊκά συναισθήματα και αισθήματα ασφάλειας στους ανθρώπους. Παρακάτω παραθέτονται διάφορα πειράματα που αποδεικνύουν τα αποτελέσματα της σωματικής επαφής σε τυχαία επιλεγμένους ανθρώπους.
Αρχικά έγινε μία έρευνα σε ανθρώπους που επισκέπτονταν μία βιβλιοθήκη. Είχαν δοθεί σαφείς οδηγίες στη βιβλιοθηκάριο να αγγίζει διακριτικά το χέρι των μισών από τους ανθρώπους που επισκέπτονταν τη βιβλιοθήκη όταν θα επέστρεφαν τα βιβλία τους, και να αποφεύγει επαφή με τους άλλους μισούς αναγνώστες. Διαπιστώθηκε λοιπόν ότι οι άνθρωποι τους οποίους η βιβλιοθηκάριος είχε ακουμπήσει, αν και το μεγαλύτερο ποσοστό των ανθρώπων δεν θυμόταν το άγγιγμα, είχαν να πουν τα καλύτερα λόγια και για την βιβλιοθηκάριο αλλά και για την βιβλιοθήκη. Αντίθετα, οι άνθρωποι τους οποίους η βιβλιοθηκάριος δεν είχε ακουμπήσει, είχαν να κάνουν ουδέτερα και κάποιες φορές αρνητικά σχόλια και για την ίδια και για την βιβλιοθήκη. Παρόμοια έρευνα έγινε και στο περιβάλλον των συμβουλευτικών συναντήσεων όπου, όσους πελάτες ακουμπούσε ο σύμβουλος, ακόμη και ασυναίσθητα, τους αξιολογούσε πολύ θετικότερα απ’ όσους δεν ακουμπούσε ή δεν είχε κανενός είδους σωματικής επαφής.
Η σύντομη σωματική επαφή δεν βοηθά μόνο στη δημιουργία θετικών συναισθημάτων αλλά δηλώνει και κοινωνική επιρροή. Σε μία ακόμη έρευνα διαπιστώθηκε ότι πολλοί άνθρωποι δέχονταν να τους πάρουν συνέντευξη ή να πάρουν μέρος σε κάποια δημοσκόπηση όταν αυτό τους είχε ζητηθεί ακουμπώντας τους ελαφρά στο χέρι. Σε περιπτώσεις μάλιστα που το άγγιγμα προερχόταν από γυναίκα και είχε ως αποδέκτη άνδρα, το ποσοστό επιτυχίας αυξανόταν. Πιο συγκεκριμένα διαπιστώθηκε ότι οι γυναίκες οι οποίες ζητούσαν από τους άνδρες μία «μικρή χάρη» και την ώρα που τη ζητούσαν τους ακουμπούσαν διακριτικά πέτυχαν το σκοπό τους κατά 90%. Ως καλύτερο σημείο για σύντομη επαφή ορίστηκε ο βραχίονας ειδικά για άτομα που είναι άγνωστα μεταξύ τους. Σύμφωνα με τον Argyle «το διακριτικό άγγιγμα ανάμεσα σε αγνώστους επηρεάζει θετικά την κοινωνική επιρροή, δυναμώνοντας το μεταφερόμενο μήνυμα και προβάλλοντας την αυτοπεποίθηση του αιτούντος».
Στον τομέα της υγείας το άγγιγμα έχει επίσης πολύ σημαντικό ρόλο και αποτελέσματα, αλλά έχει και πολλές ιδιαιτερότητες. Έγινε μία έρευνα σε ένα νοσοκομείο όπου οι νοσοκόμες θα ακουμπούσαν ορισμένους ασθενείς και ορισμένους όχι, πριν αυτοί εισαχθούν στο χειρουργείο. Η έρευνα αυτή έδειξε ότι οι γυναίκες ασθενείς τις οποίες οι νοσοκόμες είχαν ακουμπήσει, έδειχναν λιγότερο φόβο πριν εισαχθούν στο χειρουργείο, λιγότερο άγχος και ανέρρωναν πολύ γρηγορότερα συγκριτικά με άλλες γυναίκες που οι νοσοκόμες δεν ακούμπησαν. Εκείνες ήταν αγχωμένες και φοβισμένες. Τα ακριβώς αντίθετα αποτελέσματα είχε στον ανδρικό πληθυσμό. Οι άνδρες ασθενείς που ακούμπησαν οι νοσοκόμες ένιωσαν δυσφορία και εκδήλωσαν αρνητικά αποτελέσματα συγκριτικά με αυτούς που εκείνες δεν ακούμπησαν. Αυτό έγκειται στο γεγονός ότι το άγγιγμα αυτό μεταφράζεται και ως χαιρετισμός από τον ισχυρότερο στον πιο αδύναμο. Έτσι οι άνδρες οι οποίοι ήδη είχαν άγχος και φόβο για την επικείμενη εγχείρηση, φοβήθηκαν ακόμη περισσότερο καθώς ένιωσαν πως βρίσκονται σε πιο δεινή θέση.
Τέλος, στον τομέα της ψυχικής υγείας διαπιστώθηκε ότι οι ασθενείς μιλούσαν πιο εύκολα για τον εαυτό τους και τα συναισθήματά τους όταν ένιωθαν τη σωματική επαφή. Ο θεραπευτής φρόντιζε να τους ακουμπά ανά τακτά χρονικά διαστήματα με αποτέλεσμα να τους βοηθά να «ανοίγονται» ευκολότερα.
Οι «ομάδες επαφής» τονίζουν ότι η σωματική επαφή βοηθά στη δημιουργία διαπροσωπικών σχέσεων. Βασική αρχή των ομάδων αυτών είναι ότι η ζωή που ζούμε είναι γεμάτη άγχος, φόβο και ανασφάλεια, καταπίεση και περιορισμούς όσον αφορά τη σωματική επαφή ενώ η οικειότητα ανάμεσα στους ανθρώπους περιορισμένη. Πιστεύουν επίσης ότι εάν ελαττωθούν ή ακόμη και καταργηθούν οι κοινωνικές αναστολές μεταξύ ανθρώπων, θα βελτιωθεί η ψυχική, πνευματική και σωματική τους υγεία. Όμως τα αποτελέσματα της εμπειρίας στους ανθρώπους από τις ομάδες επαφής δεν είναι πάντα θετικά. Παρ’ όλο που μεγάλος αριθμός ανθρώπων τις θεωρούν ευχάριστες και διασκεδαστικές, κάποιοι άλλοι δήλωσαν ότι βρίσκουν τις εμπειρίες αυτές δυσάρεστες και ενοχλητικές και δεν επιθυμούν να τις ξαναδοκιμάσουν.
(Το παραπάνω κείμενο είναι από μία εργασία στη σχολή το 2007)
το σχετικό τόπικ εδώ
^^
Η Σωματική επαφή είναι ο πιο παλαιός και συνάμα ο πιο ειλικρινής τρόπος επικοινωνίας ανάμεσα σε όλους τους οργανισμούς. Οι πιο απλοί οργανισμοί επικοινωνούν αποκλειστικά μέσω της αφής, ενώ όσο πιο σύνθετος γίνεται ένας οργανισμός τόσο πιο σύνθετοι γίνονται οι τρόποι επικοινωνίας του με το περιβάλλον και τους υπόλοιπους οργανισμούς. Παρ’ όλα αυτά ο ρόλος της αφής είναι ζωτικής σημασίας σε όλους τους οργανισμούς είτε αυτοί είναι ζώα είτε είναι άνθρωποι, ιδιαίτερα σε φορτισμένες καταστάσεις, όπου ο ρόλος της αφής είναι ο πιο σημαντικός.
Για τον άνθρωπο η αφή και η επαφή γενικότερα, είναι από τα πιο ουσιώδη πράγματα που χρειάζεται για την ομαλή εξέλιξή του. Αυτό διαπιστώθηκε από την ιατρική κοινότητα με τον τραγικότερο των τρόπων όταν στις αρχές του εικοστού αιώνα χιλιάδες βρεφών έχασαν τη ζωή τους από «άγνωστη» για τους ειδικούς αιτία. Ειδικά τα χρόνια του Δευτέρου Παγκοσμίου πολέμου τα ποσοστά θνησιμότητας των βρεφών ανέβηκαν κατακόρυφα παρ’ όλο που οι συνθήκες διαβίωσης από άποψη τροφής και στέγης ξεπερνούσαν κατά πολύ τις συνθήκες σε ένα μέσο σπίτι της εποχής. Έπειτα από αρκετά χρόνια μελέτης, οι ερευνητές κατέληξαν στο ότι ο λόγος που οδηγούσε τα βρέφη στον θάνατο ήταν η έλλειψη σωματικής επαφής. Αυτό οφειλόταν στο γεγονός ότι δεν υπήρχε αρκετό προσωπικό στα ορφανοτροφεία, με αποτέλεσμα κανείς να μην νοιαστεί ώστε να κρατήσει τα βρέφη, να τα χαϊδέψει, να τους δείξει αγάπη και στοργή, συναισθήματα τα οποία κατά κύριο λόγο μεταφέρονται με την σωματική επαφή. Οι ερευνητές ονόμασαν την θανατηφόρο «ασθένεια» «marasmus» και για να τη θεραπεύσουν, προσέλαβαν περισσότερες γυναίκες στα ορφανοτροφεία οι οποίες έδειχναν αγάπη και στοργή στα βρέφη με αποτέλεσμα η «ασθένεια» αυτή να εξαλειφθεί σχεδόν ολοκληρωτικά.
Επίσης διαπιστώθηκε ότι το μειωμένο ενδιαφέρον ενός ενήλικα για ένα παιδί, είτε αυτό είναι βρέφος είτε νήπιο, μπορεί να οδηγήσει σε νοητικές, κοινωνικές και μαθησιακές δυσκολίες οι οποίες είναι αρκετά δύσκολο να θεραπευτούν.
Δυστυχώς τέτοιες δυσκολίες αντιμετωπίζουν ακόμη και σήμερα παιδιά που μεγαλώνουν σε ιδρύματα καθώς η ενασχόληση των υπαλλήλων με τα παιδιά πολλές φορές δεν είναι σε ικανοποιητικό βαθμό και συχνά παρατηρούνται περιπτώσεις ψυχικών/ ψυχολογικών/ νοητικών/ κοινωνικών και λοιπών διαταραχών σε βρέφη και νήπια. Ακόμη και σε επιφανή ιδρύματα όπως το «Μητέρα» το οποίο είναι διεθνώς αναγνωρισμένο, διαπιστώθηκε ότι όσο λιγότερο παραμείνουν τα παιδιά μέσα στο ίδρυμα, τόσο μειώνονται οι πιθανότητες να αποκτήσουν νοητική, κοινωνική και μαθησιακή υστέρηση. Οι παραπάνω δυσκολίες μπορούν να εξαλειφθούν όταν αργότερα το παιδί υιοθετηθεί, μέσα από εντατικές προσπάθειες των θετών γονιών και πολύ περισσότερο της θετής μητέρας. Δυστυχώς όμως αυτό δεν είναι πάντα εφικτό.
Γενικό συμπέρασμα όλων των παραπάνω είναι ότι ο ενήλικας μέσω της σωματικής επαφής μπορεί να μεταφέρει συναισθήματα αγάπης, στοργής και ασφάλειας στο βρέφος, συναισθήματα τα οποία είναι ζωτικής σημασίας για την ομαλή ανάπτυξη και την ισορροπία του.
Παρόμοια αποτελέσματα βγήκαν στην επιφάνεια μέσα από ένα πείραμα του Harlow και των συνεργατών του. Ήθελαν να αποδείξουν πόσο σημαντική είναι η σωματική επαφή σε όλο το ζωικό βασίλειο και γι’ αυτό πειραματίστηκαν χρησιμοποιώντας μαϊμουδάκια. Δοκίμασαν να τα μεγαλώσουν σε συνθήκες πλήρους απομόνωσης χωρίς καμία επαφή με το έξω περιβάλλον, ούτε με ανθρώπους ούτε και με άλλα ζωάκια. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να μην επιβιώσει κανένα. Μετά από αυτήν την δοκιμή ακολούθησε άλλη. Τοποθέτησαν μαλακά μαξιλαράκια, απαλά στην αφή μέσα σε κλουβί με ένα μαϊμουδάκι και παρατήρησαν ότι αυτό όποτε ήθελε αγάπη και στοργή, πήγαινε στο μαξιλαράκι. Επίσης δοκίμασαν να τοποθετήσουν στο κλουβί μία συρμάτινη κούκλα, η οποία θα είχε το μπιμπερό με το γάλα του ζώου, για να δουν εάν θα εξαρτηθεί από την κούκλα η οποία θα το ταΐζει ή αν θα συνεχίσει να είναι προσκολλημένο στο μαλακό μαξιλάρι. Παρατήρησαν λοιπόν, ότι το μαϊμουδάκι συνέχιζε να είναι «στην αγκαλιά» του μαξιλαριού και το άφηνε μόνο όταν ήταν να τραφεί, όπου και πήγαινε στην συρμάτινη κούκλα. Οι ερευνητές δοκίμασαν κάποια φορά να βγάλουν το μαξιλαράκι από το κλουβί αλλά αυτό είχε ως αποτέλεσμα το μαϊμουδάκι να ξεσπάσει βίαια και να το προστατεύει σαν να πρόκειται όντως για άτομο της οικογένειάς του. Μετά από αυτό κατέληξαν στο ότι ακόμα και ένα άψυχο αντικείμενο, μπορεί εξ’ ίσου να βοηθήσει στην ομαλή ανάπτυξη ενός βρέφους καθώς καλύπτει κάποιες από τις ανάγκες του και ως ένα βαθμό μπορεί να υποκαταστήσει έναν ενήλικα, αν και στην περίπτωση του πειράματος, κατάφεραν να τον αντικαταστήσουν.
Εξέλιξη της σωματικής επαφής στους ανθρώπους
Στην πορεία ανάπτυξης ενός παιδιού, από την εμβρυϊκή ηλικία ακόμα, παρατηρήθηκε ότι η αφή παίζει εάν όχι τον σημαντικότερο, τότε έναν από τους σημαντικότερους ρόλους. Η αφή είναι το πρώτο μέσο επικοινωνίας του βρέφους με τον υπόλοιπο κόσμο και είναι μεγίστης ψυχολογικής αξίας καθώς κατορθώνει το βρέφος να ξεχωρίσει το «εγώ» από το «μη εγώ», δηλαδή να ανακαλύψει τα φυσικά όρια του εαυτού του και να εξερευνήσει το υπόλοιπο περιβάλλον γύρω του.
Σύμφωνα με τους ερευνητές, η βρεφική ηλικία «με κορύφωση την περίοδο ανάμεσα στους δεκατέσσερις και εικοσιτέσσερις μήνες» , είναι η ηλικία στην οποία το παιδί παίρνει -αναζητά-χρειάζεται τα μεγαλύτερα ποσοστά σωματικής επαφής συγκριτικά με άλλες ηλικίες. Μέσω της επαφής με τους ενηλίκους, το βρέφος λαμβάνει αγάπη, στοργή, προστασία, κι έτσι ενθαρρύνεται να συνεχίσει τις «εξερευνήσεις» του στο γύρω περιβάλλον.
Παρατηρήθηκε ότι σε περίπτωση που η σωματική επαφή είναι ελλιπής, τότε προκαλούνται σοβαρές νοητικές και ψυχικές διαταραχές στο βρέφος. Οι μαθησιακές δυσκολίες είναι επίσης ένα από τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν παιδιά με μειωμένη σωματική επαφή. Όταν ο γονιός-ενήλικας δεν «θυσιάζει» τον χρόνο του στο να χαϊδέψει το μωρό του, να του μιλήσει, να του δείξει ότι νοιάζεται κι ότι το αγαπάει, τότε εκείνο δεν μπορεί να νιώσει σιγουριά. Δεν μπορεί να δημιουργήσει δεσμούς με άλλους ανθρώπους, να νιώσει σιγουριά με άλλους ανθρώπους. Συν τοις άλλοις, όταν ένα παιδί παραμελείται με αυτόν τον τρόπο δεν ακούει τη γλώσσα, με αποτέλεσμα να μην μάθει να μιλάει σωστά και ,σε τραγικότερες καταστάσεις, να μην μάθει να μιλάει καθόλου μέχρι την σχολική ηλικία.
Σύμφωνα με τους ερευνητές «η σωστή σωματική επαφή αποτελεί τη βάση του δεσμού μητέρας-παιδιού». Ο λόγος που αναφέρεται η μητέρα, είναι γιατί η μητέρα είναι εκείνη που ακουμπάει το μωρό περισσότερο. Το μωρό κατά κύριο λόγο εξαρτάται από εκείνη. Μετά σε ποσοστά επαφής έρχονται οι πατεράδες, έπειτα τα αδερφάκια του μωρού (εάν έχει) και μετά ακολουθούν οι λοιποί συγγενείς και ο υπόλοιπος κόσμος.
Μία έρευνα που έγινε από τους Goldberg και Lewis απέδειξε ότι μητέρες που είχαν κοριτσάκια 6 μηνών, τα ακουμπούσαν, τα χάιδευαν και τα κρατούσαν πολύ περισσότερο από αντίστοιχες μητέρες που είχαν αγοράκια στην ίδια ηλικία. Αυτή η διαφορά απέδειξε με τη σειρά της πως όταν αυτά τα βρέφη έφτασαν σε ηλικία 13 μηνών, τα κοριτσάκια αναζητούσαν πολύ περισσότερο το μητρικό χάδι και την σωματική επαφή με τη μαμά τους απ’ ότι τα αντίστοιχα αγοράκια. Οι Cowen, Weisberg και Lotyczewski υποστήριξαν επίσης ότι η σωματική επαφή είναι μεγαλύτερη στα κοριτσάκια απ’ ότι στα αγοράκια. Υποστήριξαν επίσης ότι η σωματική επαφή σταδιακά μειώνεται όταν το παιδί αρχίσει να περπατάει, δηλαδή αρχίζει να ανεξαρτητοποιείται. Από εκεί και πέρα η σωματική επαφή αυξάνεται θεαματικά στις συναισθηματικά φορτισμένες στιγμές του παιδιού.
Μετά την νηπιακή ηλικία όπου πλέον προστίθεται το σχολείο και αρχίζουν σιγά-σιγά να αναπτύσσονται κι άλλες μορφές επικοινωνίας, η σωματική επαφή σταδιακά μειώνεται, ιδιαίτερα στα αγόρια.
Στη σχολική ηλικία η σωματική επαφή περνά μία «λανθάνουσα περίοδο» και εμφανίζεται αργότερα, στα εφηβικά χρόνια, όπου πλέον ο έφηβος αρχίζει να ανακαλύπτει τη σεξουαλικότητά του και παίζει σημαντικό ρόλο στην ψυχοσυναισθηματική ισορροπία του. Στην ενήλικη ζωή, ιδιαίτερα στις δυτικές χώρες η αφή στην καθημερινή ζωή μειώνεται δραματικά, περιορίζεται σε απλές χειραψίες ενώ σπάνια εμφανίζεται σε μορφές αγκαλιάς και φιλιού. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να αναπτυχθούν επαγγέλματα όπως αυτά των μασέρ και των αισθητικών, τα οποία εκτός των άλλων, ικανοποιούν και τις απτικές ανάγκες των ανθρώπων.
Ένα άλλο μέσο υποκατάστασης της σωματικής επαφής είναι η κατοχή οικιακών ζώων, ιδιαίτερα από μοναχικούς ανθρώπους. Σε έρευνα που έγινε σε κάτοχους οικιακών ζώων υπήρξε και η απάντηση: «Το ζωάκι σε αγαπά με μια αγάπη ανιδιοτελή, αγνή και σε βοηθά πέραν από την ικανοποίηση της απτικής επαφής, να σε βοηθήσει να αναπτυχθείς ψυχοσωματικά καθώς είναι σπουδαίο πράγμα να ξέρεις ότι μπορείς να δώσεις αγάπη σε ένα πλασματάκι κι εκείνο να την ανταποδώσει».
Επίσης υποκατάστατα της σωματικής επαφής είναι το πιπίλημα του δαχτύλου, το κάπνισμα, και πολλές φορές το ποτό. Τα μεγαλύτερα θύματα έλλειψης σωματικής επαφής είναι τα άτομα τρίτης ηλικίας, ειδικά εάν αυτά είναι ανάπηρα ή κατάκοιτα όπου πλέον η στέρηση αυτή πέραν από τυχόν ψυχικές διαταραχές, προκαλεί αισθήματα απόγνωσης, απομόνωσης και πολλές φορές αυτοκτονικές τάσεις.
Μορφές σωματικής επαφής
Η σωματική επαφή έχει πολλές μορφές και εξυπηρετεί διάφορους σκοπούς ανάλογα με τον «τύπο σχέσης» των ανθρώπων. Οι βασικότερες έξι είναι:
Α) Η σωματική επαφή μεταξύ αγνώστων η οποία λαμβάνει χώρα σε μέσα μαζικής μεταφοράς τα οποία εξυπηρετούν πολύ κόσμο με αποτέλεσμα να υπάρχει συνωστισμός. Η επαφή αυτή είναι αρκετά δυσάρεστη για τον άνθρωπο γιατί πιέζεται, πολλές φορές δεν έχει χώρο να κινηθεί, και γενικότερα «ο ζωτικός του χώρος παραβιάζεται από αγνώστους».
Β) Η σωματική επαφή για επαγγελματικούς λόγους , όπως για παράδειγμα μία χειραψία στον χώρο εργασίας κάποιου ή στην περίπτωση που ένας άνθρωπος χρειαστεί να κάνει κάποιες ιατρικές εξετάσεις. Το σώμα του ασθενή παίζει το ρόλο του αντικειμένου και γι’ αυτόν τον λόγο συνήθως το άγγιγμα αυτής της μορφής δεν μεταφέρει συναισθήματα.
Γ) Η σωματική επαφή στις κοινωνικές σχέσεις η οποία αποτελείται από αυστηρούς κανόνες στο ποιος επιτρέπεται να αγγίζει ποιον και πότε. Η επαφή αυτή μεταφέρει μικρές δόσεις συναισθηματικής φόρτισης. Σύμφωνα με τον Lorenz και στις κοινωνικές επαφές ανάμεσα σε ανθρώπους, αλλά και σε κοινωνικές επαφές ανάμεσα σε πιθήκους, επικρατεί ένα είδος χαιρετισμού ο οποίος στοχεύει στη μείωση της επιθετικότητας των ατόμων. Ο χαιρετισμός αυτός αποδίδεται από άτομα υψηλότερου κύρους σε άλλα χαμηλότερου. Για παράδειγμα, όπως εξηγεί και ο κ. Γεώργας, ένας καθηγητής μπορεί να ακουμπήσει το χέρι του στον ώμο ενός μαθητή και αυτό να σημαίνει προσωρινή «ανακωχή» ανάμεσα σε καθηγητή και μαθητή και προσωρινή παράβλεψη των όποιων διαφορών μεταξύ τους. Αυτού του είδος τον «χαιρετισμό» δεν μπορεί σε καμμία περίπτωση να την κάνει ο μαθητής στον καθηγητή.
Δ) Η σωματική επαφή που μεταφέρει μηνύματα φιλίας, κατανόησης, εγγύτητας. Η επαφή αυτή είναι ανάμεσα σε φίλους και περιλαμβάνει πολλά είδη χαιρετισμού και έκφρασης συναισθημάτων. Το «κακό» με αυτού του είδους την επαφή είναι ότι πολλές φορές «παρεξηγείται» λόγω του ότι πολλοί άνθρωποι, τα φιλικά αγγίγματα τα μπερδεύουν με τα σεξουαλικά. Γι’ αυτόν τον λόγο τα φιλικά αγγίγματα είναι πολύ περισσότερα σε δημόσιους χώρους, ενώ μειώνονται σημαντικά όταν τα άτομα είναι μόνα τους ή σε ιδιωτικούς χώρους. Για τα φιλικά αγγίγματα υπάρχουν αρκετοί κοινωνικοί κανόνες που διαφέρουν όμως από χώρα και χώρα και από πολιτισμό σε πολιτισμό.
Ε) Στοργικό άγγιγμα είναι το είδος της επαφής που μεταφέρει ισχυρά συναισθήματα αγάπης, θαλπωρής και προστασίας και συναντάται ανάμεσα σε ζευγάρια αλλά και σε σχέσεις μεταξύ γονέων και παιδιών. Το άγγιγμα αυτό είναι αρκετά διαδεδομένο στη διάρκεια του φλερτ, ενώ υπάρχουν αρκετοί κανόνες που βοηθούν στην εκδήλωσή του ώστε να διευκολύνονται οι σεξουαλικές σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων. Ένα είδος στοργικού αγγίγματος είναι ο χορός, ο οποίος μπορεί να συμβεί ακόμη και μεταξύ δύο ξένων. Σε μακροχρόνιες σχέσεις παρατηρείται συχνά η έλλειψη στοργικού αγγίγματος ή η ταυτοποίησή του με το σεξουαλικό άγγιγμα, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται σοβαρές διαταραχές στη σχέση του ζευγαριού που πολλές φορές δυστυχώς φέρνουν την τελική ρήξη.
Τέλος η ΣΤ μορφή σωματικής επαφής η οποία είναι το άγγιγμα στη σεξουαλική διέγερση και είναι η πιο έντονη μορφή σωματικής επαφής. Στα ερωτικά ζευγάρια, αυτού του είδους επαφής όχι μόνο επιτρέπεται, αλλά δεν διέπεται από τους κοινωνικούς περιορισμούς που υπάρχουν στα άλλα είδη σωματικής επαφής. Η σωματική επαφή στις ερωτικές σχέσεις ξεκινά από τις πιο ουδέτερες και κατευθύνεται στις πιο ευαίσθητες περιοχές του σώματος. Σύμφωνα με τους Masters και Johnson « η σωστή και πλήρης σωματική επαφή στη διάρκεια της σεξουαλικής πράξης, αποτελεί την ύψιστη μορφή της ανθρώπινης επικοινωνίας».
Μέσα από έρευνα των Jones και Yarboroygh καταρτίστηκε μία λίστα από διάφορα είδη αγγίγματος και την ερμηνεία τους για τη δυτική κοινωνία. Σύμφωνα με τους ίδιους τους συγγραφείς:
- Το χάδι, το τρίψιμο και το γλείψιμο στο πρόσωπο και στα μαλλιά δείχνει αγάπη και σεξουαλική έλξη.
- Το ελαφρό χτύπημα στο χέρι και στην πλάτη δηλώνει υποστήριξη και φιλία.
- Η χειραψία και το τυπικό φιλί στο μάγουλο αποτελούν μέρος χαιρετισμού ενώ το αγκάλιασμα μπορεί να εκδηλωθεί στον χαιρετισμό, τον αποχαιρετισμό, σε απόδοση συγχαρητηρίων ή σε στιγμή συναισθηματικής φόρτισης. Ο παρατεταμένος εναγκαλισμός και το κράτημα του χεριού φανερώνουν φιλία ή άλλου είδους στενή σχέση.
- Το άγγιγμα στο χέρι τον βραχίονα ή τον ώμο κατά τη διάρκεια της συνομιλίας δείχνει προσπάθεια κοινωνικής επιρροής.
- Το πολύ σύντομο άγγιγμα αποτελεί προσπάθεια προσέλκυσης της προσοχής.
- Το τράβηγμα, το σπρώξιμο και η καθοδήγηση είναι προσπάθεια κατεύθυνσης κινήσεων.
- Τα επαγγελματικά αγγίγματα όπως τα ιατρικά, γίνονται για την εξέταση και τη φροντίδα του σώματος και δεν μεταφέρουν μηνύματα αγάπης και φιλίας.
- Το γαργάλημα είναι παιχνίδι
- Το χτύπημα, το γρατζούνισμα και η κλωτσιά μεταφέρουν επιθετικότητα.
Θα πρέπει ωστόσο να τονιστεί ότι το μήνυμα που μεταφέρεται μέσω της σωματικής επαφής δεν είναι πάντα ξεκάθαρο. Τα παραπάνω αποτελούν απλά και βασικά παραδείγματα και δεν θα πρέπει να λαμβάνονται ως δεδομένα. Πολλές φορές κάποια από τα μηνύματα αυτά εξελίσσονται ταυτόχρονα ακόμη κι αν μοιάζουν αντικρουόμενα όπως για παράδειγμα το επιθετικό άγγιγμα (τσίμπημα, δάγκωμα) στη διάρκεια της σεξουαλικής πράξης ή παιχνιδιού.
Διάφορες έρευνες έγιναν με σκοπό να ανακαλύψουν ποιο από τα δύο φύλα ακουμπά περισσότερο το άλλο και γιατί. Σύμφωνα λοιπόν με μία έρευνα, οι άνδρες αγγίζουν τις γυναίκες πολύ συχνότερα απ ότι τοπ αντίθετο όμως άλλες μελέτες δεν συμφωνούν με αυτό.
Μία άλλη έρευνα έδειξε ότι οι γυναίκες ακουμπούν πολύ συχνότερα τους άνδρες σε κλειστό χώρο απ’ ότι το αντίστροφο. Οι Stier και Hall υποστήριξαν ότι οι άνδρες αποφεύγουν τη σωματική επαφή με άτομα του ίδιου φύλου ενώ οι γυναίκες αποφεύγουν τη σωματική επαφή με άτομα του ίδιου φύλου. Επίσης μία έρευνα διαπίστωσε ότι στην Αμερική το να σε ακουμπήσει ένα άγνωστο άτομο του ιδίου φύλου ιδιαίτερα σε ευαίσθητες περιοχές θεωρείται πράξη αντιπαθητική.
Παρ’ όλο που οι παραπάνω έρευνες δηλώνουν αρκετά σημαντικά πράγματα, είναι αρκετά αντικρουόμενες σε ορισμένα θέματα και γι αυτό θα πρέπει να γίνουν περισσότερες και διεξοδικότερες μελέτες ώστε να διαπιστωθούν οι αντιδράσεις των ανθρώπων στη σωματική επαφή κάτω από διαφορετικές κοινωνικές και πολιτιστικές /πολιτισμικές συνθήκες.
Αποτελέσματα της Σωματικής επαφής
Τα αποτελέσματα της θετικής σωματικής επαφής είναι αρκετά και δημιουργούν ευχάριστα συναισθήματα στον άνθρωπο. Ακόμη και η ελάχιστη σωματική επαφή μπορεί να δημιουργήσει ευνοϊκά συναισθήματα και αισθήματα ασφάλειας στους ανθρώπους. Παρακάτω παραθέτονται διάφορα πειράματα που αποδεικνύουν τα αποτελέσματα της σωματικής επαφής σε τυχαία επιλεγμένους ανθρώπους.
Αρχικά έγινε μία έρευνα σε ανθρώπους που επισκέπτονταν μία βιβλιοθήκη. Είχαν δοθεί σαφείς οδηγίες στη βιβλιοθηκάριο να αγγίζει διακριτικά το χέρι των μισών από τους ανθρώπους που επισκέπτονταν τη βιβλιοθήκη όταν θα επέστρεφαν τα βιβλία τους, και να αποφεύγει επαφή με τους άλλους μισούς αναγνώστες. Διαπιστώθηκε λοιπόν ότι οι άνθρωποι τους οποίους η βιβλιοθηκάριος είχε ακουμπήσει, αν και το μεγαλύτερο ποσοστό των ανθρώπων δεν θυμόταν το άγγιγμα, είχαν να πουν τα καλύτερα λόγια και για την βιβλιοθηκάριο αλλά και για την βιβλιοθήκη. Αντίθετα, οι άνθρωποι τους οποίους η βιβλιοθηκάριος δεν είχε ακουμπήσει, είχαν να κάνουν ουδέτερα και κάποιες φορές αρνητικά σχόλια και για την ίδια και για την βιβλιοθήκη. Παρόμοια έρευνα έγινε και στο περιβάλλον των συμβουλευτικών συναντήσεων όπου, όσους πελάτες ακουμπούσε ο σύμβουλος, ακόμη και ασυναίσθητα, τους αξιολογούσε πολύ θετικότερα απ’ όσους δεν ακουμπούσε ή δεν είχε κανενός είδους σωματικής επαφής.
Η σύντομη σωματική επαφή δεν βοηθά μόνο στη δημιουργία θετικών συναισθημάτων αλλά δηλώνει και κοινωνική επιρροή. Σε μία ακόμη έρευνα διαπιστώθηκε ότι πολλοί άνθρωποι δέχονταν να τους πάρουν συνέντευξη ή να πάρουν μέρος σε κάποια δημοσκόπηση όταν αυτό τους είχε ζητηθεί ακουμπώντας τους ελαφρά στο χέρι. Σε περιπτώσεις μάλιστα που το άγγιγμα προερχόταν από γυναίκα και είχε ως αποδέκτη άνδρα, το ποσοστό επιτυχίας αυξανόταν. Πιο συγκεκριμένα διαπιστώθηκε ότι οι γυναίκες οι οποίες ζητούσαν από τους άνδρες μία «μικρή χάρη» και την ώρα που τη ζητούσαν τους ακουμπούσαν διακριτικά πέτυχαν το σκοπό τους κατά 90%. Ως καλύτερο σημείο για σύντομη επαφή ορίστηκε ο βραχίονας ειδικά για άτομα που είναι άγνωστα μεταξύ τους. Σύμφωνα με τον Argyle «το διακριτικό άγγιγμα ανάμεσα σε αγνώστους επηρεάζει θετικά την κοινωνική επιρροή, δυναμώνοντας το μεταφερόμενο μήνυμα και προβάλλοντας την αυτοπεποίθηση του αιτούντος».
Στον τομέα της υγείας το άγγιγμα έχει επίσης πολύ σημαντικό ρόλο και αποτελέσματα, αλλά έχει και πολλές ιδιαιτερότητες. Έγινε μία έρευνα σε ένα νοσοκομείο όπου οι νοσοκόμες θα ακουμπούσαν ορισμένους ασθενείς και ορισμένους όχι, πριν αυτοί εισαχθούν στο χειρουργείο. Η έρευνα αυτή έδειξε ότι οι γυναίκες ασθενείς τις οποίες οι νοσοκόμες είχαν ακουμπήσει, έδειχναν λιγότερο φόβο πριν εισαχθούν στο χειρουργείο, λιγότερο άγχος και ανέρρωναν πολύ γρηγορότερα συγκριτικά με άλλες γυναίκες που οι νοσοκόμες δεν ακούμπησαν. Εκείνες ήταν αγχωμένες και φοβισμένες. Τα ακριβώς αντίθετα αποτελέσματα είχε στον ανδρικό πληθυσμό. Οι άνδρες ασθενείς που ακούμπησαν οι νοσοκόμες ένιωσαν δυσφορία και εκδήλωσαν αρνητικά αποτελέσματα συγκριτικά με αυτούς που εκείνες δεν ακούμπησαν. Αυτό έγκειται στο γεγονός ότι το άγγιγμα αυτό μεταφράζεται και ως χαιρετισμός από τον ισχυρότερο στον πιο αδύναμο. Έτσι οι άνδρες οι οποίοι ήδη είχαν άγχος και φόβο για την επικείμενη εγχείρηση, φοβήθηκαν ακόμη περισσότερο καθώς ένιωσαν πως βρίσκονται σε πιο δεινή θέση.
Τέλος, στον τομέα της ψυχικής υγείας διαπιστώθηκε ότι οι ασθενείς μιλούσαν πιο εύκολα για τον εαυτό τους και τα συναισθήματά τους όταν ένιωθαν τη σωματική επαφή. Ο θεραπευτής φρόντιζε να τους ακουμπά ανά τακτά χρονικά διαστήματα με αποτέλεσμα να τους βοηθά να «ανοίγονται» ευκολότερα.
Οι «ομάδες επαφής» τονίζουν ότι η σωματική επαφή βοηθά στη δημιουργία διαπροσωπικών σχέσεων. Βασική αρχή των ομάδων αυτών είναι ότι η ζωή που ζούμε είναι γεμάτη άγχος, φόβο και ανασφάλεια, καταπίεση και περιορισμούς όσον αφορά τη σωματική επαφή ενώ η οικειότητα ανάμεσα στους ανθρώπους περιορισμένη. Πιστεύουν επίσης ότι εάν ελαττωθούν ή ακόμη και καταργηθούν οι κοινωνικές αναστολές μεταξύ ανθρώπων, θα βελτιωθεί η ψυχική, πνευματική και σωματική τους υγεία. Όμως τα αποτελέσματα της εμπειρίας στους ανθρώπους από τις ομάδες επαφής δεν είναι πάντα θετικά. Παρ’ όλο που μεγάλος αριθμός ανθρώπων τις θεωρούν ευχάριστες και διασκεδαστικές, κάποιοι άλλοι δήλωσαν ότι βρίσκουν τις εμπειρίες αυτές δυσάρεστες και ενοχλητικές και δεν επιθυμούν να τις ξαναδοκιμάσουν.
(Το παραπάνω κείμενο είναι από μία εργασία στη σχολή το 2007)
το σχετικό τόπικ εδώ
^^