Τα όρια της αντίληψης

Και ποια είναι τα όρια της αντίληψης;

Στην Ελλάδα, έχουμε συνηθίσει από πολύ παλιά να διακρίνουμε σχετικά εύκολα (ή μάλλον... αυτονόητα) τον Εξωτερικό Κόσμο, από τον Εσωτερικό. Ο Εξωτερικός Κόσμος για εμάς είναι συνυφασμένος με τα τοπία, τα βουνά, τις θάλασσες, τα βότσαλα και τα υπόλοιπα αντικείμενα τα οποία είναι υπαρκτά και απτά στοιχεία του Εξωτερικού Κόσμου. Δεν είναι για εμάς τους μεσογειακούς λαούς αντικείμενο φιλοσοφικής αμφισβήτησης ο Εξωτερικός Κόσμος.

Ο μεγαλύτερος ίσως ποιητής μας, ο Οδυσσέας Ελύτης, ύμνησε εξίσου τον εσωτερικό και τον εξωτερικό κόσμο, αλλά έγραψε χαρακτηριστικά: «Θάλασσα λανθασμένη, δεν γίνεται». Δηλαδή, δεν έχουμε τη διάθεση να σταθούμε μυστικιστικά απέναντι στον εξωτερικό κόσμο, όπως κάνουν για παράδειγμα κάποιοι γκουρού Βουδιστές, οι οποίοι αμφισβήτησαν την ίδια την ύπαρξη του εξωτερικού κόσμου, αφού σύμφωνα με τη δική τους φιλοσοφία, ο εξωτερικός κόσμος αποτελεί προβολή του πνεύματος. Ούτε έχουμε επίσης την υπομονή ορισμένων Βορείων να στοχαζόμαστε με βάση μία επιστημονική οπτική γωνία μέσα στην οποία (πάλι) ο εξωτερικός κόσμος δεν θεωρείται παρά απλή κατασκευή του νου.

Ο τρόπος με τον οποίο διακρίνουμε, όχι μόνο εμείς οι μεσογειακοί, αλλά και πολλοί άλλοι λαοί, καθώς και πολλοί άλλοι άνθρωποι, ανεξαρτήτως καταγωγής, τον Εσωτερικό από τον Εξωτερικό Κόσμο, δίνει ξεχωριστό βάρος στο ίδιο το πνεύμα ή την ψυχή, έναν εσωτερικό χώρο, μη-υλικό, που ταυτίζεται με όσα βρίσκονται μέσα μας (σε αντίθεση με όσα βρίσκονται μόνο απ’ έξω μας).

Λογικό επακόλουθο της διάκρισης ανάμεσα στις έννοιες Μέσα και Έξω (Κόσμος), είναι η δυϊστική σκέψη, που αντιμετωπίζει εντελώς διαφορετικά τα περιεχόμενα του Μέσα από τα περιεχόμενα του Έξω. Ο Υλισμός και ο Ιδεαλισμός αποτελούν οπτικές γωνίες που δίνουν η κάθε μία τους διαφορετική προτεραιότητα στο ρόλο των περιεχομένων, είτε του Εσωτερικού είτε του Εξωτερικού Κόσμου: Ο εξωστρεφής υλιστής βλέπει μόνο έξω, και ο εσωστρεφής ποιητής (ή πνευματικός άνθρωπος) βλέπει κυρίως μέσα του ή και μέσα μας.

Σε αντίθεση με τη δυϊστική σκέψη της Δύσης, άλλοι λαοί, περισσότερο μακρινοί και απόμακροι, ιδίως όσοι έχουν κεντρική φιλοσοφία και νοοτροπία τους το Βουδισμό ή τον Ινδουισμό, έχουν την τάση να συλλαμβάνουν τη μη-δυαδικότητα μεταξύ των εξωτερικών και των εσωτερικών φαινομένων. Ιδίως για τους Βουδιστές, η νιρβάνα είναι ένας χώρος μη-διάκρισης ανάμεσα σε Μέσα και Έξω Κόσμο, που χαρακτηρίζεται επίσης από την αρμονία και την ευδαιμονία. Αλλά και ο κόσμος της οδύνης (ή της υλικής ύπαρξης) περιγράφεται σαν μια φυλάκιση του εσωτερικού κόσμου απ’ τα δεσμά της ύλης (ή εξωτερικού κόσμου), δεσμά τα οποία όμως στο κάτω-κάτω δεν είναι ούτε απόλυτα, ούτε αιώνια, παρά μόνο φανταστικά (ή και πλαστά).

Η ακαθαρσία (πείτε την και άγνοια) που καλύπτει την εσωτερική διαύγεια του πνεύματος προκαλεί μια ψευδαίσθηση στερεότητας και πραγματικότητας, στο όριο μεταξύ Μέσα και Έξω Κόσμου, ένα όριο που δεν ισχύει σαν κάτι υπαρκτό για τον φωτισμένο ή τον διαυγή Νου: Αυτός αντιλαμβάνεται την ενότητα, (ή καλύτερα τη μη-δυαδικότητα) μεταξύ Εσωτερικού και Εξωτερικού Κόσμου, και είναι σε θέση να απολαμβάνει το γεγονός ότι δεν περιορίζεται καθόλου από καμία απολύτως διάκριση.

(Πόσο αλήθεια γνωρίζουμε τις αντιληπτικές μας λειτουργίες;)

^^

από το τόπικ μετενσαρκωση-μετεμψύχωση