ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ;

[Dhmellhn]

Κατά την ετυμολογική ανάλυσή του ο όρος «φιλοσοφία» δηλώνει τη φιλία ή την αγάπη προς τη σοφία. Η εν λόγω εκστατική κίνηση σημαίνει ότι η φιλοσοφία, ως εφετική αναφορά προς τι, προϋποθέτει τη συνειδητή βεβαιότητα του ανθρώπου ότι στερείται μιας πλήρους και άριστα συγκροτημένης γνώσης. Και αν ταυτίσουμε εννοιολογικά τη σοφία με την αλήθεια, συνεπαγωγικά προκύπτει ότι φιλοσοφία είναι η αναζήτηση και όχι η κατοχή της αλήθειας.

Κατ’ επέκταση, επομένως, φιλόσοφος είναι το νοούν υποκείμενο που αγαπά την αλήθεια σε αντίθεση μ’ εκείνο που είναι κάτοχός της. Βέβαια, δεν μπορούμε να αναφερόμαστε, παρά μόνο συμβατικά, σε κάτοχο της αλήθειας, αφού η γνωστική προσέγγιση των επιμέρους τομέων της πραγματικότητας αποτελεί μια δυναμική διαδικασία διείσδυσης στο μυστήριό τους, μια βαθμιαία –και ήδη συνεχιζόμενη– θεωρητική κατάκτηση των όσων υπάρχουν και των όσων συμβαίνουν στο χώρο τους.

Ο Πλάτωνας στον διάλογό του Φαίδρος (278d) επισημαίνει τον περιορισμένο –αλλά όχι βέβαια στατικό– χαρακτήρα των ανθρώπινων γνώσεων, παρατηρώντας ότι «τό μέν σοφόν ... καλεῖν (δηλ. τόν ἄνθρωπον) ἔμοιγε μέγα εἶναι δοκεῖ καί Θεῶ μόνῳ πρέπειν. τό δέ φιλόσοφον τοιοῦτόν τι μᾶλλον τε ἄν αὐτῶ ἁρμόττοι» [το να τον ονομάσουμε ‘σοφό’ αυτόν τον άνθρωπο μου φαίνεται πολύ και ότι πρέπει μόνον στον Θεό. Περισσότερο θα του ταίριαζε να τον ονομάσουμε ‘φιλόσοφο’ ή κάτι τέτοιο].

Στη συνάφεια αυτή ανάγει τη σοφία στον μεταφυσικό ορίζοντα, ως προσιδιάζουσα σε απόλυτες οντότητες όπως είναι ο Θεός, και προσδίδει έναν δυναμοκρατικό χαρακτήρα στην ανθρώπινη αναφορικότητα, από την έλλειψη προς την εφικτή πληρότητα.

Σύμφωνα με τον Καντ τώρα (για να περάσουμε και στους νεοτέρους), η φιλοσοφία είναι η προσπάθεια εναρμόνισης της σκέψης με την πράξη. Ο ίδιος πιστεύει ότι την φιλοσοφία δεν μπορούμε να την μάθουμε. Αυτό που μπορούμε όμως να κάνουμε είναι να μάθουμε να φιλοσοφούμε.

Ο Πωλ Βαλερύ από την σκοπιά του θεωρεί την φιλοσοφία ως ένα καθαρό παιχνίδι των ιδεών. Όπερ μεθερμηνευόμενον η τέχνη του να παίζει κάποιος με τις λέξεις.

Η γνώμη του Βολταίρου πάλι για την φιλοσοφία μετουσιώνεται στην ακόλουθη φράση: "Η Φιλοσοφία είναι το μυθιστόρημα της ψυχής , αλλά δεν είναι τόσο διασκεδαστική όσο οι ιστορίες από τις Χίλιες και μία Νύχτες.

Το ζήτημα είναι ανεξάντλητο, η ουσία όμως βρίσκεται στην παρακάτω Θουκυδίδεια ρήση: Φιλοκαλούμεν γαρ μετ' ευτελείας και φιλοσοφούμεν άνευ μαλακίας.