Ο Φωτογράφος Κώστας Μπαλάφας
Δημοσιεύτηκε: Τρί 03 Απρ 2012, 11:57
Το 2011 έφυγε από την ζωή ένας τεράστιος Έλληνας φωτογραφος σε ηλικία 91 ετών. Όσοι ασχολήθηκαν με την καλλιτεχνική ασπρόμαυρη φωτογραφία και όχι μόνο, ίσως να το γνωρίζουν. Την περιόδο εκείνη περίμενα με μεγάλη περιέργεια αν κανένα κανάλι ή έστω κανένα σάιτ αναφερθεί στο γεγονός. Δυστυχώς, δεν έγινε ούτε μια αναφορά και είναι κρίμα να εκθιάζεται ο κάθε τενεκές και να μην εκθιάζεται κάποιος που έδωσε την ψυχή του για την τέχνη και την παράδοση της Ελλάδας. Ωστόσο τα ΙΔΕΟ μπορούν να αποτελέσουν μια ευκαιρία για να γίνει γνωστός -έστω και σε μια μικρή ομάδα όπως η δικιά μας- αυτός ο τίμιος και ηθικός άνθρωπος, μιας άλλης πάστας και μιας άλλης Ελλάδας. Της Ελλάδας της ποίησης, των Νόμπελ, της μουσικής και φυσικά της Ελλάδας των "ΟΧΙ" και της παλικαριάς. Της Ελλάδας που δε μασάει και κυρίως της Ελλάδας που θυσιάζεται για τις επόμενες γενιές -με πλήρη συνείδηση- γνωρίζοντας καλά ότι "με πορδές αυγά δε βάφονται".
Πάρτε μιά γεύση από διάφορες πηγές.
Ο Κώστας Μπαλάφας είναι ένας απ’ τους μεγαλύτερους Έλληνες φωτογράφους.
Γεννήθηκε το 1920 σ’ ένα ορεινό χωριό της Ηπείρου, την Κυψέλη της Άρτας από γονείς αγρότες.
Σε μικρή ηλικία κατέβηκε στην Αθήνα να δουλέψει, το βράδυ σχολείο την ημέρα δουλειά, γύρω στα 1928-29 δούλευε ως υπάλληλος σ’ ένα μαγαζί, εκεί είχε την πρώτη του επαφή με τη φωτογραφία.
Το αφεντικό του δέχτηκε επίσκεψη απ’ τα αδέλφια του απ’ την Αμερική και θέλησε να τους ξεναγήσει. Είχαν ένα κουτί Kodak που το χειρίστηκε ο Κώστας Μπαλάφας, όπως λέει ο ίδιος ενθουσιάστηκε τόσο πολύ που μπορούσε αιχμαλωτίσει τον ορατό κόσμο.
Αργότερα εγκατεστημένος στα Ιωάννινα, ως εργαζόμενος μπόρεσε με τις οικονομίες του ν’ αγοράσει την πρώτη του φωτογραφική μηχανή, ήταν μια Junior Kodak B60. Στην αρχή έβγαζε φωτογραφίες όπως όλοι, αναμνηστικές κλπ.
Στα Γιάννενα τότε υπήρχε μια μεγάλη φωτογραφική κίνηση σε σχέση με την Αθήνα, πολλοί είχαν αρκετά καλές μηχανές όπως Rollei, Leica, Zeiss.
Έτυχε τότε να έρθει ένας τραγουδιστής, ο Επιτροπάκης, για την πόλη ήταν μεγάλο γεγονός, έσπευσαν λοιπόν όλοι οι φωτογράφοι να απαθανατίσουν το γεγονός, μαζί τους και ο Κώστας Μπαλάφας, οι υπόλοιποι όταν είδαν την μηχανή του είπαν: «Να ο Μπαλάφας με το σαραβαλάκι του» και γέλασαν, έτυχε όμως την στιγμή που πάτησε το κλείστρο, ο τραγουδιστής να μην κουνηθεί, και η φωτογραφία βγήκε καλύτερη απ’ όλων των άλλων, φαντάζεστε την αντίδρασή τους…
Αργότερα ο Κώστας Μπαλάφας αποκτά μια καινούργια Robot ανταλλάζοντάς την με την προηγούμενη και με το ρολόι του.
Πλησιάζει ο πόλεμος, η νέα του μηχανή είναι μικρή και εύχρηστη και έχει τη δυνατότητα να την έχει πάντα μαζί του και απαθανατίζει τα δραματικά γεγονότα της εποχής, δυστυχώς ένα μεγάλο μέρος απ’ το υλικό αυτό κατασχέθηκε απ’ την Ασφάλεια.
Για όλες αυτές τις φωτογραφίες χρησιμοποιήθηκε ένα κινηματογραφικό φίλμ που του ήρθε στην κυριολεξία απ’ τον ουρανό, ένα Ιταλικό βομβαρδιστικό χτυπήθηκε και έπεσε στην πόλη, στην άτρακτό του βρέθηκε το φίλμ.
Κάποια συμβάντα τον ανάγκασαν να πάει στο αντάρτικο, εκεί έβγαλε πολλές «κλεφτές» φωτογραφίες όπως λέει, τα φίλμ τα εμφάνιζε εκεί, τα μάζεψε, τα έβαλε σ’ ένα μεταλλικό κουτί και τα έκρυψε στο ξύλινο πάτωμα ενός σπιτιού τα οποία θα πάει να πάρει τον 1976, αρκετά απ’ αυτά θα διασωθούν και θα γίνουν ένα λεύκωμα με τίτλο: «Το αντάρτικο στην Ήπειρο».
Αργότερα αφιερώνει την φωτογραφική του ζωή σ’ έναν άλλο αγώνα, τον αγώνα που έδωσε ο κάτοικος των απομακρυσμένων ορεινών χωριών, με τις σκληρές συνθήκες διαβίωσης του.
Πηγή: Περιοδικό Φωτοχώρος
Και λίγα λόγια δικά του...
"Και τώρα, λίγα πράγματα για τον τρόπο που φωτογραφίζω.
...Δε φωτογραφίζω χωρίς πρόγραμμα και ό,τι βγεί στην τύχη. Πρώτα το μελετώ και το προσχεδιάζω στο νου σαν εικόνα, που θα αποτελέσει τελικά τη φωτογραφία στο χαρτί, και το σπουδαιότερο είναι -αυτό που τελικά παρουσιάζω- να το χαρακτηρίζει ειλικρίνεια και αξιοπρέπεια.
Επίσης, αποφεύγω τη φωτογράφηση προσώπων απο πολύ κοντά με ευρυγώνους φακούς, κάτι που κάνει τους ανθρώπους να αισθάνονται ενοχλητικά περίεργα και πιεστικά σαν να σε έχουν πάνω απ΄το κεφάλι τους, κάτι που ζημιώνει την έκφραση. Προσπαθώ να βρω την εκφραστική γωνία με το φωτισμό χωρίς τεχνικές επεμβάσεις που αλλοιώνουν το φυσικό χώρο του περιβάλλοντος.
Επίσης δε φωτογραφίζω για το γούστο κάποιου άλλου που αποβλέπει στην εμπορικότητα ή που εξυπηρετεί αμφιβόλου είδους σκοπιμότητα προκειμένου για φωτογραφία δημοσιότητας και χωρίς να έχει κάποιο ιδιαίτερο νόημα για μένα.
Μου αρέσει να πλησιάζω τον κόσμο της καθημερινότητας, τον κόσμο της εργατιάς και της αγροτιάς, τον κόσμο του μόχθου και προπαντός το δουλευτή της γής......
...Πολλές φορές με συνεπαίρνει τόσο ο ενθουσιασμός που την ώρα που φωτογραφίζω θέματα με ενδιαφέρον, ώστε την ώρα που παίρνω τη φωτογραφία να μου διαφεύγουν ορισμένες τεχνικές λεπτομέρειες απαραίτητες για τη σωστή απόδοση και τελικά να με απογοητεύει το αποτέλεσμα...."
Δια στόματος Κ. Μπαλάφα (απο το βιβλίο του: Διαλέξεις για τη φωτογραφία)
Επίσης μια πολύ ενδιαφέρουσα συνέντευξη στην Ελευθεροτυπία...
Ερώτηση: - Τη φωτογραφία στον οίκο ανοχής τη βγάλατε επίσης κρυφά. (*)
Απάντηση: - Ά, έγινε ολόκληρη ιστορία. Πρώτα πως να μπείς σε αυτό το χώρο που ήταν οι μαχαιροβγάλτες και οι νταβατζήδες, δεν συμμαζεύεται. Είχα τη μηχανή μέσα σε ένα φάκελο και την έδωσα σ' ένα φίλο. Πήγαμε τέσσερις συνάδελφοι στα μπορδέλα γενικά. Είχαμε συνεννοηθεί ένας να κρατά τη μηχανή και να μου τη δίνει την ώρα που θα του έλεγα εγώ. Και τι θα του έλεγα; Μόλις καθόμασταν τον ρωτούσα "τι έχεις εκεί;" "Μου έστειλαν μια μηχανή απο την Αμερική και δεν ξέρω πως να τη χρησιμοποιήσω". "Για να δω", του έλεγα εγώ. ¨Νομίζω πως έτσι", κλακ, κλακ. Έτσι τράβηξα μιά σειρά ολόκληρη. Με είχαν συγκινήσει οι γυναίκες αυτές. Τότε διάβασα και λίγο τη Γαλάτεια την Καζαντζάκη, "πνιγμένου καραβιού σάπιο σανίδι, όλη η ζωή μου του χαμού, κι από την κόλασή μου σου φωνάζω: εικόνα σου είμαι κοινωνία και σου μοιάζω".
....
Ερώτηση: - Δουλέψατε το ασπρόμαυρο. Κι όμως αποτυπώνατε, εγκλωβίζατε τόσα πράγματα, τόσα αισθήματα.
Απάντηση: - Δεν υπήρχε χρώμα τότε. Ένα αυτό. Αλλά το χρώμα δεν το συμπαθώ και σήμερα. Προκειμένου να δώσεις καθαρή την αλήθεια μόνο η ασπρόμαυρη φωτογραφία έχει τη δυναμικότητα. Πολλές φορές λέω στα παιδιά, στη Leica που διδάσκω, να μην ταλανίζονται πολύ με τα εργαλεία, αν θα είναι κι εκείνο και το άλλο. Το περισσότερο, το σημαντικότερο είναι να διαβάσουν ποίηση, να διαβάσουν λογοτεχνία, να μπορέσουν να σχηματίσουν ιδεατές εικόνες στο μυαλό τους. Τότε θα δούνε αυτά που τους περνούν απαρατήρητα σήμερα με ένα άλλο μάτι, θα τα δουν με τα μάτια της ψυχής τους και θα τα δώσουν δοαφορετικά.
Ερώτηση: - Η σχέση σας τώρα με τις εξελιγμένες τεχνολογίες, την ψηφιακή φωτογραφία είναι καλή;
Απάντηση: - Δεν νομίζω ότι βοηθούν αυτά τα πράγματα. Εγώ είχα τις πιό απλές μηχανές, ένα φακό, πίσω το φιλμ. Έτσι μπορώ να κάνω ό,τι θέλω γιατί μ' αυτές τις ηλεκτρονικές κάνει περισσότερο το μηχάνημα κι όχι εσύ. Αν δεν μεταφέρεις συγκίνηση δεν κάνεις τίποτα. Χωρίς συγκίνηση δεν υπάρχει καλλιτεχνικό αποτέλεσμα.
Ερώτηση: - Σήμερα συνεχίζετε να φωτογραφίζετε; Υπάρχουν θέματα που σας ενδιαφέρουν;
Απάντηση: - Πολλά. Αλλά κυρίως μ' ενδιαφέρει να κάνω ορισμένα πράγματα που μου λείπουν απο τις ήδη υπάρχουσες ενότητες. Δεν είναι το τι έκαμα και επικροτείται. Είναι το τι δεν μπόρεσα ή δεν πρόλαβα να κάνω και το χρωστάω.
Πάρτε μιά γεύση από διάφορες πηγές.
Ο Κώστας Μπαλάφας είναι ένας απ’ τους μεγαλύτερους Έλληνες φωτογράφους.
Γεννήθηκε το 1920 σ’ ένα ορεινό χωριό της Ηπείρου, την Κυψέλη της Άρτας από γονείς αγρότες.
Σε μικρή ηλικία κατέβηκε στην Αθήνα να δουλέψει, το βράδυ σχολείο την ημέρα δουλειά, γύρω στα 1928-29 δούλευε ως υπάλληλος σ’ ένα μαγαζί, εκεί είχε την πρώτη του επαφή με τη φωτογραφία.
Το αφεντικό του δέχτηκε επίσκεψη απ’ τα αδέλφια του απ’ την Αμερική και θέλησε να τους ξεναγήσει. Είχαν ένα κουτί Kodak που το χειρίστηκε ο Κώστας Μπαλάφας, όπως λέει ο ίδιος ενθουσιάστηκε τόσο πολύ που μπορούσε αιχμαλωτίσει τον ορατό κόσμο.
Αργότερα εγκατεστημένος στα Ιωάννινα, ως εργαζόμενος μπόρεσε με τις οικονομίες του ν’ αγοράσει την πρώτη του φωτογραφική μηχανή, ήταν μια Junior Kodak B60. Στην αρχή έβγαζε φωτογραφίες όπως όλοι, αναμνηστικές κλπ.
Στα Γιάννενα τότε υπήρχε μια μεγάλη φωτογραφική κίνηση σε σχέση με την Αθήνα, πολλοί είχαν αρκετά καλές μηχανές όπως Rollei, Leica, Zeiss.
Έτυχε τότε να έρθει ένας τραγουδιστής, ο Επιτροπάκης, για την πόλη ήταν μεγάλο γεγονός, έσπευσαν λοιπόν όλοι οι φωτογράφοι να απαθανατίσουν το γεγονός, μαζί τους και ο Κώστας Μπαλάφας, οι υπόλοιποι όταν είδαν την μηχανή του είπαν: «Να ο Μπαλάφας με το σαραβαλάκι του» και γέλασαν, έτυχε όμως την στιγμή που πάτησε το κλείστρο, ο τραγουδιστής να μην κουνηθεί, και η φωτογραφία βγήκε καλύτερη απ’ όλων των άλλων, φαντάζεστε την αντίδρασή τους…
Αργότερα ο Κώστας Μπαλάφας αποκτά μια καινούργια Robot ανταλλάζοντάς την με την προηγούμενη και με το ρολόι του.
Πλησιάζει ο πόλεμος, η νέα του μηχανή είναι μικρή και εύχρηστη και έχει τη δυνατότητα να την έχει πάντα μαζί του και απαθανατίζει τα δραματικά γεγονότα της εποχής, δυστυχώς ένα μεγάλο μέρος απ’ το υλικό αυτό κατασχέθηκε απ’ την Ασφάλεια.
Για όλες αυτές τις φωτογραφίες χρησιμοποιήθηκε ένα κινηματογραφικό φίλμ που του ήρθε στην κυριολεξία απ’ τον ουρανό, ένα Ιταλικό βομβαρδιστικό χτυπήθηκε και έπεσε στην πόλη, στην άτρακτό του βρέθηκε το φίλμ.
Κάποια συμβάντα τον ανάγκασαν να πάει στο αντάρτικο, εκεί έβγαλε πολλές «κλεφτές» φωτογραφίες όπως λέει, τα φίλμ τα εμφάνιζε εκεί, τα μάζεψε, τα έβαλε σ’ ένα μεταλλικό κουτί και τα έκρυψε στο ξύλινο πάτωμα ενός σπιτιού τα οποία θα πάει να πάρει τον 1976, αρκετά απ’ αυτά θα διασωθούν και θα γίνουν ένα λεύκωμα με τίτλο: «Το αντάρτικο στην Ήπειρο».
Αργότερα αφιερώνει την φωτογραφική του ζωή σ’ έναν άλλο αγώνα, τον αγώνα που έδωσε ο κάτοικος των απομακρυσμένων ορεινών χωριών, με τις σκληρές συνθήκες διαβίωσης του.
Πηγή: Περιοδικό Φωτοχώρος
Και λίγα λόγια δικά του...
"Και τώρα, λίγα πράγματα για τον τρόπο που φωτογραφίζω.
...Δε φωτογραφίζω χωρίς πρόγραμμα και ό,τι βγεί στην τύχη. Πρώτα το μελετώ και το προσχεδιάζω στο νου σαν εικόνα, που θα αποτελέσει τελικά τη φωτογραφία στο χαρτί, και το σπουδαιότερο είναι -αυτό που τελικά παρουσιάζω- να το χαρακτηρίζει ειλικρίνεια και αξιοπρέπεια.
Επίσης, αποφεύγω τη φωτογράφηση προσώπων απο πολύ κοντά με ευρυγώνους φακούς, κάτι που κάνει τους ανθρώπους να αισθάνονται ενοχλητικά περίεργα και πιεστικά σαν να σε έχουν πάνω απ΄το κεφάλι τους, κάτι που ζημιώνει την έκφραση. Προσπαθώ να βρω την εκφραστική γωνία με το φωτισμό χωρίς τεχνικές επεμβάσεις που αλλοιώνουν το φυσικό χώρο του περιβάλλοντος.
Επίσης δε φωτογραφίζω για το γούστο κάποιου άλλου που αποβλέπει στην εμπορικότητα ή που εξυπηρετεί αμφιβόλου είδους σκοπιμότητα προκειμένου για φωτογραφία δημοσιότητας και χωρίς να έχει κάποιο ιδιαίτερο νόημα για μένα.
Μου αρέσει να πλησιάζω τον κόσμο της καθημερινότητας, τον κόσμο της εργατιάς και της αγροτιάς, τον κόσμο του μόχθου και προπαντός το δουλευτή της γής......
...Πολλές φορές με συνεπαίρνει τόσο ο ενθουσιασμός που την ώρα που φωτογραφίζω θέματα με ενδιαφέρον, ώστε την ώρα που παίρνω τη φωτογραφία να μου διαφεύγουν ορισμένες τεχνικές λεπτομέρειες απαραίτητες για τη σωστή απόδοση και τελικά να με απογοητεύει το αποτέλεσμα...."
Δια στόματος Κ. Μπαλάφα (απο το βιβλίο του: Διαλέξεις για τη φωτογραφία)
Επίσης μια πολύ ενδιαφέρουσα συνέντευξη στην Ελευθεροτυπία...
Ερώτηση: - Τη φωτογραφία στον οίκο ανοχής τη βγάλατε επίσης κρυφά. (*)
Απάντηση: - Ά, έγινε ολόκληρη ιστορία. Πρώτα πως να μπείς σε αυτό το χώρο που ήταν οι μαχαιροβγάλτες και οι νταβατζήδες, δεν συμμαζεύεται. Είχα τη μηχανή μέσα σε ένα φάκελο και την έδωσα σ' ένα φίλο. Πήγαμε τέσσερις συνάδελφοι στα μπορδέλα γενικά. Είχαμε συνεννοηθεί ένας να κρατά τη μηχανή και να μου τη δίνει την ώρα που θα του έλεγα εγώ. Και τι θα του έλεγα; Μόλις καθόμασταν τον ρωτούσα "τι έχεις εκεί;" "Μου έστειλαν μια μηχανή απο την Αμερική και δεν ξέρω πως να τη χρησιμοποιήσω". "Για να δω", του έλεγα εγώ. ¨Νομίζω πως έτσι", κλακ, κλακ. Έτσι τράβηξα μιά σειρά ολόκληρη. Με είχαν συγκινήσει οι γυναίκες αυτές. Τότε διάβασα και λίγο τη Γαλάτεια την Καζαντζάκη, "πνιγμένου καραβιού σάπιο σανίδι, όλη η ζωή μου του χαμού, κι από την κόλασή μου σου φωνάζω: εικόνα σου είμαι κοινωνία και σου μοιάζω".
....
Ερώτηση: - Δουλέψατε το ασπρόμαυρο. Κι όμως αποτυπώνατε, εγκλωβίζατε τόσα πράγματα, τόσα αισθήματα.
Απάντηση: - Δεν υπήρχε χρώμα τότε. Ένα αυτό. Αλλά το χρώμα δεν το συμπαθώ και σήμερα. Προκειμένου να δώσεις καθαρή την αλήθεια μόνο η ασπρόμαυρη φωτογραφία έχει τη δυναμικότητα. Πολλές φορές λέω στα παιδιά, στη Leica που διδάσκω, να μην ταλανίζονται πολύ με τα εργαλεία, αν θα είναι κι εκείνο και το άλλο. Το περισσότερο, το σημαντικότερο είναι να διαβάσουν ποίηση, να διαβάσουν λογοτεχνία, να μπορέσουν να σχηματίσουν ιδεατές εικόνες στο μυαλό τους. Τότε θα δούνε αυτά που τους περνούν απαρατήρητα σήμερα με ένα άλλο μάτι, θα τα δουν με τα μάτια της ψυχής τους και θα τα δώσουν δοαφορετικά.
Ερώτηση: - Η σχέση σας τώρα με τις εξελιγμένες τεχνολογίες, την ψηφιακή φωτογραφία είναι καλή;
Απάντηση: - Δεν νομίζω ότι βοηθούν αυτά τα πράγματα. Εγώ είχα τις πιό απλές μηχανές, ένα φακό, πίσω το φιλμ. Έτσι μπορώ να κάνω ό,τι θέλω γιατί μ' αυτές τις ηλεκτρονικές κάνει περισσότερο το μηχάνημα κι όχι εσύ. Αν δεν μεταφέρεις συγκίνηση δεν κάνεις τίποτα. Χωρίς συγκίνηση δεν υπάρχει καλλιτεχνικό αποτέλεσμα.
Ερώτηση: - Σήμερα συνεχίζετε να φωτογραφίζετε; Υπάρχουν θέματα που σας ενδιαφέρουν;
Απάντηση: - Πολλά. Αλλά κυρίως μ' ενδιαφέρει να κάνω ορισμένα πράγματα που μου λείπουν απο τις ήδη υπάρχουσες ενότητες. Δεν είναι το τι έκαμα και επικροτείται. Είναι το τι δεν μπόρεσα ή δεν πρόλαβα να κάνω και το χρωστάω.