1981-1990: Η χαμένη δεκαετία.
Δημοσιεύτηκε: Δευ 24 Μάιος 2010, 16:31
Ξεκινώ αυτό το ξεχωριστό νήμα, αντί να απαντήσω μέσα στο νήμα για ΔΝΤ κλπ, με την ελπίδα ότι θα έχουμε γόνιμη συζήτηση. Δεν ήμουν βέβαιος που θα έπρεπε να μπει, καθώς δεν είναι ούτε ακριβώς επικαιρότητα, αλλά ούτε και ιστορία.
Η θέση μου είναι σαφής από τον τίτλο του νήματος, ταυτόχρονα όμως, σαν μέλος του ΟΕΕ, είμαι υποχρεωμένος σε ό,τι αφορά στοιχεία, οικονομικές ερμηνείες κλπ να είμαι όσο πιο ακριβής/αποστασιοποιημένος γίνεται. Ασχολούμαι με το οικονομικό/πολιτικό κομμάτι περισσότερο... ζητήματα που είναι περισσότερο στην κοινωνική πραγματικότητα και ηθική (όπως τα νέα πρότυπα, τα νέα τζάκια, την επέλαση του αμοραλισμού κλπ) τ’αφήνω απ’έξω, προς το παρόν.
Το πρώτο κομμάτι είναι μάλλον διευκρινιστικό, ώστε να δούμε συνήθεις παρανοήσεις.
Πρώτα απ’όλα το να πας σε 3 χρόνια από τα 60 στα 80 δεν σήμαινε τίποτε απολύτως πραγματικά, καθώς ταυτόχρονα είχες διψήφιο πληθωρισμό όλα αυτά τα χρόνια (19% είναι ο μέσος πληθωρισμός της περιόδου 81-89), κατά συνέπεια μία 33% σωρρευτική αύξηση στην ουσία υπολειπόταν του πληθωρισμού που στο ενδιάμεσο διάστημα ανέβαινε πιο γρήγορα (και μιλάμε πάντοτε για τα καθαρά, για να μην έχουμε το θέμα της δημοσιονομικής απορρόφησης). Θα θεωρήσω πάντως ότι όλα τα νούμερα που δίνεις είναι για το 83. Παράλληλα, μάλλον ευνοήθηκες και από το ενοικιοστάσιο... ο ιδιοκτήτης του ακινήτου που νοίκιαζες, και υπήρχαν πολλοί που είχαν 1-2 διαμερισματάκια για εισόδημα, υπέφερε πάνω από 33% μείωση στο πραγματικό του εισόδημα (κι εσύ θα έβλεπες τη διαφορά όταν πήγαινες να αλλάξεις σπίτι).
Επίσης, κάτι σημαντικό: είναι λάθος να κάνουμε συγκρίσεις τιμών με τις 340,75 δραχμές ανά ευρώ στο μυαλό... είναι προτιμότερο να τα κάνουμε όλα πολλαπλάσια του βασικού μισθού, ο οποίος έχει ακολουθήσει σε γενικές γραμμές τον τιμάριθμο (δλδ τον επίσημο πληθωρισμό).
Φτάνουμε λοιπόν στο κουκούτσι. Θεωρώντας λοιπόν ότι ο βασικός το 83, όταν έπαιρνες τα 60 ήταν 40, δλδ έπαιρνες μιάμιση φορά το βασικό. Σήμερα, με το βασικό στα σκάρτα 700 (καθαρά πάντα), μιλάς για 1.000 ευρώ περίπου το μήνα. Η εμπειρία που έχω από φίλους μου είναι ότι, αν δεν έχεις αυτοκίνητο, και μένεις στην Αθήνα (που τα νοίκια, οι καφέδες και τα γεύματα εκτός σπιτιού είναι τσιμπημένα) αυτά τα λεφτά φτάνουν οριακά (χωρίς αυτοκίνητο, που είναι κοντά 100 ευρώ το μήνα κόστος πριν κάνεις το πρώτο χιλιόμετρο, χωρίς τη δόση του, είσαι σαφώς καλύτερα). Τι συμβαίνει λοιπόν;
Ή έχεις εσφαλμένη εντύπωση για το τι σου εξασφαλίζει ένας μισθός μιάμιση περίπου φορά ο βασικός σήμερα ή, ο τιμάριθμος δεν ανταποκρίνεται στην πραγματική μεταβολή των τιμών ή έχουμε αναγορεύσει σε βασικές ανάγκες που τότε δεν ήταν (υπολογιστής, κινητό, DSL, «επώνυμα» ρούχα και πάει λέγοντας). Πιστεύω ότι πρόκειται για συνδιασμό των δύο τελευταίων. Πάντως, αυτό που εσύ διαπιστώνεις ως γεγονός, το ότι δλδ με το ίδιο πολλαπλάσιο του βασικού δεν μπορείς να ζήσεις όπως τότε, μολονότι ο βασικός έχει διαχρονικά αυξηθεί περισσότερο από τον πληθωρισμό, είναι μία εμπειρική απόδειξη του «ανεκδότου ΑΤΑ» που έλεγα πριν και σου φάνηκε παράξενο (και η οποία ουδέποτε υπήρξε στον ιδιωτικό τομέα, παρεμπιπτόντως... η ΑΤΑ είναι εφεύρεση για τον δημόσιο τομέα μόνο, και αν θες σου αναλύω και την σχετική απάτη... με γονέα δημόσιο υπάλληλο κάτι παραπάνω θα ξέρω).
Η συγκεκριμένη δεκαετία είναι χαμένη διότι ασύλληπτα, με τα τότε δεδομένα, κονδύλια από την ΕΟΚ αντί να επενδυθούν σε υποδομές και αύξηση της παραγωγικότητας μέσω π.χ. της ενδοεπιχειρησιακής κατάρτισης, έγιναν παροχές ή φαγώθηκαν με εικονικά ή/και άχρηστα έργα/εκδηλώσεις/σεμινάρια. Πέρα από την προσωπική εμπειρία που έχω γι’αυτά που λέω, δεν αναφέρω τυχαία πράγματα εδώ, πέρα από τις απίστευτα κοντόφθαλμες αποφάσεις που ελήφθησαν τότε, όπως π.χ. το 83 που έβαλαν στο ράφι τις υπάρχουσες μελέτες αποφασίζοντας ότι η Αθήνα δεν χρειαζόταν μετρό, είναι η άφρων υπερχρέωση που τότε ξεκίνησε... ξανά τα νούμερα, να εμπεδωθούν: Το δημόσιο χρέος το 81 ήταν 672 δις δραχμές (29,7% του ΑΕγΠ) και πήγε στα 9.200 δις δρχ το 1989 (65,7% του ΑΕγΠ), και δεν περιλαμβάνονται σε αυτά οι καταπεσούσες εγγυήσεις δανείων που είχαν δοθεί πριν το 89 αλλά ενσωματώθηκαν στο έλλειμα μετά.
Και για όσους προτιμούν τις εικόνες από τα νούμερα, το διάγραμμα:
Δυστυχώς, δεν έχω βρει αντίστοιχο χρέους σε απόλυτα νούμερα, κατά προτίμηση με σπάσιμο σε εσωτερικό/εξωτερικό, ενώ και τα ίδια τα νούμερα είναι σχετικής ακρίβειας... έτσι κι αλλιώς όμως την τάση κοιτάμε περισσότερο, όχι το ίδιο το νούμερο.
Όποιος λοιπόν ψάχνει στο πότε άρχισε ο κατήφορος κοιτώντας τα ψυχρά νούμερα, σ’εκείνη την περίοδο πρέπει να κοιτάξει. Ανεξάρτητα του πως βίωσε ο καθένας ατομικά εκείνη την περίοδο, τότε είναι που περάστηκαν στον Ελληνικό Λαό οι αλυσίδες του δημοσίου χρέους, και υποθηκεύτηκε το μέλλον του.
Δεν ξέρω πόσο διαφορετικά θα ήταν τα πράγματα αν ο ΑΓΠ δεν είχε γίνει πρωθυπουργός, καθώς ήδη από την προηγούμενη κυβέρνηση υπήρχαν ανησυχητικά δείγματα, ειδικά αναφορικά με την κρατικιστική υστερία και το περιβάλλον ύφεσης στα απόνερα της πετρελαϊκής κρίσης, δεν μπορώ να πω με βεβαιότητα πόσα απ’όσα συνέβησαν ήταν αποτέλεσμα συγκεκριμένων επιλογών και πόσα αποτέλεσμα των μεταβολών στο εξωτερικό περιβάλλον, δεν ξέρω επίσης πόσο διαφορετική θα ήταν η μετέπειτα εξέλιξη αν δεν είχε καταρρεύσει το ανατολικό μπλοκ (ορισμένους βιομηχανικούς κλάδους τους πίεσε πάρα πολύ), ξέρω όμως ότι οι συγκεκριμένες αποφάσεις/πολιτικές ήταν ολέθριες, καθώς για βραχυπρόθεσμα μικροπολιτικά οφέλη μας άφησαν μακροπρόθεσμα εκτεθημένους, και ας μην φαινόταν τότε... και με την ηρωΐνη, στην αρχή ευτυχισμένος είσαι, μετά ξεπουλιέσαι.
Επίσης, δεν ανέφερα κάτι για την ανεργία (που ήταν χαμηλή, με τόσους μετανάστες στο εξωτερικό να την κρατάνε χαμηλά μέχρι τις αρχές τις δεκαετίας του 80 που σταματήσαμε να εξάγουμε μετανάστες στις φάμπρικες της Γερμανάις και του Βελγίου τις στοές) ούτε για τη ληστεία των ταμείων των εργαζομένων, ειδικά του ΙΚΑ, που έχει μακροχρόνια ιστορία (πολύ πριν το 80, και είναι σημαντική παράμετρος του γιατί έμενε χαμηλά το δημόσιο χρέος) και δεν την έχει συνειδητοποιήσει ο κόσμος (ο Τραϊανού το έχει αναλύσει αρκετά καλά, παρεμπιπτόντως), αλλά έχουμε καιρό και γι’αυτά, αν ενδιαφέρεστε.
Προφανώς θα μπορούσε να πει κάποιος ότι όλα αυτά είναι μέρος συνωμοσίας που τελικό σκοπό έχει την υποδούλωση των λαών στην ΝΤΠ κλπ... δεν την υιοθετώ αυτή την άποψη, αλλά από την άλλη να θεωρείς τον γιο όργανο της ΝΤΠ και να θεωρείς τον πατέρα λευκή περιστερά είναι στα μάτια μου κάπως παράξενο.
Τροφή για σκέψη και αφορμή για συζήτηση.
Η θέση μου είναι σαφής από τον τίτλο του νήματος, ταυτόχρονα όμως, σαν μέλος του ΟΕΕ, είμαι υποχρεωμένος σε ό,τι αφορά στοιχεία, οικονομικές ερμηνείες κλπ να είμαι όσο πιο ακριβής/αποστασιοποιημένος γίνεται. Ασχολούμαι με το οικονομικό/πολιτικό κομμάτι περισσότερο... ζητήματα που είναι περισσότερο στην κοινωνική πραγματικότητα και ηθική (όπως τα νέα πρότυπα, τα νέα τζάκια, την επέλαση του αμοραλισμού κλπ) τ’αφήνω απ’έξω, προς το παρόν.
Το πρώτο κομμάτι είναι μάλλον διευκρινιστικό, ώστε να δούμε συνήθεις παρανοήσεις.
Θαυμάσια. Βασικά μου δίνεις στοιχεία γι’αυτό που έλεγα.ArELa έγραψε:Για σένα μπορεί να'ναι επιεικώς "χαμένη", για μένα ήταν η καλύτερη (σε διαβίωση, άσε τα γλέντια) εποχή της ζωής μου. ΕΠΙ ΤΟΥ ΠΡΑΚΤΕΟΥ: Επαιρνα 60.000 δρχ το 82-83. Μέχρι το '86 που δούλευα σ'αυτή την εταιρία είχα φτάσει τα 80.000, που σημαίνει ότι η ΑΤΑ δεν ήταν ούτε για γέλια, ούτε πλασματική ούτε της φαντασίας μου/μας. Ο βασικός τότε ήταν γύρω στα 40.000 με -50.000 αν θυμάμαι καλά. Το γεγονός ότι ήμουν bilingual που έδινε ένα μικρό μισθολογικό πλεονέκτημα. Αλλά και με 50.000 μια χαρά θα ζούσα, λαμβάνοντας υπ'όψιν ότι το νοίκι μου ήταν στα 8 χιλιάρικα, (ναι φυσικά ζούσα μόνη μου) το ρεύμα μου στο 1,5 χιλιάρικο, το τηλέφωνο στα 800 φράγκα, (και πολλά λέω, αλλά τηλεφωνούσα και Αφρική ενίοτε) και το φαγητό μου δεν ήθελε πάνω από 20.000 το μήνα. Δεν ξέρω πώς ήταν απ'τη σκοπιά του δημοσίου υπαλλήλου, αλλά ένας ιδιωτικός ζούσε ανθρώπινα, αξιοπρεπώς και άνετα. Όπως θα ζούσε τώρα μια κοπέλα μόνη της αν έπαιρνε περίπου 3.000Ε μηνιαίως, που φυσικά δεν υπάρχει περίπτωση να τα πάρει, ενώ τότε ήταν εξαφαλισμένα, με την ανεργία σε πολύυυυυυυ χαμηλά έως ανύπαρκτα επίπεδα. Σε μια τέτοια Ελλάδα ήρθα, και σύγκρινέ τη με την Ελλάδα που ζούμε όλοι τώρα.
Πρώτα απ’όλα το να πας σε 3 χρόνια από τα 60 στα 80 δεν σήμαινε τίποτε απολύτως πραγματικά, καθώς ταυτόχρονα είχες διψήφιο πληθωρισμό όλα αυτά τα χρόνια (19% είναι ο μέσος πληθωρισμός της περιόδου 81-89), κατά συνέπεια μία 33% σωρρευτική αύξηση στην ουσία υπολειπόταν του πληθωρισμού που στο ενδιάμεσο διάστημα ανέβαινε πιο γρήγορα (και μιλάμε πάντοτε για τα καθαρά, για να μην έχουμε το θέμα της δημοσιονομικής απορρόφησης). Θα θεωρήσω πάντως ότι όλα τα νούμερα που δίνεις είναι για το 83. Παράλληλα, μάλλον ευνοήθηκες και από το ενοικιοστάσιο... ο ιδιοκτήτης του ακινήτου που νοίκιαζες, και υπήρχαν πολλοί που είχαν 1-2 διαμερισματάκια για εισόδημα, υπέφερε πάνω από 33% μείωση στο πραγματικό του εισόδημα (κι εσύ θα έβλεπες τη διαφορά όταν πήγαινες να αλλάξεις σπίτι).
Επίσης, κάτι σημαντικό: είναι λάθος να κάνουμε συγκρίσεις τιμών με τις 340,75 δραχμές ανά ευρώ στο μυαλό... είναι προτιμότερο να τα κάνουμε όλα πολλαπλάσια του βασικού μισθού, ο οποίος έχει ακολουθήσει σε γενικές γραμμές τον τιμάριθμο (δλδ τον επίσημο πληθωρισμό).
Φτάνουμε λοιπόν στο κουκούτσι. Θεωρώντας λοιπόν ότι ο βασικός το 83, όταν έπαιρνες τα 60 ήταν 40, δλδ έπαιρνες μιάμιση φορά το βασικό. Σήμερα, με το βασικό στα σκάρτα 700 (καθαρά πάντα), μιλάς για 1.000 ευρώ περίπου το μήνα. Η εμπειρία που έχω από φίλους μου είναι ότι, αν δεν έχεις αυτοκίνητο, και μένεις στην Αθήνα (που τα νοίκια, οι καφέδες και τα γεύματα εκτός σπιτιού είναι τσιμπημένα) αυτά τα λεφτά φτάνουν οριακά (χωρίς αυτοκίνητο, που είναι κοντά 100 ευρώ το μήνα κόστος πριν κάνεις το πρώτο χιλιόμετρο, χωρίς τη δόση του, είσαι σαφώς καλύτερα). Τι συμβαίνει λοιπόν;
Ή έχεις εσφαλμένη εντύπωση για το τι σου εξασφαλίζει ένας μισθός μιάμιση περίπου φορά ο βασικός σήμερα ή, ο τιμάριθμος δεν ανταποκρίνεται στην πραγματική μεταβολή των τιμών ή έχουμε αναγορεύσει σε βασικές ανάγκες που τότε δεν ήταν (υπολογιστής, κινητό, DSL, «επώνυμα» ρούχα και πάει λέγοντας). Πιστεύω ότι πρόκειται για συνδιασμό των δύο τελευταίων. Πάντως, αυτό που εσύ διαπιστώνεις ως γεγονός, το ότι δλδ με το ίδιο πολλαπλάσιο του βασικού δεν μπορείς να ζήσεις όπως τότε, μολονότι ο βασικός έχει διαχρονικά αυξηθεί περισσότερο από τον πληθωρισμό, είναι μία εμπειρική απόδειξη του «ανεκδότου ΑΤΑ» που έλεγα πριν και σου φάνηκε παράξενο (και η οποία ουδέποτε υπήρξε στον ιδιωτικό τομέα, παρεμπιπτόντως... η ΑΤΑ είναι εφεύρεση για τον δημόσιο τομέα μόνο, και αν θες σου αναλύω και την σχετική απάτη... με γονέα δημόσιο υπάλληλο κάτι παραπάνω θα ξέρω).
Μα η σημερινή κατάσταση είναι σε μεγάλο βαθμό αποτέλεσμα της χαμένης δεκαετίας και όσων επακολούθησαν. Το δημόσιο χρέος το 81 ήταν 672 δις δραχμές (29,7% του ΑΕγΠ) και πήγε στα 9.200 δις δρχ το 1989 (65,7% του ΑΕγΠ). Θα μπορούσε μάλιστα κάποιος να πει ότι σε σύγκριση με προηγούμενες περιόδους, όπου ένας άνδρας υπάλληλος (ή ειδικευμένος εργάτης) ζούσε πολύ άνετα την οικογένειά του με τη γυναίκα του στο σπίτι να προσέχει τα (συνήθως σαφώς περισσότερα από 2) παιδιά τους, η δεκαετία του 80 ήταν χειρότερη.ArELa έγραψε:Δεν υποτιμώ τις γνώσεις ούτε και την όποια εμπειρία-επίγνωση θα είχες μέχρι τα 10 ή τα 12 σου, αλλά εκ των πραγμάτων, δεν ήσουν στην βιοπάλη ούτε αγωνιζόσουν ο ίδιος στον στίβο της ζωής, σε αντίθεση μ'εμένα που στα 26 μου ήμουν τελείως απογαλακτισμένη και ανεξάρτητη απ'τους γονιούς. Και με αυτά σαν δεδομένα, επαναλαμβάνω ότι η ζωή μου τότε ήταν πιο εύκολη, και η διαβίωσή μου πολύ πιο αξιοπρεπής από τα σημερινά μου δεδομένα που κάνω 2 δουλειές εγώ, 1 ο άντρας μου και ψαχνόμαστε να τα φέρουμε βόλτα και να πούμε ότι ζούμε στοιχειωδώς ανθρώπινα. Τα δεδομένα μετράνε, όχι οι θεωρίες και αυτά που θέλει να πιστεύει υποκειμενικά ο καθένας. Αυτό εσύ πρέπει να το καταλαβαίνεις καλύτερα απ'τον καθένα νομίζω.
Η συγκεκριμένη δεκαετία είναι χαμένη διότι ασύλληπτα, με τα τότε δεδομένα, κονδύλια από την ΕΟΚ αντί να επενδυθούν σε υποδομές και αύξηση της παραγωγικότητας μέσω π.χ. της ενδοεπιχειρησιακής κατάρτισης, έγιναν παροχές ή φαγώθηκαν με εικονικά ή/και άχρηστα έργα/εκδηλώσεις/σεμινάρια. Πέρα από την προσωπική εμπειρία που έχω γι’αυτά που λέω, δεν αναφέρω τυχαία πράγματα εδώ, πέρα από τις απίστευτα κοντόφθαλμες αποφάσεις που ελήφθησαν τότε, όπως π.χ. το 83 που έβαλαν στο ράφι τις υπάρχουσες μελέτες αποφασίζοντας ότι η Αθήνα δεν χρειαζόταν μετρό, είναι η άφρων υπερχρέωση που τότε ξεκίνησε... ξανά τα νούμερα, να εμπεδωθούν: Το δημόσιο χρέος το 81 ήταν 672 δις δραχμές (29,7% του ΑΕγΠ) και πήγε στα 9.200 δις δρχ το 1989 (65,7% του ΑΕγΠ), και δεν περιλαμβάνονται σε αυτά οι καταπεσούσες εγγυήσεις δανείων που είχαν δοθεί πριν το 89 αλλά ενσωματώθηκαν στο έλλειμα μετά.
Και για όσους προτιμούν τις εικόνες από τα νούμερα, το διάγραμμα:
Δυστυχώς, δεν έχω βρει αντίστοιχο χρέους σε απόλυτα νούμερα, κατά προτίμηση με σπάσιμο σε εσωτερικό/εξωτερικό, ενώ και τα ίδια τα νούμερα είναι σχετικής ακρίβειας... έτσι κι αλλιώς όμως την τάση κοιτάμε περισσότερο, όχι το ίδιο το νούμερο.
Όποιος λοιπόν ψάχνει στο πότε άρχισε ο κατήφορος κοιτώντας τα ψυχρά νούμερα, σ’εκείνη την περίοδο πρέπει να κοιτάξει. Ανεξάρτητα του πως βίωσε ο καθένας ατομικά εκείνη την περίοδο, τότε είναι που περάστηκαν στον Ελληνικό Λαό οι αλυσίδες του δημοσίου χρέους, και υποθηκεύτηκε το μέλλον του.
Δεν ξέρω πόσο διαφορετικά θα ήταν τα πράγματα αν ο ΑΓΠ δεν είχε γίνει πρωθυπουργός, καθώς ήδη από την προηγούμενη κυβέρνηση υπήρχαν ανησυχητικά δείγματα, ειδικά αναφορικά με την κρατικιστική υστερία και το περιβάλλον ύφεσης στα απόνερα της πετρελαϊκής κρίσης, δεν μπορώ να πω με βεβαιότητα πόσα απ’όσα συνέβησαν ήταν αποτέλεσμα συγκεκριμένων επιλογών και πόσα αποτέλεσμα των μεταβολών στο εξωτερικό περιβάλλον, δεν ξέρω επίσης πόσο διαφορετική θα ήταν η μετέπειτα εξέλιξη αν δεν είχε καταρρεύσει το ανατολικό μπλοκ (ορισμένους βιομηχανικούς κλάδους τους πίεσε πάρα πολύ), ξέρω όμως ότι οι συγκεκριμένες αποφάσεις/πολιτικές ήταν ολέθριες, καθώς για βραχυπρόθεσμα μικροπολιτικά οφέλη μας άφησαν μακροπρόθεσμα εκτεθημένους, και ας μην φαινόταν τότε... και με την ηρωΐνη, στην αρχή ευτυχισμένος είσαι, μετά ξεπουλιέσαι.
Επίσης, δεν ανέφερα κάτι για την ανεργία (που ήταν χαμηλή, με τόσους μετανάστες στο εξωτερικό να την κρατάνε χαμηλά μέχρι τις αρχές τις δεκαετίας του 80 που σταματήσαμε να εξάγουμε μετανάστες στις φάμπρικες της Γερμανάις και του Βελγίου τις στοές) ούτε για τη ληστεία των ταμείων των εργαζομένων, ειδικά του ΙΚΑ, που έχει μακροχρόνια ιστορία (πολύ πριν το 80, και είναι σημαντική παράμετρος του γιατί έμενε χαμηλά το δημόσιο χρέος) και δεν την έχει συνειδητοποιήσει ο κόσμος (ο Τραϊανού το έχει αναλύσει αρκετά καλά, παρεμπιπτόντως), αλλά έχουμε καιρό και γι’αυτά, αν ενδιαφέρεστε.
Προφανώς θα μπορούσε να πει κάποιος ότι όλα αυτά είναι μέρος συνωμοσίας που τελικό σκοπό έχει την υποδούλωση των λαών στην ΝΤΠ κλπ... δεν την υιοθετώ αυτή την άποψη, αλλά από την άλλη να θεωρείς τον γιο όργανο της ΝΤΠ και να θεωρείς τον πατέρα λευκή περιστερά είναι στα μάτια μου κάπως παράξενο.
Τροφή για σκέψη και αφορμή για συζήτηση.