Προσδόκιμο νεότητας vs προσδόκιμο ζωής

[OTTO]

Τόσα χρόνια ακούω τους πάντες να καυχιούνται που η επιστήμη έχει αυξήσει το προσδόκιμο ζωής, αλλά εγώ είμαι άλλης άποψης. Θεωρώ πιο σημαντικό το να αυξηθεί το προσδόκιμο νεότητας. Τι να το κάνω να ζω 150 χρόνια, αν τα τελευταία 70 από αυτά είμαι ένα ζωντανό ραμολιμέντο, μια ζωντανή μούμια. Η μαγκιά θα ήταν να διατηρούμε τη νιότη μας, κι όχι απλώς να ζουμε περισσότερο σαν μούμιες.

Συνεπώς στο παρόν νήμα, προσωπικά θα ασχοληθώ με θέματα πάνω στην αύξηση του προσδόκιμου νεότητας. Και ως νεότητα, θα ορίσω κάθε ηλικία που είναι μικρότερη του ορίου εισαγωγής στη μέση ηλικία (ήτοι κάτω των 45 ετών, όπου λένε ότι ξεκινά η μέση ηλικία), με έμφαση όμως σε ηλικίες έως 30-35 ετών περίπου.

[kat_woman]

Πολύ ενδιαφέρον θέμα!
Με βρίσκεις απόλυτα σύμφωνη ως προς το "προσδόκιμο νεότητας" το οποίο πολύ εύστοχα ονομάζεις. Για φαντάσου να ζούμε 150 χρόνια ως νέοι και κατά προέκταση, ως υγιείς!
Έχουν ειπωθεί πααααρα πολλά σχετικά με αυτό το θέμα, από απλές καθημερινές πρακτικές, μέχρι επιστημονικές θεωρίες και κλάδοι ιατρικοί, έως και "συνωμοσιολογικές" ιστορίες που υποστηρίζουν τη θεωρία οτι δεν έχουμε φτιαχτεί για να γερνάμε, κάτι άλλο συμβαίνει, είναι bug του γενετικού μας συστήματος, είναι τιμωρία από τους κατασκευαστές μας για κάποιο λόγο , κλπ...
Όποια και να είναι η αιτία που γερνάμε, δεν νομίζω να υπάρχει κάποιος που δεν θα τον ένοιαζε να αυξήσει αυτό το "προσδόκιμο νεότητας" όσο πιο πολύ μπορεί.
Έχω να πω κάποια πραγματάκια από τη μεριά μου, περιμένω όμως να ξεκινήσεις εσύ, μιας και είσαι ο δημιουργός του παρόντος νήματος...

[OTTO]

Γράφω για τυπικούς λόγους ότι ούτε ειδικός είμαι, ούτε δικαιούμαι να προτείνω κάτι σε κάποιον, ούτε να γιατρέψω μπορώ κλπ. Είμαι απλώς ένας ερευνητής με γενικό ερευνητικό και επιστημονικό υπόβαθρο λόγω των σπουδών μου, που σημαίνει ότι ξέρω και κατανοώ την επιστημονική μέθοδο και ξέρω να μελετώ και να αξιολογώ για την πάρτη μου τις πληροφορίες που διαβάζω.

.

Μερικά από τα θέματα με τα οποία θα ασχοληθώ, και όπως είπα, καθαρά πληροφοριακά, είναι:

- Η τριχόπτωση
- Το γκριζάρισμα των μαλλιών
- Η γήρανση του δέρματος (κυρίως του προσώπου). Αλλαγές στο χρώμα, στην υφή, ρυτίδες και χαλάρωση.

Ως τώρα, δεν είμαι σε θέση να πω για τίποτα ότι δουλεύει. Κι αν θα το έλεγα ποτέ, μάλλον θα έλεγα ότι δούλεψε σε εμένα, και ότι δεν ξέρω αν το ίδιο πράγμα θα δουλέψει στον οργανισμό του άλλου.

.

Το καλό με την εποχή μας είναι ότι έχουμε πλέον πολλά εργαλεία που μας βοηθούν να λάβουμε πληροφόρηση, και μάλιστα πληροφόρηση που μπορούμε να ελέγξουμε τον βαθμό κατά τον οποίο είναι ειλικρινής και αληθινή. Έχουμε λοιπόν στα χέρια μας τα εξής βασικά εργαλεία:

- Κανάλια στο youtube που ασχολούνται με θέματα νεότητας. Έχουν από στοιχειώδες έως προχωρημένο επιστημονικό υπόβαθρο, οπότε κάνουν τη δύσκολη δουλειά για εμάς, ήτοι, ερευνούν και μελετούν τα διάφορα επιστημονικά papers που δημοσιεύονται σε έγκριτα περιοδικά, και μας παρουσιάζουν την ουσία τους έτοιμη στο πιάτο. Κι αν εγώ δεν εμπιστεύομαι και πολύ αυτό που μου λεει ο άλλος στο βίντεο ότι διάβασε στο paper, έχω πλέον κίνητρο και μπορώ να το διαβάσω και μόνος μου για να αποκτήσω προσωπική άποψη. Συνεπώς προσωπικά έχω κάνει εγγραφή σε πολλά από αυτά και παρακολουθώ σχετικά συχνά το υλικό που ανεβάζουν.
- Τεχνητή νοημοσύνη. Αυτό το εργαλείο κάνει καταπληκτική δουλειά στο να σου μεταφέρει το τι υπάρχει εκεί έξω σχετικά με αυτό που ψάχνεις. Αρκεί να έχεις κριτικό μάτι, και μια στοιχειώδη εξοικείωση με τέτοια εργαλεία ωστε να είσαι σε θέση να καταλαβαίνεις πότε κάνει λάθη, και ποια είναι αυτά, καθότι, ναι, η τεχνητή νοημοσύνη κάνει και λάθη, καθημερινά. Αν όμως τα ελέγχεις, είναι ένα σπουδαίο εργαλείο.
- Το παλιό καλό internet.

[dim]

Αν και πιστεύω ότι σε κάποιες δεκαετίες θα υπάρξουν επαναστικές μέθοδοι και τεχνικές που με κάποιο τρόπο θα μπορούν να επιμηκύνουν την νεότητα των έμβυων όντων (τεχνηέντως πάντα), ωστόσο κατά την δική μου θεώρηση δεν μπορεί να υπάρξει ποτέ αναστροφή της νεότητας και η ανάσχεση της διαδικασίας του γήρατος. Είναι συμπαντικό το θέμα. Δεν μπορείς να το περιορίσεις μόνο σε κυτταρικό επίπεδο και να πείς: Τα κύτταρα γερνούν καθώς συσσωρεύουν βλάβες, μικαίνουν τα τελομερή, μειώνεται η μιτοχονδριακή λειτουργία κλπ κλπ. και επέρχεται η γήρανση.. Οχι. Χωρίς να έχω γνώση ενστικτωδώς θα πω ότι αποτελούμε μέρος μιας συμπαντικής αρχής που θέλει να υπακούμε στον γενικό κανόνα. Γέννηση, νεότητα, ωρίμανση, θάνατος. Ολο το σύμπαν ακολουθεί αυτή την συνθήκη, ακόμα και πλανήτες, αστέρια ήλιοι, τα πάντα.. Είναι οι φυσικές και αναπόφευκτες φάσεις του κύκλου της ζωής.Το να προσπαθείς τεχνητά να επιμηκύνεις το στάδιο της νεότητας έρχεται σε αντίθεση με τη φυσική διαδικασία που προβλέπει αυστηρά το ίδιο το σώμα. Συνεπώς, δεν νομίζω ότι η νεότης μπορεί να παραταθεί στον πυρήνα της ,παρά με κάποια βραχυπρόθεσμα τρικ που μοιάζουν σαν τσιρότα σε αιμμοραγικό τραύμα.. Ενας σκύλος που κυνηγάει την ουρά του...

[OTTO]

Δεν μπορείς να το περιορίσεις μόνο σε κυτταρικό επίπεδο και να πείς: Τα κύτταρα γερνούν καθώς συσσωρεύουν βλάβες, μικαίνουν τα τελομερή, μειώνεται η μιτοχονδριακή λειτουργία κλπ κλπ. και επέρχεται η γήρανση.. Οχι. Χωρίς να έχω γνώση ενστικτωδώς θα πω ότι αποτελούμε μέρος μιας συμπαντικής αρχής που θέλει να υπακούμε στον γενικό κανόνα. Γέννηση, νεότητα, ωρίμανση, θάνατος. Ολο το σύμπαν ακολουθεί αυτή την συνθήκη, ακόμα και πλανήτες, αστέρια ήλιοι, τα πάντα..

Παρατηρήσεις:

1. Υπάρχουν συγκεκριμένα κανάλια στο youtube που εστιάζουν ακριβώς σε αυτό το κομμάτι βιολογίας για το ζήτημα της νεότητας, με τελομερή, μιτοχόνδρια κλπ. Και όταν λέω εστιάζουν, εννοώ ότι παρουσιάζουν αποσπάσματα ομιλιών καθηγητών, όχι ερευνητών του καναπέ.
2. Γερνάμε, αλλά κατά έναν παράδοξο τρόπο, η νέα νεότητα, δηλαδή η νέα ζωή, βγαίνει μέσα από το σώμα μας, μέσα από το σπέρμα και τα ωάρια. Δηλαδή είναι σαν να έχουμε ένα πολύ μικρό κομμάτι του σώματός μας, όπου ενώ ήδη εχει προχωρήσει σε έναν βαθμό η διαδικασία γήρανσης του σώματος, αυτό το μικρό κομμάτι δεν γερνά (εφόσον παραμένει λειτουργικό). Αν αυτό γερνούσε, το παιδί δεν θα γεννιόταν τόσο νέο όσο γεννιέται. Είναι παράδοξο αυτό, αν το καλοσκεφτείς. Θα θεωρούσα πιο "φυσιολογικό" τα παιδιά να γεννιούνται έστω και ελάχιστα πιο γερασμένα ως βρέφη, από όσο ήταν οι γονείς τους ως βρέφη. Βλέπεις όμως ότι αυτό δεν συμβαίνει.
3. Είναι γνωστό ότι διαφορετικοί οργανισμοί γερνούν με διαφορετικούς ρυθμούς. Άρα όλο το σύμπαν δεν έχει ίδιους ρυθμούς.
4. Ακόμα και διαφορετικοί άνθρωποι γερνούν με διαφορετικούς ρυθμούς.
5. Υπάρχει και η έννοια της αναγέννησης οργάνων (πχ βλέπε συκώτι, βλαστοκύτταρα κλπ).
6. Κύκλοι δεν υπάρχουν στα πάντα. Αλλού υπάρχουν γραμμικότητες. Και συχνά μοντελοποιούμε κάτι ως κύκλο, ενώ μπορεί να μην είναι κυκλος, όπως και το ανάποδο βεβαίως, δηλαδή κάτι κυκλικό να το μοντελοποιήσουμε ως γραμμικό.

[OTTO]

Ξεκινώ τη θεωρία, όπως εγώ την αντιλαμβάνομαι προς το παρόν.

Ένας βασικός παράγοντας πρόκλησης της γήρανσης είναι οι ελεύθερες ρίζες. Αυτές εμφανίζονται στο σώμα μας μέσω διαφόρων μηχανισμών. Ένας είναι το άγχος:

Το άγχος προκαλεί την παραγωγή ελεύθερων ριζών μέσω διαφόρων βιοχημικών μηχανισμών που σχετίζονται με την απόκριση του οργανισμού στο στρες. Συγκεκριμένα:

1. Υπερδραστηριότητα του υποθαλαμο-υποφυσιο-επινεφριδιακού (HPA) άξονα
Όταν το σώμα βιώνει άγχος, ενεργοποιείται ο HPA άξονας, ο οποίος οδηγεί στην απελευθέρωση κορτιζόλης και κατεχολαμινών (αδρεναλίνης και νορεπινεφρίνης).

Αυτές οι ορμόνες αυξάνουν τη μεταβολική δραστηριότητα των κυττάρων, προκαλώντας μεγαλύτερη κατανάλωση οξυγόνου και συνεπώς αυξημένη παραγωγή ελεύθερων ριζών στα μιτοχόνδρια.

2. Αυξημένη δραστηριότητα του συμπαθητικού νευρικού συστήματος
Η απελευθέρωση αδρεναλίνης και νορεπινεφρίνης αυξάνει την οξειδωτική φωσφορυλίωση στα μιτοχόνδρια, ενισχύοντας την παραγωγή αντιδραστικών ειδών οξυγόνου (ROS - Reactive Oxygen Species).

3. Φλεγμονώδης απόκριση και παραγωγή νιτρικού οξειδίου (NO)
Το άγχος προκαλεί χρόνια φλεγμονή, αυξάνοντας την παραγωγή προφλεγμονωδών κυτοκινών (IL-6, TNF-α).
Αυτές διεγείρουν την παραγωγή νιτρικού οξειδίου (NO), το οποίο σε υψηλές συγκεντρώσεις σχηματίζει υπεροξυνιτρώδες ανιόν (ONOO⁻), μια εξαιρετικά τοξική ελεύθερη ρίζα.

4. Βλάβη στα μιτοχόνδρια και φαύλος κύκλος οξειδωτικού στρες
Οι ελεύθερες ρίζες που δημιουργούνται λόγω άγχους μπορούν να προκαλέσουν βλάβες στο μιτοχονδριακό DNA και στις πρωτεΐνες των μιτοχονδρίων, μειώνοντας την αποτελεσματικότητά τους και ενισχύοντας περαιτέρω την παραγωγή ROS.

5. Μείωση των αντιοξειδωτικών αμυνών
Χρόνιο άγχος καταστέλλει τα επίπεδα γλουταθειόνης (GSH), υπεροξειδικής δισμουτάσης (SOD) και καταλάσης (CAT), των βασικών αντιοξειδωτικών ενζύμων του οργανισμού, αυξάνοντας την κυτταρική ευπάθεια στο οξειδωτικό στρες.

[OTTO]

Ένας άλλος παράγοντας που αυξάνει τις ελεύθερες ρίζες στο σώμα, είναι η κατανάλωση ζάχαρης:

Η ζάχαρη προκαλεί αύξηση των ελεύθερων ριζών μέσω διαφόρων μηχανισμών, ιδιαίτερα όταν καταναλώνεται σε μεγάλες ποσότητες και σε επεξεργασμένη μορφή (όπως η επιτραπέζια ζάχαρη και το σιρόπι καλαμποκιού υψηλής φρουκτόζης).

Πώς η ζάχαρη αυξάνει τις ελεύθερες ρίζες;
Υπερπαραγωγή αντιδραστικών ειδών οξυγόνου (ROS) στα μιτοχόνδρια
Όταν καταναλώνουμε ζάχαρη, τα κύτταρα μεταβολίζουν τη γλυκόζη στα μιτοχόνδρια για να παράγουν ενέργεια.
Η υπερβολική ζάχαρη οδηγεί σε υπερφόρτωση των μιτοχονδρίων, αυξάνοντας τη διαρροή ηλεκτρονίων και παράγοντας περισσότερες ελεύθερες ρίζες οξυγόνου (ROS - Reactive Oxygen Species).
Αυτές οι ROS μπορούν να προκαλέσουν οξειδωτικό στρες, βλάπτοντας κύτταρα, πρωτεΐνες και DNA.
Γλυκοζυλίωση και σχηματισμός AGE (Advanced Glycation End Products)
Η γλυκοζυλίωση είναι η μη ενζυματική αντίδραση της γλυκόζης με πρωτεΐνες και λιπίδια, σχηματίζοντας AGEs.
Τα AGEs αυξάνουν τη φλεγμονή και διεγείρουν την παραγωγή νιτρικού οξειδίου (NO), το οποίο σε υψηλές συγκεντρώσεις μπορεί να μετατραπεί σε υπεροξυνιτρώδες ανιόν (ONOO⁻), μια ισχυρή ελεύθερη ρίζα.
Αύξηση της ινσουλίνης και φλεγμονή
Η υπερκατανάλωση ζάχαρης οδηγεί σε υπερινσουλιναιμία, η οποία σχετίζεται με χρόνια φλεγμονή.
Η φλεγμονή ενεργοποιεί οξειδωτικά ένζυμα (NADPH οξειδάση), που παράγουν περισσότερες ελεύθερες ρίζες.
Αυτή η χρόνια κατάσταση μπορεί να οδηγήσει σε αντίσταση στην ινσουλίνη, επιδεινώνοντας το οξειδωτικό στρες.
Φθορά του αντιοξειδωτικού συστήματος
Η υπερβολική ζάχαρη μειώνει τα επίπεδα γλουταθειόνης (GSH), υπεροξειδικής δισμουτάσης (SOD) και καταλάσης (CAT), τα οποία είναι τα κύρια αντιοξειδωτικά ένζυμα του οργανισμού.
Αυτό σημαίνει ότι το σώμα δεν μπορεί να εξουδετερώσει τις ελεύθερες ρίζες αποτελεσματικά.
Ποιες είναι οι επιπτώσεις του οξειδωτικού στρες λόγω ζάχαρης;
Γήρανση του δέρματος (μέσω AGEs)
Καρδιαγγειακά νοσήματα (βλάβες στα αγγεία)
Νευροεκφυλιστικές παθήσεις (Αλτσχάιμερ, Πάρκινσον)
Αντίσταση στην ινσουλίνη & διαβήτης τύπου 2
Αυξημένος κίνδυνος καρκίνου (DNA βλάβες)

[OTTO]

Γνωρίζοντας λοιπόν τα παραπάνω από την θεωρία, μπορούμε να κάνουμε τρια πράγματα:

1. Περιορισμός άγχους
2. Να μην καταναλώνουμε ζάχαρη
3. Κατανάλωση καθημερινά αντιοξειδωτικών.

Θα επανέλθω αναλυτικότερα στο (3).

[OTTO]

Μπορεί αυτά να σας ήταν γνωστά. Εμένα δεν μου ήταν.

Αν και άκουγα συχνά να μιλούν για τις ελεύθερες ρίζες και τη σημασία των αντιοξειδωτικών, ΠΟΤΕ δεν κατάλαβα ότι οι ελεύθερες ρίζες σε γερνούν πιο γρήγορα, και ότι τα αντιοξειδωτικά που ήταν γνωστό ότι τις καταπολεμούν, ουσιαστικά με έμμεσο τρόπο σε προστατεύουν από την γήρανση.

.

Οπότε, πολλές τροφές υπάρχουν που έχουν αντιοξειδωτικά. Η ιδέα όμως είναι να παίρνεις με εύκολο τρόπο τα περισσότερα σε καθημερινή βάση. Πρέπει να διαλέξεις τροφές που μπορείς να τις καταναλώνεις εύκολα και καθημερινά ή σχεδόν καθημερινά, και να έχουν πολλά αντιοξειδωτικά.

[OTTO]

Τα αντιοξειδωτικά μετρούνται σε μονάδες ORAC. Μπορείτε να ψάξετε ή να ρωτήσετε την τεχνητή νοημοσύνη για τροφές με τον μεγαλύτερο δείκτη ORAC.

Προσωπικά, για την ώρα κατέληξα στα παρακάτω που έχουν πολλά αντιοξειδωτικά:

Χυμός ρόδι. Αν και είναι γνωστό ότι η παστερίωση καταστρέφει τα αντιοξειδωτικά, τα συγκεκριμένα αντιοξειδωτικά του ροδιού είναι ανθεκτικά στη θερμότητα με αποτέλεσμα να επιβιώνουν της παστερίωσης σε ποσοστό 90%.

Πράσινο τσάι Matcha. Όχι οποιοδήποτε πράσινο τσάι (που κι αυτό είναι πολύ καλό), αλλά κυρίως το λεγόμενο "Matcha". Προσωπικά διαπίστωσα ότι μοιάζει περισσότερο με σιταρόχορτο, παρά με τσάι. Ωστόσο έχει πολλά αντιοξειδωτικά.

Μαύρη σοκολάτα. Εδώ συστήνεται να τρως σοκολάτα με πάνω από 70% περιεκτικότητα σε κακάο (να την τρως με μέτρο εννοείται, λίγη ποσότητα), και χωρίς ζάχαρη.

Έξτρα παρθένο ελαιόλαδο. Κάποιοι πίνουν ένα σφηνάκι την ημέρα. Εγώ βάζω στην φέτα και τη σαλάτα, αλλά ενίοτε παίρνω και μια κουταλιά έξτρα.

[OTTO]

Με τα αντιοξειδωτικά αυτό που πετυχαίνουμε είναι τον περιορισμό της ζημιάς από την οξείδωση. Είναι σαν προστασία. Από μόνα τους δεν θα σε κάνουν νεότερο, αλλά σε επαρκείς ποσότητες έχουν μια τάση να σε διατηρούν όπως είσαι τη στιγμή που ξεκίνησες να τα λαμβάνεις συστηματικά.

.

Για επιδιόρθωση των βλαβων φαίνεται πως χρειαζόμαστε κολλαγόνο.

Δεν είναι όμως όλα τα κολλαγόνα αποτελεσματικά απορροφήσιμα. Φαίνεται πως η ιδανική μορφή του είναι το λεγόμενο "υδρολυμένο κολλαγόνο" ή "πεπτίδια κολλαγόνου", που ουσιαστικά είναι τα δομικά αμινοξέα του κολλαγόνου σε απορροφήσιμη μορφή.

Ο οργανισμός έχει αρκετό κολλαγόνο σε μικρές ηλικίες, αλλά όσο μεγαλώνουμε φαίνεται πως περιορίζονται είτε τα αποθέματά του, είτε οι μέθοδοι παραγωγής του από το σώμα μας. Συνεπώς μια λύση είναι η αύξηση της πρόσληψής του από τροφές.

Με το κολλαγόνο είμαι σε φάση που το ψάχνω ακόμα. Μια καλή λύση είναι ο λεγόμενος ζωμός οστών (bone broth), τον οποίο τον προμηθεύτηκα σε σκόνη. Αλλά η γεύση του δεν μου αρέσει καθόλου. Έχω παραγγείλει πεπτίδια κολλαγόνου, και θα διερευνήσω κι άλλες εκδοχές του.

[OTTO]

[OTTO]

Προμηθεύτηκα pure collagen, δηλαδή υδρολυμένο κολλαγόνο. Σκόνη.

Είναι όντως πολύ πιο ευχάριστο αφού έχει πρακτικά ουδέτερη οσμή και γεύση, σε αντίθεση με το bone broth που έδινε την εντύπωση ωμού οστού και κρέατος.

Σε συνεργασία με την τεχνητή, φαίνεται πως αν βάζεις σε χυμό που να έχει βιταμίνη C, απορροφάται ακόμα καλύτερα. Επίσης φαίνεται πως με τον χυμό ρόδι θα είναι εξαιρετική επιλογή.

Συνεπώς για την ώρα έχουμε χυμό ρόδι + υδρολυμένο κολλαγόνο, σε ένα ρόφημα. Οι ποσότητες αναγράφονται στη συσκευασία.

Συνδυάζεις και αντιοξειδωτική προστασία, και building blocks για επιδιόρθωση ζημιών.

Μια έξτρα πληροφορία που ίσως την δοκιμάσω κάποια στιγμή, είναι να διεγείρεις την αναδόμηση του δέρματος με dermaroller, κάπου εκεί κοντά στις ώρες που θα καταναλώσεις το υδρολυμένο κολλαγόνο. Φαίνεται πως έτσι θα διεγείρεις ακόμα περισσότερο την αναδόμηση.

[OTTO]

Ένα άλλο θέμα, είναι η χαλάρωση και το κρέμασμα του δέρματος του προσώπου. Υπάρχει η άποψη ότι για αυτό φταίει η βαρύτητα, αλλά κάτι δεν μου κάθεται καλά σε αυτό, οπότε έπιασα κουβέντα με το ρομπότ:

Γιατί ο ύπνος μπορεί να είναι σημαντικότερος από τη βαρύτητα;
Οι πιέσεις κατά τον ύπνο είναι πολλαπλάσιες από τη βαρύτητα

Όταν κοιμάσαι στο πλάι, το πρόσωπό σου πιέζεται στο μαξιλάρι, δημιουργώντας τοπικές τάσεις στο δέρμα και τα υποκείμενα στρώματα (λίπος, συνδετικοί ιστοί).

Αυτές οι δυνάμεις είναι πολύ μεγαλύτερες από τη συνεχή, χαμηλής έντασης έλξη της βαρύτητας.

Η διάρκεια έκθεσης είναι συγκρίσιμη

Αν κοιμάσαι 6-8 ώρες κάθε βράδυ, αυτό σημαίνει ότι το πρόσωπό σου υφίσταται συνεχείς μηχανικές πιέσεις για το 1/3 της ημέρας, σχεδόν όσο και η διάρκεια έκθεσης στη βαρύτητα.

Το δέρμα και οι ιστοί υφίστανται μηχανικές παραμορφώσεις

Όταν ένα αντικείμενο υφίσταται πίεση ξανά και ξανά, επέρχεται κόπωση υλικού (material fatigue).

Στο δέρμα, αυτό μπορεί να σημαίνει μείωση της ελαστικότητας και χαλάρωση, ειδικά αν το κολλαγόνο και η ελαστίνη δεν επανορθώνονται επαρκώς.

Διαφορές στην επίδραση της βαρύτητας και του ύπνου στην εμφάνιση

Αν η βαρύτητα ήταν ο κύριος παράγοντας, η χαλάρωση του προσώπου θα έπρεπε να είναι ομοιόμορφη.

Στην πραγματικότητα, πολλοί άνθρωποι εμφανίζουν ασυμμετρίες στο πρόσωπο, συχνά μεγαλύτερη χαλάρωση στη μία πλευρά, που σχετίζεται με τη στάση ύπνου.

Συμπέρασμα
Ο ύπνος στο πλάι ή μπρούμυτα πιθανότατα συμβάλλει περισσότερο στη χαλάρωση του δέρματος από ό,τι η βαρύτητα, λόγω των μεγαλύτερων και συχνότερων μηχανικών τάσεων. Αν θέλεις να ελαχιστοποιήσεις τη χαλάρωση, μπορείς να δοκιμάσεις ύπνο ανάσκελα, ειδικά σε μαξιλάρι που στηρίζει καλά τον αυχένα χωρίς να πιέζει το πρόσωπο.