Παρόλο που κάθε κοσμογονικός μύθος αντανακλά τα στοιχεία και τις ιδιαιτερότητες της εκάστοτε κουλτούρας, εντούτοις όταν οι κοσμογονικοί μύθοι συγκρίνονται μεταξύ τους κάποια παγκόσμια ή αρχέτυπα πρότυπα αναδύονται.
(David Leeming και Margaret Leeming, “A Dictionary of Creation Myths, Oxford University Press,” σ. Viii)
Οι κοσμογονικοί μύθοι των μυθολογιών όλων των λαών έχουν καταταγεί σε ομάδες ανάλογα με τον τρόπο με τον οποίο παρουσιάζουν ότι επιτελέστηκε η δημιουργία. Στην παραπάνω περίπτωση έχουμε Δημιουργία δια του λόγου η οποία εκτός από την εβραϊκή παράδοση απαντάται και στις μυθολογίες των παρακάτω λαών:
Σουμέριοι
Βαβυλώνιοι
Ασσύριοι
Αιγύπτιοι
Πέρσες
Ινδοί
Netsilik (Γροιλανδία)
Σουαχίλι (Κένυα, Τανζανία)
Ινδιάνοι Βορείου Αμερικής (Navaho, Absorkoes, Hopi, Yulo, Yuma)
Μάγια
Μαορί (Νέα Ζηλανδία)
Σαμόα
Τουαμοτού (Νησιά Νότιου Ειρηνικού)
Οι άνθρωποι παράγουν ιδέες πρωτότυπες πολύ σπάνια. Κατά κανόνα βελτιώνουν υπάρχουσες ιδέες και έτσι είναι δυνατή η ανίχνευση της πηγής της αρχικής ιδέας. Μερικοί Ινδιάνοι π.χ., βελτίωσαν την ιδέα της δια του λόγου δημιουργίας και την αναβάθμισαν σε Δημιουργία δια της σκέψης, και είχαν και πολύ δίκιο αν αναλογιστούμε ότι ο θεός των Αιγυπτίων, Khepri, δημιούργησε τον εαυτό του δια του λόγου προφέροντας το όνομά του. Γιατί να κουραστεί να το προφέρει, αφού αρκούσε να το σκεφτεί;
Όσο για τον παραλογισμό του να προφέρει λόγια και να σκέπτεται πριν δημιουργηθεί, αυτός γίνεται δεκτός διότι θεωρήθηκε προτιμότερος από τον παραλογισμό του να γεννιέται ο θεός κάνοντας έρωτα με τον εαυτό του (αρχικά η δημιουργία θεών επιτελείτο μόνο φυσιολογικά, με την ερωτική πράξη).
Πως όμως κατάληξαν στην Δημιουργία δια του λόγου;
Δια της μετατροπής, πιστεύω, του «λόγου» που ανέφερε η παράδοση στον «Λόγο» που αποτελεί πλέον φιλοσοφικό όρο, την έννοια του οποίου ουδείς γνωρίζει:
Ο Πλούταρχος στο "Περί παίδων αγωγής" γράφει:
…για την εξ' ολοκλήρου δίκαιη συμπεριφορά απαιτείται η συνδρομή τριών πραγμάτων, φύσεως, λόγου και συνηθείας. "Λόγο", μάλιστα, ονομάζω τη μάθηση και "συνήθεια" την άσκηση.(2Α)
Άλλες απόψεις:
Ο Ηράκλειτος θεωρεί ότι Λόγος είναι η φύση και οι νόμοι της, η δε άποψη υιοθετήθηκε ως επί το πλείστον από την στωική φιλοσοφία. (Γιάννης Πανεθυμιτάκης, Οι μεταμορφώσεις των μύθων, σ.229)
Τι να πούμε; Η Ελληνική λέξη λόγος μας φέρνει πάντα σε δύσκολη θέση, ομολογεί η Jaqueline de Romilly. (το ίδιο σ.316)
Ο Λόγος είναι: Οντότητα εξωανθρώπινη που αντιλαμβάνεται τα πάντα και καθοδηγεί τα πάντα, αποτελώντας την υψίστη δύναμη του κόσμου.(το ίδιο, σ.62)
Αυτή η τελευταία είναι και η άποψη του Ιωάννη του ευαγγελιστή ο οποίος έγραψε το γνωστό Εν αρχή ην ο Λόγος, και ο Λόγος ην προς τον Θεόν, και Θεός ην ο Λόγος., Χωρίς βέβαια να πολυκαταλάβαινε και ο ίδιος τι έγραφε.
Γιατί όμως αυτό το πάθος με τον λόγο;
Ο λόγος που πρόφερε ο θεός των Αιγυπτίων ήταν το όνομά του.
Το Σουμερικό έπος της Δημιουργίας ,"Ένουμα Έλις," αρχίζει ως εξής:
1. Όταν τότε ψηλά ο ουρανός δεν είχε ακόμα ονομασθεί,
2 το στέρεο έδαφος από κάτω δεν είχε ακούσει όνομα,
3 Και ο αρχέγονος Άψου, ο γεννήτοράς τους,
4. και η Μούουμου-Τιαμάτ, αυτή που όλους τους γέννησε,
5. Τα νερά τους ανακατωμένα σαν ένα σώμα
6. Ούτε λιβάδι είχε πλαστεί, ούτε βάλτος είχε εμφανισθεί,
7. Ούτε θεοί οποιοιδήποτε είχαν υπάρξει,
8. ΑΝΩΝΥΜΟΙ, η μοίρα τους άγνωστη.
(Άψου είναι το γλυκό νερό και Τιαμάτ η θάλασσα. Από την ένωσή τους δημιουργήθηκαν τα πάντα.)
Το έπος δηλώνει ρητά ότι όποιος δεν έχει ονομασθεί δεν υπάρχει. Οι θεοί που δεν έχουν ακόμα υπάρξει, οι ανύπαρκτοι, ονομάζονται ανώνυμοι.
Οι χωρίς όνομα είναι μηδενικά και οι σπουδαίοι έχουν πολλά ονόματα.
Στον ορφικό ύμνο του Πανός ο θεός προσφωνείται πολυώνυμος:
…παντοφυής, γεννέτωρ πάντων, πολυώνυμε δαίμον.
…παράγεις τα πάντα, είσαι πατέρας των πάντων, εσύ ο θεός με τα πολλά ονόματα.
Ο Μαρντούκ έχει 50 ονόματα. Ο Όσιρις διαθέτει 140 τίτλους
Στον Διόνυσο αποδίδονται 422 ονόματα.!
Το απόσπασμα που ακολουθεί είναι από τον ύμνο του Καλλίμαχου στην Άρτεμη:
Δώσε μου, πατερούλη μου, την δύναμη να διαφυλάσσω αιωνίως
την παρθενία μου και τα πολλά ονόματά μου.
Η παρθενία είναι το γνώρισμα της Άρτεμης. Τα πολλά ονόματα θεωρούνται γνώρισμα ανωτερότητας της θεάς. Στον ύμνο προς τον Άμμωνα-Ρα ένας στίχος τον αποκαλεί τον θεό: «με τα πολλά ονόματα, άγνωστα σε αριθμό».
Γιατί όποιος δεν έχει όνομα δεν υπάρχει;
- Ο Διόδωρος ο Σικελιώτης γράφει το εξής αναφερόμενος στις παραδόσεις των Αιγυπτίων:
Γιατί πρώτος ο Ερμής (ο θεός Θωθ) διαμόρφωσε κοινή διάλεκτο για τους ανθρώπους κι έτσι πολλά αβάφτιστα, μέχρι τότε, πράγματα πήραν το όνομά τους.(Α 16)
Έλλειψη ονόματος σημαίνει έλλειψη «διαλέκτου» (διάλεκτον, στο αρχαίο κείμενο), έλλειψη γλώσσας ή, πιο σωστά, άγνοια την κατάλληλης γλώσσας. Δεν «βαφτίζεται», δεν παίρνει όνομα, κανείς σε μια γλώσσα που δεν γνωρίζει. Όποιος δεν γνωρίζει την γλώσσα στην οποία δίνονται τα ονόματα παραμένει ανώνυμος και είναι χαμένος.
Να γιατί ακόμα και οι αβάφτιστοι θεοί ήταν ανύπαρκτοι.
Να γιατί είχε τόσο τρομερή δύναμη ο λόγος που στο άκουσμά του υπάκουε κι αυτή η φύση.
Ο Λόγος, το υπερβατικό καμάρι των φιλοσόφων, δεν τους ανήκει. Ανήκει στην παράδοση και καμιά σχέση δεν έχει με το «Μεταφυσικό».
Η παγκόσμια παράδοση και μυθολογία επιμένει για πολλά και διάφορα, συνήθως ασυμβίβαστα με την σύγχρονη νοοτροπία. Ένα από τα πιο παράξενα είναι η εμμονή των μύθων να μας πληροφορούν ότι κάποτε όλοι οι άνθρωποι πάνω στη γη μιλούσαν την ίδια γλώσσα.
Με την πρώτη ματιά μοιάζει σαν να πρόκειται για σίγουρο παραλογισμό αλλά, αν για λίγο στοχαστούμε πριν εκφέρουμε γνώμη, θα διαπιστώσουμε ότι σήμερα ένα τμήμα μιας ηπείρου (Ηνωμένο Βασίλειο και Ιρλανδία), μισή ήπειρος (ΗΠΑ και Καναδάς) και μια ολόκληρη ήπειρος (Αυστραλία), μιλούν την ίδια γλώσσα καθώς και ότι οι υπόλοιποι ήπειροι, σε ένα αρκετά μεγάλο ποσοστό πλέον, καταλαβαίνουν αυτή την γλώσσα.
Τα έθνη που μιλούν σήμερα αγγλικά μπορούμε να πούμε ότι βασικά είχαν κοινή προέλευση, αλλά αυτό δεν ισχύει για τους ισπανόφωνους λαούς της Νοτίου Αμερικής και γενικά είναι φανερό ότι αυτά τα εκατομμύρια των ανθρώπων μιλούν την ίδια γλώσσα επειδή είχαν κοινούς δάσκαλους γλώσσας. Μήπως για μια παρόμοια κατάσταση μας πληροφορεί η μυθολογία;
Στην αρχή του 11ου κεφαλαίου της Γένεσης αναφέρεται ότι «ολόκληρη η γη είχε μια γλώσσα, και ένα λόγο».
Ο Διόδωρος ο Σικελιώτης, στο πιο πάνω απόσπασμά του γράφει ότι πρώτος ο Ερμής διαμόρφωσε κοινή διάλεκτο για τους ανθρώπους.
Οι της φυλής Γιορούμπα, από την Αφρική, λένε ότι:
Κάποτε, πολύ παλιά, όλοι οι άνθρωποι ζούσαν σε μια πόλη, που λεγόταν Ιφε, και όλοι μιλούσαν μια απλή γλώσσα, την Γιορούμπα.
Το ακόλουθο απόσπασμα είναι από την μυθολογία των Μάγια.
Στο σκοτάδι, οι πρώτες φυλές του κόσμου ταξιδεύουν προς την Τουλάν Ζουϊβα, το μέρος των Επτά Σπηλαίων και των Επτά Φαραγγιών. Εκεί λαμβάνουν τους διάφορους θεούς τους, συμπεριλαμβανομένου και του Τσχιλ, ενός προστάτη θεού των Κιτσέ Μάγια και πηγή της φωτιάς. Όταν οι διάφοροι λαοί φεύγουν τελικά από την Τουλάν με τους θεούς τους, δεν μιλούν πια μια γλώσσα αλλά πολλές.
Για τους Ινδιάνους Absorkoes δημιουργός είναι ο Γερο-Κογιότ τον οποίο τον βοηθάει και ο Μικρός Κογιότ.
Όλα πήγαν καλά μέχρι που ο Μικρός Κογιότ είπε ότι οι άνθρωποι που είχε φτιάξει ο Γέρος νωρίτερα, κατά την διάρκεια της δημιουργίας, είχαν ατέλειες.
Ο Γέρος έδειξε τότε στους ανθρώπους πως να ανάβουν φωτιά και να φτιάχνουν όπλα, επίσης τους δίδαξε πως να κυνηγούν. Έδωσε όπλα μόνο στους ανθρώπους γιατί μόνο αυτοί δεν μπορούσαν να τρέξουν γρήγορα και δεν είχαν προστασία από γούνα, φτερά, ή νύχια. Τότε ο Μικρός Κογιότ έκανε κάτι κακό. Πρότεινε στο Γέρο να δώσει στους ανθρώπους διάφορες γλώσσες ώστε να μην καταλαβαίνουν ο ένας τον άλλον και να μεταχειριστούν τα όπλα τους στον πόλεμο.
Οι Ινδιάνοι Πόμο της Καλιφόρνιας λένε ότι δημιουργός ήταν ο Γερο- Μαντούμπα, ο οποίος δημιούργησε διάφορες γενιές ανθρώπων, που όμως δεν ήταν όπως τους ήθελε, και κάθε φορά τους κατάστρεφε, μια με κατακλυσμό, μια με φωτιά, και άλλοτε με πάγο.
Ο Μαντούμπα έφτιαξε καινούργιους ανθρώπους από βέργες ιτιάς. Αυτή τη φορά έκανε πολλές ομάδες οι οποίες μιλούσαν διαφορετικές γλώσσες.
Στον τελευταίο μύθο, όπως και σ' εκείνον με το Μικρό Κογιότ, δεν αναφέρεται καθόλου ότι οι προηγούμενοι άνθρωποι μιλούσαν την ίδια γλώσσα. Φαίνεται ότι η γνώση του γεγονότος αυτού θεωρείτο δεδομένη.
Ακολουθεί ένα μαγικό άσμα των Εσκιμώων.
Στα πολύ παλιά χρόνια, όταν άνθρωποι και ζώα ζούσαν στη γη
ένας άνθρωπος μπορούσε να γίνει ζώο αν το ήθελε και ένα ζώο άνθρωπος.
Μερικές φορές ήταν άνθρωποι και μερικές φορές ζώα και δεν υπήρχε διαφορά (πιθανόν πρόκειται για απόηχο της Κρίσης που ορισμένους ανθρώπους τους κατέτασσε στα ζώα).
Όλοι μιλούσαν την ίδια γλώσσα.
Μετά την διασπορά, μετά τον «Πύργο της Βαβέλ», ήταν που οι άνθρωποι ανέπτυξαν διαφορετικές γλώσσες!
Στο σημείο αυτό πρέπει να μελετηθεί και η άποψη των γλωσσολόγων όπως αυτή δείχνει να έχει διαμορφωθεί μέχρι τώρα. Η Ινδοευρωπαϊκή οικογένεια γλωσσών έκλεισε ήδη δυο αιώνες αναγνώρισης. Πέρσες, Ινδοί, Σλάβοι, Κέλτες, Γερμανόφωνοι, Ιταλόφωνοι, Έλληνες, Λιθουανοί, και Αλβανοί, έχουν προγόνους οι οποίοι κάποτε μιλούσαν την ίδια γλώσσα. Η ιστορία της Ινδοευρωπαϊκής γλώσσας άρχισε το 1767 όταν ο James Parsons ασχολήθηκε με το θέμα ερασιτεχνικά. Σήμερα οι γλωσσολόγοι έχουν κατορθώσει να εντάξουν όλες τις γλώσσες του κόσμου σε κάποια οικογένεια, με αποτέλεσμα να έχουμε 17 οικογένειες.
Για να μην μακρηγορώ θα πω μόνο ότι οι γλωσσολόγοι τελικά καταλήγουν σε τρεις ή τέσσερις ομαδοποιημένες οικογένειες, ή πιο σωστά, προγονικές γλώσσες. Σε αυτές τις προγονικές γλώσσες βρίσκουν και πάλι ομοιότητες, έχουν ήδη 45 λέξεις για τις οποίες πιστεύουν ότι αποδεικνύουν μια συγγένεια μεταξύ όλων των γλωσσών του κόσμου. Έφθασαν έτσι οι γλωσσολόγοι στο σημείο να προσπαθούν να συναρμολογήσουν τον αρχέγονο πρόγονο όλων των γλωσσών του κόσμου, μια γλώσσα που θα ονομάζεται Proto-Global ή Proto-World.
Ακολουθεί ένα δείγμα επτά λέξεων
MANO, Άντρας, άνθρωπος
KUNA, γυναίκα
MAKO, παιδί
K’OLO, τρύπα
PUTI, μήτρα
TIK, δάχτυλο, μονάδα
AQ’WA, νερό.
Ο Richard Rudley γράφει στο βιβλίο του "The Lost Civilizations of the Stone Age":
Υπάρχουν δύο βασικές προσεγγίσεις των γλωσσολόγων. Η μια προσέγγιση είναι αυτή των καλουμένων "διασπαστών", οι οποίοι είναι γενικά προσεκτικοί και αμφιβάλλουν για το αν θα πρέπει να προταθούν μεγάλης κλίμακας ομάδες γλωσσών αποτελούμενες από περισσότερες από μια οικογένειες, επί τη βάση αυτού που εκείνοι κρίνουν ως αποδείξεις ανεπαρκείς.
Μια πιο θαρραλέα προσέγγιση γίνεται από τους λεγόμενους "ενωτικούς", οι οποίοι, όπως δηλώνει και η ονομασία τους, τείνουν περισσότερο στο να βλέπουν ευρύτερες γλωσσικές συγγένειες και, σε μερικές περιπτώσεις, δηλώνουν ικανοί να ξαναχτίσουν οικογένειες γλωσσών, καθώς και τις γλωσσικές πηγές τους, μέχρι βαθιά μέσα στους προϊστορικούς χρόνους.
Όπως όλα όσα οι λαοί γνωρίζουν για τις πράξεις των θεών τοποθετούνται στην προ της διασποράς εποχή, το ίδιο ισχύει και για την γλώσσα: τους την επέβαλλαν οι θεοί!
Αυτή την εξήγηση παρέχει η Βίβλος των Νεκρών.
Η Κρίση που περιγράφεται στα ταφικά κείμενα δεν περιορίζεται στην Κρίση σωματικών γνωρισμάτων αλλά επεκτείνεται και στην ομιλία, στα λόγια που λέει ο κρινόμενος. Μάλιστα υπάρχει και η πληροφορία ότι η Κρίση ομιλίας (οι εξετάσεις στην ξένη για τους εξεταζόμενους γλώσσα των θεών) προηγείται της εξέτασης των σωματικών χαρακτηριστικών.
Στο κεφάλαιο 78 ο κρινόμενος κάνει μια απλή και ξεκάθαρη περιγραφή της διαδικασίας ολόκληρης της Kρίσης:
Δεν θα πρέπει, σε κάθε περίπτωση που γίνεται αναφορά στην Κρίση, να λησμονούμε την συμπεριφορά των Αυστραλών απέναντι στους αυτόχθονες. Στα κοριτσάκια τα οποία έκλειναν στα κοινόβια, για να μην έχουν ερωτική επαφή με τους άντρες της φυλής τους ώστε τελικά η φυλή των αυτοχθόνων να εξαφανιστεί, απαγορευόταν να μιλούν την μητρική τους γλώσσα.
Τα κείμενα και οι παραδόσεις διδάσκουν ότι όλοι μιλούσαν την ίδια γλώσσα επειδή υποχρεώθηκαν να μιλούν την ίδια γλώσσα…την γλώσσα των θεών. Το συμπέρασμα αυτό αποτελεί δεδομένο υπό την προϋπόθεση ότι δεν θεωρούμε τους εαυτούς μας παντογνώστες. Ως παντογνώστες αρνούμαστε να καταλήξουμε σε μια τέτοια διαπίστωση.
Μέχρι πριν από λίγες ημέρες το επιστημονικό κατεστημένο αρνιόταν να δεχτεί την διασταύρωση μεταξύ ανθρώπων του Νεάντερταλ και Homo sapiens sapiens. Τώρα δηλώνουν ότι έπεσαν από τα σύννεφα επειδή διαπίστωσαν ότι όχι μόνο συνέβη αυτή η διασταύρωση, αλλά ότι απέδωσε και γόνιμους απογόνους.
Στην μυθολογία οι έρωτες μεταξύ θεών και ανθρώπων, θεών και Γιγάντων ή ανθρώπων και Γιγάντων αποτελούν κοινοτοπία. Θεωρώντας λοιπόν ότι οι ιστορίες αυτές αντανακλούσαν εμπειρίες του παρελθόντος, δικαιούται να υποστηρίξει κανείς πως η διασταύρωση συνέβη, αφού μέσω την μυθολογίας διαθέτουμε αναφορά γεγονότος τετελεσμένου.
Αν λοιπόν και στην περίπτωση της πρωτογλώσσας θεωρήσουμε την αναφορά σε αυτήν ως πληροφορία που πηγάζει από εμπειρία, θα πρέπει να θεωρήσουμε σωστή την θεωρία των «ενωτικών» γλωσσολόγων.