Λίγα λόγια για την ζωή της Σαπφούς (από LiZaA)

Posted: Wed Oct 18, 2006 8:30 pm Post subject: Λίγα λόγια για την ζωή της Σαπφούς

Από LiZaA

~Σαπφώ~
Ο Πλάτων την ονόμασε \"δέκατη Μούσα\", ο Σωκράτης την αποκάλεσε \"ωραία\", ο Στράβων την χαρακτήρισε \"θαύμα\", ο Ανακρέων \"ηδυμελή\", ο Λουκιανός \"μελιχρόν αύχημα Λεσβίων\", ο Σόλων, στη δύση της ζωής του, όταν άκουσε για πρώτα φορά να απαγγέλλουν κάποιο ποίημα της, απαίτησε να του το διδάξουν, ώστε να το μάθει πριν πεθάνει.

Οικογένεια
Το όνομά της, η Σαπφώ, στην αιολική διάλεκτο, στην οποία εκφραζόταν, το χρησιμοποιεί ως «Ψαπφώ» και το «Ψάπφα». Ολόκληρη η αρχαιότητα όμως, στις άλλες διαλέκτους, την αποκαλεί «Σαπφώ», ενώ σήμερα χρησιμοποιούνται παράλληλα τρεις τυποι του ονόματός της: «Σαπφώ», «Σαμφώ» και «Σαφώ». Με νόμισμα των Ερεσίων προς τιμήν του Κόμμοδου αναγράφεται Σαφφώ. Η πιο πιθανή χρονολογία γεννήσεώς της θεωρείται το 630 περίπου.
Η ίδια καταγόταν από αριστοκρατική οικογένεια. Στον πατέρα της, αποδίδονται εφτά ονόματα, όμως όλες οι πηγές συμπίπτουν στο «Σκαμανδρώνυμος», ή «Σκάμανδρος», το οποίο, τελικώς γίνεται αποδεκτό απ΄όλους. Ο Οβίδιος (κατ' άλλους Ψευδο-Οβίδιος), ο Ρωμαίος ποιητής εκφράζει την άποψη ότι ο πατέρας της πέθανε, όταν η Σαπφώ ήταν μόλις έξι χρονών.
Η μητέρα της, σύμφωνα με τις πηγές και τις γραμματειακές μαρτυρίες υπήρξε η Κλέις ή Κλεύις ή Κλεΐς. Το ίδιο όνομα είχε και η θυγατέρα της, όπως από διάφορους συγγραφείς ρητώς μαρτυρείται, ότι δηλαδή ήταν ομώνυμη με την μητέρα της. Οι σχέσεις της Σαπφούς με την μητέρα της, υπάρχει ένα απόσπασμα της Σαπφούς, το υπ’ αριθμ. 98, στο οποίο μνημονεύει την μητέρα της, αλλά σε συμφραζόμενα που δεν είναι κατανοητά σε μας. Προφανώς επειδή το κείμενο έχει υποστεί μεγάλη φθορά δεν επιδέχεται διόρθωση.
Η Σαπφώ είχε τρεις αδερφούς τον Χάραξο, τον Ερύγιο και τον Λάριχο. Για τον Λάριχο, που ήταν ο μικρότερος, έχουμε μαρτυρίες ότι η Σαπφώ τον υπεραγαπούσε και τον επαινούσε πολύ.

Καταγωγή
Για την καταγωγή της ερίζουν δύο λεσβιακές πόλεις: η Ερεσός και η Μυτιλήνη. Αναφορά σχετική στα ποιήματά της δεν υπάρχει καμιά. Ο Σουΐδας την θέλει \"εξ Ερεσού\", ο οξυρρύγχιος πάπυρος την προτιμά Μυτιληναία \"Ην Λεσβία, πόλεως δε Μυτιλήνης\". Ο Διοσκουρίδης θεωρεί πατρίδα της την Ερεσό \"Ερέσω Μούσαν εν Αιολίδι\", ενώ αντίθετα ο Ηρόδοτος την Μυτιλήνη.
Η κάθε μια άποψη συνεπικουρείται από τα νομίσματα που έκοψαν προς τιμήν της και οι δύο πόλεις. Όμως η παράδοση που επέζησε μέχρι σήμερα την θέλει Ερέσια. Με αυτήν συμφωνεί και ο κύριος ΠΑΝΟΣ Λ. ΦΡΑΓΓΕΛΛΗΣ, όπως λέει στο βιβλίο του \"Η Αληθινή Σαπφώ\" εκδόσεις \"Ελεύθερη Σκέψις\" που η εργασία αυτή είναι βασισμένη σε αυτό το έργο του.
Έτσι σήμερα καθολική είναι η άποψη, ότι η Ερεσός είναι ο τόπος γεννήσεως της Σαπφούς, ενώ η Μυτιλήνη ο τόπος της διαμονής της από τον έκτο χρόνο της ηλικίας της μέχρι τον θάνατό της.
Η Ερεσός υπήρξε η τέταρτη σε έκταση και πληθυσμό πόλη της λεσβιακής
Πενταπόλεως με την επικράτειά της φυσικά. Το όνομά της το οφείλει στην Μυθολογία στον Έρεσο τον γιο του Μάκαρα.
Η μικρή αυτή επαρχιακή πόλη είναι η γενέτειρα της Σαπφούς που όπως απέδειξε το μέλλον δεν θα μπορούσε να ικανοποιήσει τα όνειρα μια γυναίκας, που δεν φοβόταν ν' αντιμετωπίσει το πανίσχυρο ανδρικό κατεστημένο της εποχής της, να εκφράσει χωρίς φόβο τα αισθήματα και τους διαλογισμούς μέσα στα ποιήματά της και να καταστεί η μεγαλύτερη ποιητική γυναικεία φυσιογνωμία της αρχαιότητας αλλά και γιατί όχι όλων των εποχών. Βέβαια η αποχώρησή της από την Ερεσό και η εγκατάστασή της στην Μυτιλήνη δεν έγινε με δική της απόφαση, αλλά της μητέρας της, που ίσως εκτός από τις ανάγκες της ζωής να την ώθησε στην πράξη αυτή το ένστικτό της που πολλές φορές, αποδεικνύεται ο καλύτερος σύμβουλος του ανθρώπου.
Τα πρώτα της 6 παιδικά χρόνια, που η Σαπφώ έζησε στην Ερεσό, πρέπει να κύλησαν .ήρεμα στην μικρή μικρή, αλλά όμορφη πόλη της Ερεσού, με την θαυμάσια ακρογιαλιά της και τον δενδρόφυτο καταπράσινο κάμπο της.
Ζωή
Η Σαπφώ ήταν θυγατέρα του Σίμωνος, κατ’ άλλους του Ευνομίνου, κατ’ άλλους του Ηεριγύου (ή Εριγύου), κατ’ άλλους του Εκρύτου, κατ’ άλλους του Σήμου, κατ’ άλλους του Κάμωνος κατ’ άλλους του Ετάρχου και κατ’ άλλους του Σκαμανδρωνύμου, και είχε μητέρα την Κλεΐδα, καταγόμενη από την Ερεσσό, (ποιήτρια) λυρική.
Γεννηθείσα κατά την εικοστή δεύτερη Ολυμπιάδα (=612/1-609/8 ) όταν ζούσε και ο Αλκαίος και ο Στησίχορος και ο Πιττακός. Είχε δε αυτή τρεις αδερφούς, τον Λάριχο, τον Χάραξο και τον Ευρύγιο. Παντρεύτηκε κάποιο Κερκύλα πλουσιότατο, καταγόμενο από την Άνδρο και απέκτησε απ’ αυτόν μία θυγατέρα που ονομάστηκε Κλεΐς. Συντρόφισσές της και φιλενάδες της υπήρξαν η Ατθίς, η Τελεσίππα, η Μεγάρα, για τις οποίες κατηγορήθηκε ότι συνδέθηκε μαζί τους με αισχρή φιλία. Μαθήτριές της ήταν η Ανακτορία η Μιλήσια, η Γογγύλα η Κολοφώνιο και η Ευνίκα η Σαλαμίνια (από την Σαλαμίνα της Κύπρου). Έγραψε εννιά βιβλία λυρικών μελικών ποιημάτων και πρώτη (αυτή) επινόησε το πλήκτρο. Έγραψε και επιγράμματα και ελεγεία και ιάμβους και μονωδίες. (Μετάφραση από τον κύριο ΠΑΝΟ Λ. ΦΡΑΓΓΕΛΗ από το δίτομο έργο του Η ΑΛΗΘΙΝΗ ΣΑΠΦΩ από το Λεξικό του Σουΐδα ή Σούδα.)
Ακολουθώντας την μαρτυρία του Ευσέβιου, ότι η ακμή της Σαπφούς συμπίπτει με το 600/599, ο ερχομός ης στην Μυτιλήνη, μετά τον θάνατο του πατέρα της, πρέπει να χρονολογηθεί στο έτος 624.
Στην Μυτιλήνη η Σαπφώ πρέπει να έτυχε επιμελημένης παιδείας χάρη στον πλούσιο θείο της Ευρύγιο, στο σπίτι του οποίου κατέλυσε η οικογένειά της, όπως άρμοζε, σε μια νέα της αριστοκρατικής κοινωνίας της Μυτιλήνης.
Μαρτυρίες για δασκάλους της δεν υπάρχουν. Οπωσδήποτε όμως θα φοίτησε σε ανάλογο με το δικό της αργότερα «μουσοπόλον δόμον», όπου θα διδάχτηκε ποίηση, μουσική, χορό, τρόπους καλής συμπεριφοράς και ακόμη εκπαίδευση για την συμμετοχή της με θιάσους σε καλλιστεία, θρησκευτικές εκδηλώσεις, τελετές γάμων και σε ποιητικούς και μουσικούς διαγωνισμούς. Γιατί την ζωή στην Μυτιλήνη κατά την εποχή της Σαπφούς τόσο των ανδρών, όσο και των γυναικών, κάθε άλλο παρά την χαρακτήριζε η ρουτίνα και η πλήξη.
Βέβαια ευνόητο είναι, ότι την πνευματική της συγκρότηση θα στήριζε στην μελέτη όλων αυτών των ποιητών, που έζησαν και έγραψαν από την αρχή του 8ου αιώνα μέχρι των ημερών της.
Επομένως, 25 χρόνια μετά την γέννησή της, θα πρέπει να ήταν επώνυμη, ποιήτρια δόκιμη, με δική της ποιητική και μουσική ακαδημία, και μια και συμμετείχε στις συντροφιές των αντιπολιτευτικών κύκλων, που ανήκαν στην τάξη της και στο περιβάλλον της, οπωσδήποτε θα είχε προκαλέσει την προσοχή των ιθυνόντων, που ασκούσαν την τυραννίδα στην Μυτιλήνη και συγκεκριμένα του τυράννου Μυρσίλου Κλεανακτίδη.
Τα διασωθέντα αποσπάσματα ή ολόκληρα, ποιήματα της Σαπφούς εμπεριέχουν πολλές νύξεις σχετικά με τα οικογενειακά της προβλήματα, αλλά κυρίως γύρο από τα «πιστεύω» της και τις τροφίμους του μουσοπόλου οίκου της. Μας παρέχουν πλήθος πληροφοριών, όσον αφορά στην τέχνη της, την σπουδή του έρωτα και του ρόλου που παίζει στο παιδευτικό της έργο κι όλα τα παρεπόμενά του, την φλόγα της δασκάλας, που ο δεσμός της με τις μαθήτριές της δεν ήταν συμβατικός, αλλά εκπηγάζει από την αμοιβαία αγάπη, που υφίσταται ανάμεσα στην έμπειρη δασκάλα και τα άγουρα κορίτσια, τα οποία σπεύδουν από τα πέρατα του κόσμου, προκειμένου να μαθητεύσουν κοντά της και να ζεσταθούν από την πυράδα της ψυχής της.
Η Σαπφώ παντρεύτηκε έναν έμπορο από την Άνδρο, τον Ανδριώτη Κερκύλα με τον οποίο απέκτησε και την κόρη της, την Κλεΐδα. Σχετικά με τον χρόνο του γάμου της, πρέπει να έγινε κατά την διάρκεια του ταξιδιού της στην Σικελία. Άλλοι πάλι έχουν την γνώμη, ότι γνωρίστηκαν και έκαναν τους γάμους τους στην Μυτιλήνη, όταν ο Κερκύλας είχε μεταβεί εκεί λόγω των εμπορικών του ασχολιών.
Πόσο κράτησε ο γάμος αυτός και για ποιο λόγο διαλύθηκε, αν διαλύθηκε, τίποτε δεν είναι γνωστό. Έτσι δεν ξέρουμε αν χώρισαν ή αν αυτός πέθανε. Στα ποιήματά της δεν κάνει καμία μνεία για εκείνον, αλλά ούτε και στην συντριπτική πλειοψηφία των πηγών υπάρχει κάποια μαρτυρία ή απλή νύξη, με εξαίρεση την Σούδα όπου απλώς δηλώνεται: «Εγαμήθη δε ανδρί Κερκύλα πλουσιωτάτω από Άνδρου και θυγατέρα εποιήσατο εξ αυτού». Η μαρτυρία είναι σαφής, πλην όμως μοναδική, γεγονός που την καθιστά ασθενή.
Όσον αφορά στο δεύτερο σκέλος της μαρτυρίας της Σούδας «θυγατέρα εποιήσατο, εξ αυτού» υπάρχουν τρία τεκμήρια : α) η μαρτυρία του οξυρρυγχιανού παπύρου «θυγατέρα δ’ έσχεν Κλεΐν ομώνυμον τη εαυτής μητρί», β) η μαρτυρία του Μαξίμου Τυρίου γ) ο Ψευδο-οβίδιος Epistla Sapphus 69-70.
Ακόμη υπάρχει περίπτωση ο γάμος αυτός να επινοήθηκε, εσφαλμένα, εξ αιτίας του διασωθέντος αποσπάσματος που αναφέρεται στην Κλεΐδα.
Απ. 152D =132 L.P.
«Έστι μοι κάλα πάϊς χρυσίοισιν ανθέμοισιν
εμφέρην έχοισα μόρφαν Κλέις αγαπάτα,
αντί τας εγωυδέ Λυδίαν παίσαν ουδ’ εράναν [Μυτιλάναν]\"
( Έχω μια κόρη όμορφη, που παρόμοια με λούλουδα χρυσά έχει το πρόσωπό της, την Κλεΐδα μου την πολυαγαπημένη, που εγώ αυτήν δεν θ’ άλλαζα ούτε με την Λυδία ολάκερη, ούτε (με την Μυτιλήνη) την ξακουστή).
Όσον αφορά την εξωτερική της εμφάνιση οι απόψεις είναι ποικίλες και τελείως αντίθετες μεταξύ τους. Η αλήθεια είναι πως από τις βιογραφίες της Σαπφούς, αυτές που σώζονται ως της μέρες μας, η πιο κοντινή στην εποχή της απέχει 100 από τον θάνατό της. Οπότε δεν είναι εύκολο να περιγραφεί η εξωτερική της εμφάνιση με ακρίβεια, όμως πολλοί συγγραφείς, λένε πως η Σαπφώ ήταν μελαψή στο δέρμα (γεγονός που την καθιστούσε άσχημη διότι οι γυναίκες εκείνης της εποχής έπρεπε να είχαν ξανθό δέρμα σε αντίθεση με σήμερα), με κοντό ανάστημα αλλά με σωματική χάρη, όμως σε ενώ η παράδοση την θέλει άσχημη και κοντή, σ’ ένα γράμμα μιας μαθήτριάς της διαβάζουμε «.. Η Σαπφώ, η πιο όμορφη απ’ όλες τις γυναίκες, μας υποσχέθηκε να ξαναγυρίσει μαζί μας, όπως μια μητέρα στ’ αγαπημένα της παιδιά». (Από την τελευταία πρόταση αντιλαμβανόμαστε το είδος της αγάπης της Σαπφούς προς τις μαθήτριές της –χαρακτηρίζεται μητρική- που απέχει παντελώς από κάθε ανεπίτρεπτη σχέση των κοριτσιών με την δασκάλα τους, όσον αφορά στην θρυλούμενη ασχήμια της.)
Η Σαπφώ υπέστη διώξεις, κατατρεγμούς και εξορίες από τους τυράννους της Μυτιλήνης που εναλλάσσονταν στην εξουσία, και μολονότι η ίδια υπέφερε εγκαταλείποντας την πατρίδα της, ενώ συγχρόνως δημευόταν η περιουσία της, δεν αναφέρει σχεδόν τίποτα στα ποιήματά της. Μέσα της κυριαρχούσαν άλλα βιώματα, όπως φαίνεται κι από το έργο της.
Η Σαπφώ εξορίστηκε από την Μυτιλήνη στην Πύρρα λόγω των συνωμοτικών κινήσεων της εταιρείας των αδελφών του Αλκαίου Αντιμενίδα και Κίκυ, στην οποία εντάχθηκε και ο ενηλικιωθείς Αλκαίος καθώς και ο παλαιός εταίρος Πιττακός, η οποία αντιτάχτηκε στον τύραννο και συνωμοτούσε για την εκπαραθύρωσή του.
Οι συνωμοτικές αυτές κινήσεις της παραπάνω εταιρείας, στην οποία συμμετείχαν εκτός των παραπάνω και ορισμένες κυρίες της υψηλής αριστοκρατίας, μεταξύ των οποίων και η Σαπφώ. είτε με εντολή του Μυρσίλου, είτε αυτοβούλως εξορίστηκαν στην γειτονική Πύρρα, όπου παρέμειναν για ένα χρόνο. Ευρισκόμενοι εκεί οι συνωμότες πέτυχαν την λήψη μεγάλου χρηματικού ποσού από τον βασιλιά της Λυδίας Αλυάττη, χωρίς να αναφέρεται στην σχετική μαρτυρία με ποιους όρους έγινε αυτό. Όμως το γεγονός αυτό βρέθηκε αντίθετο με τον Πιττακό, ο οποίος έσπευσε να διαχωρίσει την θέση του από τους παλαιούς του εταίρους και να προσχωρήσει στον τύραννο, τον οποίο έκτοτε στήριζε, γεγονός που προκάλεσε την οργή του Αλκαίου, ο οποίος ουδέποτε την συγχώρεσε του Πιττακού αυτή τη προδοσία και κατά καιρούς εξαπέλυσε μύδρους εναντίον του, γράφοντας γι' αυτόν στίχους δηκτικούς, οσάκις παρουσιαζόταν ευκαιρία.

Η ΑΝΥΠΕΡΒΛΗΤΗ ΣΑΠΦΩ, ΥΠΗΡΞΕ Η ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΗ ΛΥΡΙΚΗ ΠΟΙΗΤΡΙΑ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΕΠΟΧΩΝ. ΤΟ ΠΟΙΗΤΙΚΟ ΕΡΓΟ ΤΗΣ, ΕΡΓΟ ΥΠΕΡΜΕΤΡΗΣ ΚΟΜΨΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΜΕΓΑΛΕΙΩΔΟΥΣ ΜΟΥΣΙΚΟΤΗΤΑΣ, ΘΕΩΡΗΘΗΚΕ ΑΙΡΕΤΙΚΟ ΚΑΙ ΑΝΗΘΙΚΟ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΡΩΤΟΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑ, ΚΑΙ ΠΑΡΑΔΟΘΗΚΕ ΣΤΗΝ ΠΥΡΑ. ΣΗΜΕΡΑ ΣΩΖΟΝΤΑΙ ΜΟΝΟ ΣΠΑΡΑΓΜΑΤΑ ΤΩΝ ΑΘΑΝΑΤΩΝ ΕΡΩΤΙΚΩΝ ΥΜΝΩΝ ΤΗΣ, ΟΜΩΣ, ΣΕ ΠΕΙΣΜΑ ΚΑΘΕ ΣΚΟΤΑΔΙΣΤΙΚΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΣ, ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΤΗΣ ΧΑΡΑΧΤΗΚΕ ΒΑΘΙΑ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΣΤΗ ΜΝΗΜΗ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΩΝ.\"

Η Σαπφώ έχει γράψει πάρα πολλά ποιήματα με διάφορα θέματα και θεωρώ σκόπιμο να αναφέρω μερικά από μετάφραση.
[Δεν τα λογαριάζω του Γύγη του πάμπλουτου τ’ αγαθά
μήτε ποτέ τα ζήλεψα, και των θεών τα έργα με φθόνο
δεν τα βλέπω, δεν πεθυμώ άρχοντας να ‘μαι μεγάλος,
γιατί μακριά απ’ τις βλέψεις μου ολ’ αυτά στέκονται.]
[Η Αφροδίτη λοιπόν η γλυκοχαμογελούσα έφτασε στην Κύπρο
όπου αυτήν οι Χάριτες και άλειψαν με λάδι
εξαίρετο, όπως ταιριάζει στους αθάνατους θεούς
και την έντυσαν με ωραία φορέματα χάρμα οφθαλμών]
[Κύπρι…
Στο ιερό αυτό τέμενος έλα από την Κρήτη εδώ,
Όπου βρίσκεται τ’ όμορφο περιβόλι σου με τις μηλιές
Και τους βωμούς που από λιβανωτό καπνίζουν

κι αχολογεί εδώ πέρα το δροσερό νερό όπως περνά
μέσ’ απ’ των δέντρων τα κλαδιά κ’ είναι κατάσκιος ο τόπος όλος
από τα ρόδα, κ’ ύπνος γλυκός κάτω σταλάζει μεσ’ απ’ τα φύλλα τα τρεμουλιαστά
θρασομανεί εδώ λιβάδι αλογοτρόφο απ’ τ’ άνθη τ’ ανοιξιάτικα
κ’ η πνοή των ανέμων γλυκά εδώ πέρα ακούγεται
………………………………………………..
Εδώ Κύπρι, με στέφανο από λοθλο΄θδια, έλα κ’ εσύ και με χρυσά ποτήρια, χαριτωμένα, κέρασε νέκταρ,
Συ οινοχόος στο γιορτινό τραπέζι]

~*~*~*~*~*~*~*~*~*~*~*~*~*~*~*~*~*~*~*~*

Βιβλιογραφία
--------------------------------------------------------------------------------

Η ΑΛΗΘΙΝΗ ΣΑΠΦΩ εκδόσεις ελεύθερη σκέψις του ΠΑΝΟΥ Λ. ΦΡΑΓΓΕΛΗ

ΟΜΟΦΥΛΟΦΙΛΙΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ Ο ΜΥΘΟΣ ΚΑΤΑΡΡΕΕΙ εκδόσεις Γεωργιάδη του Άδωνι Γεωργιάδη

ΟΙ ΕΛΛΗΝΙΔΕΣ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΟΣ εκδόσεις Λιακόπουλος του Άγγελου Σακκέτου http://www.eleftheriskepsis.gr/grdetails.asp?book=1545