ΒΟΡΕΙΟΣ ΗΠΕΙΡΟΣ

[Dhmellhn]

Η ΑΝΑΚΗΡΥΞΙΣ ΤΗΣ ΑΥΤΟΝΟΜΙΑΣ ΤΗΣ ΒΟΡΕΙΟΥ ΗΠΕΙΡΟΥ ΣΤΙΣ 17/02/1914

Στις 17 Δεκεμβρίου 1913, σύμφωνα με το πρωτόκολλο της Φλωρεντίας, η Ελλάς υποχρεούτο να εκκενώσει τα εδάφη της Βορείου Ηπείρου που είχε καταλάβει το Δεκέμβριο του 1912, προκειμένου αυτά να συμπεριληφθούν στο υπό ίδρυση Αλβανικό κράτος. Η εκκένωση έπρεπε να ολοκληρωθεί έως τις 31 Μαρτίου του 1914. Οι ελληνικότατες περιοχές που παραχωρούντο στους μηδέποτε πολεμήσαντες εναντίον των Τούρκων Αλβανούς ήταν: Οι Άγιοι Σαράντα, η Πρεμετή, το Αργυρόκαστρο και η Κορυτσά. Επιπλέον οι Ευρωπαϊκές δυνάμεις επεδίκασαν στην Αλβανία τη νησίδα Σάσωνα, η οποία ανήκε από το 1864 στην Ελλάδα ως περιοχή των Ιονίων νήσων. Με αυτό τον τρόπο εξυπηρετούντο κατά τον καλλίτερο τρόπο τα Ιταλικά και αυστριακά συμφέροντα.

Όμως οι περήφανοι Βορειοηπειρώτες ηρνήθησαν να αποδεχτούν αυτή την απόφαση. Έτσι στις 17 Φεβρουαρίου του 1914 η Βόρειος Ήπειρος ανακηρύχθηκε αυτόνομη με προσωρινό πρόεδρο τον Γεώργιο Χρηστάκη Ζωγράφο. Ο αλβανικός στρατός που εστάλει για να καταπνίξει το Βορειοηπειρωτικό κίνημα συνετρίβει και υποχώρησε ατάκτως. Ήταν φανερό ότι η αντεπίθεσις των Βορειοηπειρωτών θα έθετε σε κίνδυνο την ίδια την ύπαρξη του νεοσυστάτου αλβανικού κράτους. Για αυτό το λόγο η συσταθείσα για τον καθορισμό των συνόρων του διεθνής επιτροπή ζήτησε εσπευσμένα τη σύναξιν ανακωχής. Ακολούθησε η συμφωνία της Κερκύρας στις 04 Μαϊου 1914, σύμφωνα με την οποία οι μεγάλες δυνάμεις ανεγνώρισαν τα θρησκευτικά και γλωσσικά προνόμια των Ελλήνων Βορειοηπειρωτών και έθεσαν τις βάσεις επιτοπίου διοικητικής οργανώσεως των επαρχιών Αργυροκάστρου και Κορυτσάς. Αλλά η κατάστασις ουδόλως είχε διευθετηθεί. Η Βόρειος Ήπειρος θα παρέμενε άλλη μία σκλάβα πατρίδα. Θα επακολουθήσει εκ νέου η είσοδος του ενδόξου ελληνικού στρατού τον Οκτώβριο του 1914 με την απόφαση του Βενιζέλου, αλλά μεσούντος του Α’ Παγκοσμίου πολέμου και λόγω του Εθνικού διχασμού του 1915-1917 θα αποσυρθεί για ακόμα μία φορά. Τέλος, στην εποποιϊα του 1940 θα απελευθερωθεί για τρίτη φορά. Και πάλι όμως η διπλωματία θα μας στερήσει αυτά που κερδίσαμε στα πεδία των μαχών.

ΕΥΔΑΙΜΟΝ ΤΟ ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ, ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΤΟ ΕΥΨΥΧΟΝ

[Spirit oF Fire]

Παραθέτω ένα βιντεάκι που έκανε πολύ μεγάλη εντύπωση σχετικά με την Β. Ήπειρο.

[karipis]

Προσθέτω κάτι στο καταπληκτικό άρθρο του Δημητρίου γι' αυτήν την ιστορική περίοδο της Βορείου Ηπείρου.

Μια ιστορική στιγμή για το Αργυρόκαστρο στάθηκε το 48άωρο 17-18 Φεβρουαρίου 1914, οπότε στη μητρόπολή του συγκροτήθηκε το Ελληνικό Πανηπειρωτικό Συνέδριο, που ανακήρυξε πραξικοπηματικά τη Βόρεια Ήπειρο αυτόνομη, με πρόεδρο το Γεώργιο Χριστάκη Ζωγράφο. Ένα χρόνο νωρίτερα, τα ελληνικά στρατεύματα του Δεύτερου Βαλκανικού Πολέμου είχαν προελάσει και καταλάβει την παλιά αϊτοφωλιά για να την εγκαταλείψουν, όμως, μετά τη Διάσκεψη του Λονδίνου και το λεγόμενο Πρωτόκολλο της Φλωρεντίας, που μ’ αυτά σι
Μεγάλοι αποφαίνονταν ότι η Βόρεια Ηπειρος έπρεπε να ενσωματωθεί στη νεότευκτη
Αλβανία.
Μετά το πραξικόπημα των Ελλήνων Βορειοηπειρωτών και τη δημιουργία της Αυτόνομης Βόρειας Ηπείρου, η προσωρινή κυβέρνηση ανάπτυξε πυρετική δραστηριότητα, οργανώνοντας σώματα από Έλληνες της Χιμάρας, της Κορυτσάς, του Αργυρόκαστρου, του Δέλβινου, της Πρεμετής και των χωριών, που άρχισαν να δίνουν νικηφόρες μάχες με τους Αλβανούς και, τελικά, μπόρεσαν να επεκτείνουν και να σταθεροποιήσουν τη βορειοηπειρωτική εξουσία. Γι’ αυτό και οι Αλβανοί θεωρούν το Γεώργιο Ζωγράφο έναν από τους χειρότερους εχθρούς τους στον 20ό αιώνα. Εκεί βρίσκονταν τα πράγματα, όταν ξέσπασε ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος και μαζί του ένας εμφύλιος (με την αναπόφευκτη αναρχία που τον συνοδεύει) στην Αλβανία. Οι Σύμμαχοι της Αντάντ ταράχτηκαν, βρέθηκαν σε δύσκολη θέση και, για να βρουν μια λύση, αντέστρεψαν την πρόσφατη απόφασή τους, δίνοντας τώρα στην Ελλάδα εντολή να καταλάβει τη Βόρεια Ήπειρο. Η εντολή εκτελέστηκε τον Οκτώβριο του 1914, μέσα σε πανηγυρικές εκδηλώσεις των Βορειοηπειρωτών, που αμέσως διέλυσαν την προσωρινή τους κυβέρνηση και παρέδωσαν την εξουσία στην ελληνική.
Η πρώτη κατάληψη της Βόρειας Ηπείρου από τον ελληνικό στρατό, το 1913, είχε προκαλέσει σε ολόκληρο τον ελληνικό πληθυσμό της μια έξαψη που άγγιζε τα όρια του παραληρήματος. Έγραφε ένας συγγραφέας και δημοσιογράφος, απεσταλμένος της γαλλικής εφημερίδας Le Temps:

“Πέρασαν μόλις δυο μήνες που ο τουρκικός στρατός εγκατέλειψε το Αργυρόκαστρο και το πήραν οι Έλληνες. Η πόλη έχει μεταμορφωθεί. Τα χρωματοπωλεία και οι υφασματέμποροι έκαναν την τύχη τους. Κάθε κουτί με γαλάζιο χρώμα και κάθε γαλάζιο ύφασμα έχουν τον αγοραστή τους... Είναι τα ελληνικά εθνικά χρώματα.”

Και παρακάτω:

“Οι γυναίκες δεν είναι λιγότερο φλογισμένες. Μερικές έχουν φυσεκλίκια στη ζώνη και τουφέκι στον ώμο. Μια απ’ αυτές, με πρόσωπο ηλιοκαμένο και μάτια γεμάτα φωτιά, ξεχειλίζει από ενθουσιασμό: κρατάει την καραμπίνα με το ένα χέρι και ρίχνει συνέχεια στον αέρα πυροβολισμούς που ξεκουφαίνουν. Ρίχνει κι έναν πλάι στο αφτί μου...’’

Ωστόσο, η δεύτερη κατάληψη της Βόρειας Ηπείρου από την Ελλάδα είχε πραγματοποιηθεί παρά την έντονη αντίδραση των Ιταλών, που από καιρό έβλεπαν το αλβανικό έδαφος σα γέφυρα για το πέρασμα του πολιτικο-στρατιωτικού τους άρματος στα Βαλκάνια. Για να κάμψουν τις αντιρρήσεις τους, οι υπόλοιποι Σύμμαχοι τούς άφησαν να καταλάβουν κι εκείνοι τον Αυλώνα (στην αλβανική Βλόρα, ή Βλόνα), ενώ οι Έλληνες θα κατείχαν την υπόλοιπη περιοχή. Έτσι, η έκρηξη του Πρώτου Παγκόσμιου Πολέμου βρήκε τα ελληνικά και τα ιταλικά στρατεύματα πρόσωπο με πρόσωπο στα βορειοηπειρωτικά βουνά — για πρώτη φορά. Στα δυο χρόνια που ακολούθησαν, η “αυστηρά ουδετερότης” της κωνσταντινικής Ελλάδας έγινε εξαιρετικά αντιπαθητική και ύποπτη στους Συμμάχους, γεγονός που προσέφερε στους Ιταλούς την ευκαιρία να επωφεληθούν. Το 1916 εξαπολύεται μια κοινή στρατιωτική επιχείρηση Ιταλών και Γάλλων στην Ήπειρο, όπου οι πρώτοι προωθούν τις δυνάμεις τους από την περιφέρεια του Αργυρόκαστρου μέχρι τα Γιάννενα (!), ενώ οι δεύτεροι καταλαμβάνουν την περιφέρεια της Κορυτσάς. Και, αμέσως, οι νεοσύστατες ιταλικές αρχές αρχίζουν διώξεις σε βάρος του ελληνικού στοιχείου, επιδιώκοντας την εθνολογική αλλοίωση της περιοχής υπέρ των προστατευομένων τους Αλβανών.
Ένα χρόνο αργότερα η κατάσταση ανατράπηκε, καθώς ο Ελευθέριος Βενιζέλος, με το βαρύ τίμημα του Εθνικού Διχασμού είχε καταφέρει να βγάλει την Ελλάδα στον πόλεμο και οι Έλληνες ήταν πια σύμμαχοι της Αντάντ—δηλαδή και των Ιταλών. Οι τελευταίοι δυσαρεστήθηκαν σχεδόν φανερά από την εξέλιξη αυτή που τους χαλούσε τα σχέδια και με μεγάλη δυσφορία δέχτηκαν ν’ αποσυρθούν από τα νότια ηπειρωτικά εδάφη του “συμμάχου”, εξακολουθώντας όμως να παραμένουν αμετακίνητοι στα βόρεια.
Το τέλος του πολέμου θα βρει τα δύο μέρη σ’ αυτές τις θέσεις, έτοιμα τώρα για τη μάχη της ειρήνης. Αρχίζει μια μεγάλη διάσκεψη στο Παρίσι, όπου η Ιταλία έρχεται σε αντίθεση με όλους τους συμμάχους της, Γαλλία, Αγγλία και Ηνωμένες Πολιτείες. Η Ιταλία υποστήριζε τη δημιουργία ενός ανεξάρτητου αλβανικού κράτους μέσα στα σύνορα του 1913 (Διάσκεψη του Λονδίνου — Πρωτόκολλο της Φλωρεντίας), με την εξαίρεση του Αυλώνα, που τον ήθελε για λογαριασμό της, επικαλούμενη στρατηγικούς λόγους. Η Γαλλία και η Αγγλία, βλέποντας με ολοένα μεγαλύτερη ανησυχία και καχυποψία τις ιταλικές φιλοδοξίες στα Βαλκάνια, ευνοούσαν ένα διαμελισμό της Αλβανίας ανάμεσα στην Ελλάδα και τη Γιουγκοσλαβία, ώστε οι Ιταλοί να μείνουν “εκτός νυμφώνος”. Οι Ηνωμένες Πολιτείες, με εκπρόσωπο τον αρκετά ρομαντικό τους Πρόεδρο Γούντρο Ουίλσον, θεωρητικό της “ίσης συμμετοχής όλων σ’ ένα δίκαιο Κόσμο” (σύνθημα που οι αμερικανικές εταιρίες πετρελαίου φρόντισαν να το αξιοποιήσουν αμέσως, ζητώντας —για λόγους δικαιοσύνης—την
ίση συμμετοχή τους στις πετρελαιοπηγές της Μέσης Ανατολής!), διαφωνούσαν με το διαμελισμό, ζητώντας να ερευνηθεί κατά πόσο η Βόρεια Ήπειρος είχε ελληνική, ή αλβανική πλειονότητα. Στο σημείο αυτό, ο Έλληνας Πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος, δαιμόνιος όπως πάντα στην υποστήριξη των ελληνικών συμφερόντων, αποφασίζει να έρθει σε προσωπική επαφή με τον Ιταλό υπουργό των εξωτερικών Τιτόνι (1919) και από τη συνάντησή τους γεννιέται η λεγόμενη Συμφωνία Βενιζέλου-Τιτόνι, που όριζε ότι:

. Η Ιταλία αναγνωρίζει την ελληνική διεκδίκηση της Βόρειας Ηπείρου.
. Η Ελλάδα δέχεται μια ιταλική εντολή πάνω στην υπόλοιπη Αλβανία, καθώς και την ιταλική στρατιωτική κατοχή του Αυλώνα.

Ήταν μια συμφωνία που δεν εφαρμόστηκε ποτέ. Το 1920, οι Γάλλοι, αποσύροντας τα στρατεύματά τους από την περιφέρεια της Κορυτσάς, την παρέδωσαν στους Αλβανούς. Οι τελευταίοι, πάλι, ξεσηκώθηκαν ενάντια στους Ιταλούς, τους έτρεψαν σε φυγή και τους κυνήγησαν, εξαναγκάζοντάς τους να εγκαταλείψουν κακήν κακώς το αλβανικό έδαφος, ακόμη και τη “συμφωνημένη” με τους Έλληνες πόλη του Αυλώνα.
Ίσως η Ελλάδα θα μπορούσε τότε να είχε προχωρήσει γοργά στην εφαρμογή της Συμφωνίας Βενιζέλου-Τιτόνι, στέλνοντας στρατεύματα στη Βόρεια Ήπειρο. Αλλά δίστασε και τα γεγονότα την πρόλαβαν. Η ελληνική κυβέρνηση, βλέποντας να διώχνεται το συμβαλλόμενο μέρος έτσι απρόοπτα από την Περιοχή της Συμφωνίας, υποτάχτηκε στη de facto νέα κατάσταση και ήρθε σε διαπραγματεύσεις με τους νικητές Αλβανούς. Σε μια καινούργια Συμφωνία, Ελλάδα και Αλβανία υπόσχονταν ν’ αναγνωρίσουν τις —όποιες— αποφάσεις των Συμμάχων. Μ’ αυτόν το διπλωματικό συμβιβασμό το τρένο χάθηκε για την Ελλάδα και το Βορειοηπειρωτικού Ζήτημα θάφτηκε. Όταν οι Σύμμαχοι (Αγγλία-Γαλλία-Ιταλία) το ξανασυζήτησαν, το Νοέμβριο του 1921, η απόφασή τους ήταν να παραμείνει η αμφισβητούμενη περιοχή στην Αλβανία.
Η δεύτερη αναμέτρηση Ελλήνων και Ιταλών στα βορειοηπειρωτικά βουνά, πολύνεκρη και θανάσιμη αυτή, ήρθε με το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Στα χρόνια του μεσοπόλεμου, η Ιταλία είχε περάσει από μια βαθύτατη εσωτερική μεταβολή, μετασχηματισμένη από το δικτάτορα Μπενίτο Μουσολίνι σε φασιστικό αποικιοκρατικό Κράτος, που κυνηγούσε δονκιχωτικά το όραμα μιας αναβίωσης της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Τον Απρίλιο του 1939, ο Μουσολίνι πέτυχε την αναίμακτη ενσωμάτωση της Αλβανίας στην υπό εκκόλαψη “αυτοκρατορία” του, με σκοπό να τη χρησιμοποιήσει ως στρατιωτική βάση για τις επόμενες βαλκανικές και μεσογειακές του περιπέτειες.

Πηγή: Θεόδωρος Καρζής, Πατρίδες των Ελλήνων.

[ArELa]

Tάσο...