SystemFreaks™
Το σημαντικότερο ιστορικό γεγονός που συγκλόνισε την περιοχή της ευρυτανίας στα αρχαία χρόνια ήταν η μάχη με τους Γαλάτες του Βρένου, ενός σκληρού κεντροευρωπαίου πολεμιστή που ήρθε στην Ελλάδα το 279 πΧ με σκοπό να λεηλατήσει τα μυδώθη ελληνικά πλούτη, η φήμη των οποίων είχε φτάσει μέχρι την μακρινή του πατρδα.
Μια εκπληκτική και ολοζώντανη περιγραφή της μάχης δίνει ο Παυσανίας στα "Φωκικά" του. Οι βαρβαρότητες και η απάνθρωπη συμπεριφορά των επιτιθέμενων δημιούργησαν τεράστια αίσθηση στο πανελλήνιο την εποχή εκείνη. Η καταστροφή του Καλλίου, πόλης Αιτωλικής που τοποθετείται στην περιοχή του σημερινού χωριού "Κλαψί", υπήρξε μια από τις μελανότερες σελίδες καθώς οι λεηλασίες και οι βανδαλισμοί ξεπέρασαν κι εκείνες που περιγράφονται στην άλωση της Τροίας!
Η γεωγραφική θέση του Κλαυσείου κοντά στην εύφορη Ποταμιά του Καρπενησίου και στην απόμερη πλαγιά του Κώνισκου υπογραμμίζουν την πιθανότητα να χτίσθηκε εκεί μια σπουδαία πόλη, όπως επιμαρτυρούν και λίγα ευρήματα. Το όνομα του χωριού η παράδοση θέλει να προέρχεται από τα κλάμματα και τους ολοφυρμούς των κατοίκων του κατά την άλωσή του από τους Γαλάτες ή Κέλτες όπως χαρακτηριστικά αναφέρονται στο κείμενο του Παυσανία..
Οι Γαλάτες ήταν φοβερά πολεμικός λαός από την κεντροδυτική Ευρώπη. Ήταν ψηλοί, υπερήφανοι με τρομερή ματιά κατά το Μακελίνο, ξανθοί και πάλλευκοι κατά τον Πλούταρχο.
Επειδή οι μόνες πηγές για τους Γαλάτες είναι οι ρωμαϊκές και ελληνικές αναφορές και δεν υπάρχουν γραπτά κείμενα από τους ίδιους, είναι εξαιρετικά δύσκολο να υπάρξουν ιστορικά βεβαιωμένες παρατηρήσεις γι' αυτούς. Η μόνη αξιόπιστη πηγή για την ενδυμασία και τα έθιμά τους είναι οι παραστάσεις που βρίσκονται στη θήκη ξίφους που φυλάσσεται στο Μουσείο της Βιέννης. Αυτή η μπρούτζινη θήκη μάλιστα, αποτελεί ανωμαλία στο σύνολο των ευρημάτων του Λα Ταίν καθότι είναι η μόνη με παραστάσεις και μάλιστα αφηγηματικές.
Πρόκειται μια σκηνή με τρεις πολεμιστές, τέσσερις καβαλάρηδες καθώς και δύο άνδρες που κρατούν ένα κυκλικό αντικείμενο ανάμεσα σε δύο επίσης κυκλικά μοτίβα. Στις εικόνες φαίνονται ξεκάθαρα τα σχήματα καθώς επίσης και η λεπτομέρεια των τριών πολεμιστών με τις μεγάλες ασπίδες τους.
Οι μόνοι άφθαρτοι, ικανοί να τους αντιμετωπίσουν, ήταν οι Αιτωλοί που μόλις είχαν εξέλθει από τη βαρβαρότητα, όπως παρατηρεί ο Βιλλαμόβιτς. Έστειλαν λοιπόν στις Θερμοπύλες, σ' αυτή την ιστορική πύλη εισόδου προς τη νότια Ελλάδα, για να προτάξουν εκεί άμυνα κάτι παραπάνω από 7000 "οπλιτεύοντες" και ιππείς και 790 ψιλούς (ελαφρά οπλισμένους) με τρεις στρατηγούς: τον Πολύαρχο, τον Πολύφρονα και το Λαοκράτη. Στο πλευρό τους έσπευσαν οι Βοιωτοί, οι Φωκείς, Οι Οπούντιοι Λοκροί και λίγοι Μεγαρείς. Οι Πελοποννήσιοι, εκτός από τους Πατρείς, αδιαφόρησαν ή αρνήθηκαν να πάρουν μέρος στην αντιμετώπιση των Γαλατών του Βρέννου, ίσως γιατί ήθελαν, κατά το Γερμανό ιστορικό Μπέλοχ, να φθαρούν οι Αιτωλοί και να πέσει το γόητρό τους. Αρχηγός όλων των Ελληνικών δυνάμεων ορίσθηκε ο Αθηναίος Κάλλιπος, παρά το γεγονός ότι το κύρος των Αθηναίων αυτή την εποχή ήταν πεσμένο.
Επιστρέφοντας οι Γαλάτες για το στρατόπεδο των Θερμοπυλών θέλησαν ν' ακολουθήσουν το ίδιο δρομολόγιο. Στη γραμμή όμως που ενώνει την Οξιά με τον Τυμφρηστό, στη ράχη πάνω περίπου από το σημερινό χωριό ’γιος Νικόλαος (Λάσπη), κοντά στις πηγές του Κρικελλιώτικου Ποταμού (υψόμ. 1720 μ.) τους έστησαν καρτέρι οι κάτοικοι των χωριών της Ευρυτανίας, της Αιτωλίας και της Δολοπίας, άνδρες και γυναίκες, οπλισμένοι με πρόχειρα όπλα, γεωργικά εργαλεία και ρόπαλα και τους προξένησαν τρομερό θανατικό. Από την επιδρομή στην Αιτωλία δε γύρισαν στη βάση τους μπροστά στις Θερμοπύλες ούτε οι μισοί ("ελάσσονες των ημίσεων") Γαλάτες. Ο τόπος της σύγκρουσης γέμισε από πτώματα των βαρβάρων επιδρομέων και τα κόκαλά τους άσπριζαν για πολλά χρόνια στην επιφάνεια της γης. Η θέση ονομάσθηκε "Κοκκάλια" και τ' όνομα αυτό διατηρείται ως σήμερα. Οι γεωργοί έβρισκαν ως πριν από λίγα χρόνια στα χωράφια τους, σύμφωνα με την παράδοση, ανθρώπινα κόκαλα και σκουριασμένα κομμάτια από μεταλλικά όπλα.
Επειδή η ιστορική αξία του κειμένου αυτού είναι τεράστια, παραθέτουμε εδώ ολόκληρο το απόσπασμα στο οποίο περιγράφεται η Γαλατική εκστρατεία του 279 π.Χ.
Παυσανία, Φωκικά, Λοκρών Οζόλων
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙΧΧ
ΑΙΤΙΑ ΚΑΙ ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΤΩΝ ΓΑΛΑΤΩΝ
[5] Γαλατών δε της ες τήν Ελλάδα επιστρατείας έχει μεν τίνα μνήμην και η ες το βουλευτήριον ημίν το Αττικόν συγγραφή� προάγειν δε ες το σαφεστερον τα ες αυτούς ηθελησα εν τω λόγω τω ες Δελφούς, ότι εργων των επί τους βαρβάρους τα μεγιστα Ελλησιν ενταύθα ην. υπερόριόν μεν οι Κελτοί στρατείαν πρώτην υπό ηγεμόνι εποιήσαντο Καμβαύλη προελθόντες δε άχρι της Θράκης το πρόσω της πορείας ουκ απεθάρσησαν, καταγνόντες αυτών ότι ολίγοι τε ήσαν και ουκ αξιόμαχοι κατ' αριθμόν Ελλησιν.
[5]. Για την εκστρατεία των Γαλατών στην Ελλάδα έχω κάνει κάποια μνεία και στην περιγραφή του Αθηναϊκού Βουλευτηρίου. Θέλησα όμως να διασαφήσω περισσότερο τα σχετικά με αυτούς στην περιγραφή των Δελφών, διότι το μεγαλύτερο έργο για τους Έλληνες ενάντια στους βαρβάρους συνέβη εκεί. Οι Κέλτες έκαναν την πρώτη τους εκτός συνόρων εκστρατεία υπό την ηγεμονία του Καμβαύλη. Φτάνοντας μέχρι τη Θράκη, δεν τόλμησαν να συνεχίσουν την πορεία τους, αντιλαμβανόμενοι ότι ήταν πολύ λίγοι σε αριθμό ώστε να αντιμετωπίσουν τους Έλληνες
[6] επεί δε και δεύτερον επιφέρειν εδόκει όπλα επί την άλλων� ενήγον δε μάλιστα οι ομού Καμβαύλη εκστρατεύσαντες άτε ληστειών τε ήδη γεγευμενοι και αρπαγής και κερδών ες έρωτα ήκοντες�, πολύς μεν δη πεζός, ουκ ελάχιστοι δε ήθροίσθησαν και ες το Ιππικόν- ες μοίρας ούν τρεις ένεμον οι ηγεμόνες τον στρατόν, και άλλος εξ αυτών επί άλλην ετέτακτο ιέναι χώραν.
[6] Όταν αποφάσισαν λοιπόν να εισβάλλουν σε ξένη περιοχή για δεύτερη φορά, - ήταν τόση η επιρροή των βετεράνων του Καμβαύλη, οι οποίοι είχαν ήδη γευτεί τις ληστείες και τις αρπαγές και ανέπτυξαν τόσο πάθος για τα κέρδη - μαζεύτηκε μια μεγάλη δύναμη πεζών και ένας όχι μικρός αριθμός ιππικού. Έτσι οι ηγηέτες μοίρασαν τον στρατό σε τρία τμήματα, σε καθένα από τα οποιά ανατέθηκε η εισβολή σε ξεχωριστή χώρα.
[7] επί μεν ουν Θράκας και το εθνος το Τριβαλλών έμελλε Κερεθριος ήγήσεσθαι τοις δε ες Παιονίαν ιούσι Βρέννος ήσαν και Ακιχώριος άρχοντες� Βόλγιος δε επί Μακεδόνας τε και Ιλλυριούς ήλασε, και ες αγώνα προς Πτολεμαίον κατέστη τότε έχοντα την Μακεδόνων βασιλείαν. Πτολεμαίος δε ην ούτος ός Σελευκόν τε εδολοφόνησε τόν Αντιόχου, καταπεφευγώς όμως ικέτης ως αυτόν, και είχεν επίκλησιν Κεραυνός δια το άγαν τολμηρόν. και ο μεν αυτός τε ο Πτολεμαίος άπεθανεν εν τη μάχη και των Μακεδόνων εγενετο ουκ ελαχίστη φθορά� προελθείν δε ως επί την Ελλάδα ουδέ τότε εθάρσησαν οι Κελτοί, και ο δεύτερος ούτω στόλος επανήλθεν ες την οικείαν.
[7] Ενάντια στους Θράκες και το έθνος των Τριβαλλών, επρόκειτο να ηγηθεί ο Κερέθριος. Στους εισβολείς της Παιονίας αρχηγοί ορίστηκαν ο Βρέννος και ο Ακιχώριος. Ο Βόλγιος επιτέθηκε στους Μεκεδόνες και τους Ιλλυριούς και ενεπλάκη σε μάχη με τον Πτολεμαίο, ο οποιός τότε ήταν βασιλιάς των Μακεδόνων. Αυτός λοιπόν ο Πτολεμαίος ήταν εκείνος που, αν και είχε βρει καταφύγιο ως ικέτης στον Σέλευκο του Αντιόχου, τον δολοφόνησε και πήρε το όνομα Κεραυνός διότι ήταν πάρα πολύ τολμηρός. Ο Πτολεμαίος ο ίδιος σκοτώθηκε στη μάχη και οι Μακεδονικές απώλειες ήταν βαριές. Αλλά ούτε και τότε τόλμησαν οι Κέλτες να συνεχίσουν την εισβολή στην Ελλάδα. Με τον τρόπο αυτό και η δεύτερη εκστρατία επέτστεψε στην πατρίδα.
[8] ένθα δη ο Βρέννος πολύς μεν εν σύλλογοις τοις κοινοις, πολύς δε καθ� εκαστον ην των εν τέλει Γαλατών επί τήν'Ελλάδα επαίρων στρατεύεσθαι, ασθένειάν τε Ελλήνων την εν τω παρόντι διηγούμενος και ως χρήματα πολλά μεν εν τω κοινώ, πλείονα δε εν Ιεροίς τα τε αναθήματα και άργυρος και χρυσός εστιν επίσημος�ανέπεισέ τε δη τους Γαλατάς ελαύνειν επί την Ελλάδα, και αυτώ συνάρχοντας άλλους τε προσείλετο των εν τέλει και τον Ακιχώριον.
[8] Εκεί ακριβώς ο Βρέννος, τόσο σε δημόσιες συναντήσεις όσο και σε προσωπικές συζητήσεις με καθέναν από τους Γαλάτες αξιωματικούς, υποστήριζε ισχυρά μια εκστρατεία κατά των Ελλήνων, τονίζονταν την αδυναμία των Ελλήνων εκείνη την εποχή, τον πλούτο των ελληνικών πολιτειών και τον ακόμη μεγαλύτερο πλούτο των ιερών, στα οποία συμπεριλαμβανόταν διάφορα αναθήματα, καθώς ασήμι και χρυσάφι σε νομίσματα.. Έπεισε λοιπόν τους Γαλάτες να εκστρατεύσουν στην Ελλάδα, και ανάμεσα στους αξιωματικούς που επέλεξε ως συνάρχοντές του ήταν και ο Ακιχώριος
[9] ο δε αθροισθείς στρατός πεζοί μεν μυριάδες εγένοντο πεντεκαίδεκα προσόντων σφίσι δισχιλίων, οι δε ιππεύοντες τετρακόσιοι και δισμύριοι. τοσούτοι μεν ήσαν των ιππέων το αεί ενεργόν, αριθμός δε αυτών ο αληθής διακόσιοι τε και χίλιοι και εξ μυριάδες� δύο γαρ οικέται περί εκαστον των ιππευόντων ήσαν, αγαθοι και αυτοι τα ιππικά και ίππους ομοίως εχοντες.
[9] Μαζεύτηκαν λοιπόν εκατόν πενήντα δύο χλιάδες (152.000) πεζοί με εικοσιδύο χιλιάδες τετρακόσιους (22.400) ιπείς. Αυτός ήταν ο αριθμός των ιππέων που ήταν ανά πάσα στιγμή ενεργοί, ενώ ο πραγματικός αριθμός τους ήταν εξήντα μία χιλιάδες διακόσιοι. (61.200). Κι αυτό γιατί σε κάθε αναβάτη αντιστοιχούσαν δύο υπηρέτες, οι οποίοι ήταν και αυτοί ικανοί ιππείς και όπως οι αφέντες τους είχαν άλογα.
[10] Γαλατών δε τοις ιππεύουσιν αγώνος συνεστηκότος υπομένοντες της τάξεως όπισθεν οι οικέται τοσάδε σφίσιν εγίνοντο χρήσιμοι� τω γαρ ιππεί συμβάν η τω ίππω πεσειν, τον μεν ίππον παρείχεν αναβήναι τω ανδρί, τελευτήσαντος δε του ανδρός ο δούλος αντί του δεσπότου τον ίππον ανέβαινεν� εί δε αμφότερους επιλάβοι το χρεών, ενταύθα ετοιμος ην ιππεύς. λαμβανόντων δε τραύματα αυτών, ο μεν υπεξήγε των δούλων ες το στρατόπεδον τον τραυματίαν, ο δε καθίστατο ες την τάξιν αντί του απελθόντος.
[10] Όταν οι Γαλάτες ιππείς εμπλέκονται στη μάχη, οι υπηρέτες παραμένουν πίσω από τις τάξεις και χρησιμεύουν ως ακολούθως: Αν ένας ιππέας ή το άλογό του πέσει, ο σκλάβος του φέρνει ένα άλογο για να ανεβεί· αν ο ιππέας σκοτωθεί, ο σκλάβος ανεβαίνει στο άλογο στη θέση του κυρίου του· αν σκοτωθούν και το άλογο και ο ιππέας, τότε υπάρχει ένας καβαλλάρης έτοιμος. Αν κάποιος τραυματιστεί, ένας σκλαβος φέρνει τον τραυματία στο στρατόπεδο, ενώ ο άλλος παίρνει τη θέση του στις τάξεις.
[11] ταύτα εμοι δοκείν ενομίσθη τοις Γαλατάις <ες> μίμησιν του εν Περσαις αριθμού των μυρίων, οι εκαλούντο Αθάνατοι. διαφορά δε ην, ότι κατελεγοντο αντί των αποθνησκόντων υπό μεν Περσών της μάχης ύστερον, Γαλάταις δε ύπ' αυτήν του εργου την ακμήν ο αριθμός απεπληρούτο των ιππεων, τούτο ώνόμαζον το σύνταγμα τριμαρκισίαν τη επιχωρίω φωνη � και ίππω το όνομα ίστω τις μάρκαν όντα υπό των Κελτών.
[11] Πιστεύω ότι οι Γαλάτες υιοθέτησαν αυτές τις μεθόδους μιμούμενοι τους Πέρσες με το τάγμα των Δέκα Χιλιάδων, το οποίο αποκαλούνταν Αθάνατοι. Υπήρχε όμως και αυτή η διαφορά: Οι Πέρσες περίμεναν μέχρι να τελειώσει η μάχη πριν αντικαταστήσουν τις απώλειες, ενώ οι Γαλάτες συνεχώς επανενίσχυαν τους ιππείς στον πλήρη τους αριθμό κατά τη διάρκεια της ακμής της μάχης. Αυτή η διοργάνωση ονομαζόταν στη γλώσσα τους "τριμαρκισία", γιατί πρέπει να ξέρετε ότι το κελτικό όνομα του αλόγου είναι "μάρκα".
[ 12] παρασκευη μεν τοσαύτη και μετά διανοίας τοιαύτης επί την Ελλάδα ο Βρέννος ήλαυνε � τοις δε γε Ελλησι κατεπεπτώκει μεν ες άπαν τα φρονήματα, το δε ίσχυρόν του δείματος προήγεν ες ανάγκην τη Ελλάδι αμύνειν. εώρων δε τον εν τω παρόντι αγώνα ούχ υπερ ελευθερίας γενησόμενον, καθά επί του Μήδου ποτε, ουδέ δούσιν ύδωρ και γην τα από τούτου σφίσιν άδειαν φεροντα� αλλά τα τε ες Μακεδόνας και θράκας και Παίονας τα επί της προτέρας καταδρομής των Γαλατών έτι σφίσιν εκείτο εν μνήμη, και τα εν τω παρόντι τα ες Θεσσαλούς παρανομήματα απηγγέλλετο. ως ουν απολωλέναι <δεον> ή [δ' ουν] επικρατεστερους είναι, κατ' άνδρα τε ιδία και αι πόλεις διέκειντο εν κοινώ.
[12] Αυτό ήταν το μέγεθος του στρατού και τέτοια ήταν η πρόθεση του Βρέννου όταν επιτέθηκε στην Ελλάδα. Το ηθικό των Ελλήνων ήταν εντελώς καταβεβλημένο, αλλά ο μεγάλος τους φόβος τους έκανε να υπερασπίσουν την Ελλάδα. Θεωρούσαν ότι αυτός ο πόλεμος δεν θα ήταν για την Ελευθερία, όπως όταν μάχονταν κάποτε εναντίον των Περσών ούτε και με το να δώσουν "γην και ύδωρ" θα τους έφερνε σωτηρία. Θυμούνταν ακόμη την μοίρα της Μακεδονίας της Θράκης και της Παιονίας κατά τη διάρκεια της προηγούμενης εισβολής των Γαλατών, ενώ και οι αναφορές που ερχόνταν μιλούσαν για ακρότητες την ίδια ακριβώς στιγμή στους Θεσσαλλούς. Έτσι κάθε άνθρωπος όπως και κάθε πόλη είχαν πειστεί ότι έπρεπει είτε να νικήσουν είτε να χαθούν
Οι Θερμοπύλες όπως ήταν τότεΟι Θερμοπύλες όπως είναι σήμερα
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΧΧ - ΣΥΝΑΘΡΟΙΣΗ ΣΤΡΑΤΕΥΜΑΤΑΩΝ - ΣΥΓΚΡΙΣΕΙΣ
[1] πάρεστι δε, όστις εθέλοι και ανταριθμήσαι τους τε επί βασιλεα Ξέρξην ες Πύλας και τους τότε εναντία Γαλατών αθροισθεντας. επί μεν γε τον Μήδον άφίκοντο τοσοίδε Ελλήνων � Λακεδαιμόνιοι οι μετά Λεωνίδου τριακοσίων ου πλείονες, Τεγεάται πεντακόσιοι και εκ Μαντινείας ίσοι, παρά δε Ορχομενίων Αρκάδων είκοσί τε και εκατόν, από δε των άλλων χίλιοι των ενβ Αρκαδία πόλεων, ογδοήκοντα δε εκ Μυκηνών και εκ Φλιούντος διακόσιοι, διπλάσιοι δε τούτων Κορίνθιοι � παρεγενοντο δε και Βοιωτών επτακόσιοι εκ [δε] Θεσπείας και <εκ> Θηβών τετρακόσιοι, χίλιοι δε Φωκέων εφύλασσον μεν την ατραπόν εν τη Οίτη, προσέστω δε τω παντί Ελληνικώ και ο αριθμός ο τούτων.
[1] Μπορεί τώρα όποιος θέλει να συγκρίνει τους αριθμούς των συναθροισθέντων στις Θεμποπύλες για να αντιμετωπίσουν τον βασιλιά Ξέρξη με εκείνους που μαζεύτηκαν τώρα για αντιταχθούν στους Γαλάτες. Προς συνάντηση των Περσών είχαν έρθει από τους Έλληνες οι παρακάτω δυνάμεις: Λακεδαιμόνιοι με τον Λεωνίδα όχι περισσότεραι από τριακόσιοι· πεντακόσιοι Τεγεάτες και ίδιος αριθμός από την Μαντίνεια· από τον Ορχομενό της Αρκαδίας εκατόν είδιοσι, από άλλες πόλεις της Αρκαδίας χίλιοι, από τις Μυκήνες ογδόντα, από την Φλιούντα διακόσιοι, και από την Κόρινθο διπλάσιοι· επίσης ήταν εφτακόσιοι Βοιωτοί από τις Θεσπειές και τετρακόσιοι από τη Θήβα.. Χίλιοι Φωκιείς φύλαγαν το πέρασμα προς την Οίτη και ο αριθμός αυτός θα πρέπει να προστεθεί στο ελληνικό σύνολο.
[2] Λοκρούς δε τους υπό τω όρει τη Κνήμιδι Ηρόδοτος μεν ουχ υπήγαγεν ες αριθμόν, άλλ' αφικέσθαι σφάς από πασών έφη των πόλεων� τεκμήρασθαι δε αριθμόν και τούτων εστιν εγγύτατα του αληθούς� ες Μαραθώνα γάρ Αθηναίοι συν ηλικία τε τη αχρείω και δούλοις ενακισχιλίων αφίκοντο ου πλείους, το ούν μάχιμον Λοκρών το ες Θερμοπύλας ελθόν ουκ αν υπερ γε εξακισχιλίους αριθμοίη τις. ούτω γενοιτο αν ο σύμπας στρατός διακόσιοι και χίλιοι και μύριοι, φαίνονται δε ουδέ ούτοι τον χρόνον πάντα επί τη φρουρά των Πυλών καταμείναντες � πλην γαρ Λακεδαιμονίων τε αυτών και θεσπιέων και Μυκηναίων προαπέλιπον το περας της μάχης οι λοιποί.
[2] Ο Ηρόδοτος δεν έδωσε τον αριθμό των Λοκρών που ζουν κάτω από το όρος Κνήμιδα, αλλά λέει ότι ήρθαν από κάθε πόλη τους. Είναι όμως δυνατόν να κάνουμε μια υπόθεση για τον αριθμό τους που θα πλησιάζει πολύ κοντά στην αλήθεια. Γιατί στον Μαραθώνα οι Αθηναίοι, ακόμα κι αν συμπεριλάβουμε τους ηλικιωμένους και τους δούλους, δεν ξεπερνούσαν τις εννιά χιλιάδες. Έτσι ο αριθμός των αξιόμαχων Λοκρών που ήλθαν στις Θερμοπύλες δεν θα ξεπερνούσε τις έξι χιλιάδες. Έτσι το σύνολο του στρατού θα έφτανε τους έντεκα χιλιάδες διακόσιους. Αλλά είναι πολύ γνωστό ότι ούτε αυτοί δεν έμεναν όλο το χρόνο να φυλάνε το πέρασμα. Εξαιρουμένων των Λακεδαιμονίων, των Θεσπιέων και των Μεσσηνίων, οι υπόλοιποι έφυγαν πριν το πέρας της μάχεις
[3] επί δε τους από του Ώκεανού βαρβάρους τοσοίδε ες Θερμοπύλας αφίκοντο Έλληνες� οπλίται μύριοι και ίππος πεντακοσία παρά Βοιωτών� εβοιωτάρχουν δε Κηφισόδοτος και Θεαρίδας και Διογένης και Λύσανδρος, εκ δε Φωκέων ιππείς πεντακόσιοι και ες τρισχιλίους ο αριθμός των πεζών� στρατηγοι δε Φωκέων Κριτόβουλός τε ην και Αντίοχος.
[3]. Προς συνάντηση των βαρβάρων που έρχονταν από τον Ωκεανό, στις Θερμοπύλες μαζεύτηκαν οι παρακάτω Ελληνικές δυνάμεις: Δέκα χιλιάτες Βοιωτοί οπλίτες και πεντακόσιοι ιππείς. Την εποχή εκείνη αρχηγοί των Βοιωτών ήταν ο Κηφισόδοτος, ο Θεαρίδας, ο Διογένης και ο Λύσανδρος. Επίσης πεντακόσιοι Φωκιείς ιππείς και τρεις χιλιάδες πεζοί. Αρχηγοί των Φωκέων ήταν ο Κριτόβουλος και ο Αντίοχος.
[4] Λοκρούς δε τους επί Αταλάντη τη νήσω Μειδίας ήγεν� αριθμός δε αυτών επτακόσιοι, και ίππικόν σφισιν ου προσήν. παρά δε Μεγαρεων αφίκοντο οπλίται τετρακόσιοι� τούτων ήγε το ιππικόν Μεγαρεύς. Αιτωλών δε πλείστη τε εγενετο στρατιά και ες πάσαν μάχης ιδεαν, η μεν ίππος ου λεγουσιν οπόση, ψιλοί δε ενενήκοντα και επτακόσιοι, πλεονες δε επτακισχιλίων αριθμόν ήσαν οι οπλιτεύοντες� Αίτωλούς δε ήγον Πολύαρχος και Πολύφρων τε και Λακράτης.
[4] Ο Μειδίας οδηγούσε τους Λοκρούς που τέθηκαν στη νήσο Αταλάντη και ο αριθμός τους ήταν επτακόσιοι ενώ δεν είχαν ιππικό. Από τους Μεγαρείς ήρθαν τετρακόσιοι οπλίτες διοικούμενοι από τον Ιππόνικο τον Μεγαρέα. Οι Αιτωλοί έστειλαν ένα μεγάλο στράτευμα με κάθε είδους πολεμιστές. Ο αριθμός του ιππικού τους δεν αναφέρεται ενώ υπήρχαν επτακόσιοι ενενήντα ελαφρά οπλισμένοι ενώ πάνω από εφτά χιλιάδες ήταν οι οπλίτες. Τους Αιτωλούς οδηγούσαν ο Πολύαρχος, ο Πολύφρων και ο Λακράτης.
[5] Αθηναίων δε στρατηγός μεν Κάλλιππος ην ο Μοιροκλέους, καθά εδήλωσα και εν τοις προτέροις του λόγου, δύναμις δε τριήρεις τε <αί> πλώιμοι πάσαι, πεντακόσιοι δε ες το ιππικόν, χίλιοι δε ετάσσοντο εν τοις πεζοίς� και ηγεμονίαν ούτοι κατ' αξίωμα είχον το αρχαίον. βασιλεων δε ξενικά πεντακόσιοι τε εκ Μακεδονίας και εκ της Ασίας ίσοι σφίσιν αφίκοντο αριθμόν� άρχοντες δε των μεν παρ' Αντιγόνου πεμφθεντων Αριστόδημος ην Μακεδών, των δε παρά Αντιόχου τε και εκ της Ασίας Τελέσαρχος των επί Ορόντη Σύρων.
[5] Ο Αθηναίος Στρατηγός ήταν ο Κάλλιπος του Μοιροκλέους, όπως είπα και προηγουμένως, ενώ η δύναμή τους αποτελούνταν από όλες τις πλώιμες τριήρεις τους, πεντακόσια άλογα και χίλιους πεζούς. Εξαιτίας της αρχαίας τους φήμης ήχαν και την επιτελική διοίκηση. Ο βασιλιάς της Μακεδονίας έστειλε πεντακόσιους μισθοφόρους και ο βασιλιάς της Ασίας έναν παρόμοιο αριθμό. Αργηχός αυτών που έστειλε ο Αντίγονος ήταν ο Αριστόδημος ο Μεκεδόνας, ενώ αυτών που έστειλε ο Αντίοχος αρχηγός ήταν ο Τελέσαρχος από τους Σύριους της Ορόντης.
[6] τοις δε ες Θερμοπύλας αθροισθείσιν Ελλήνων, ως επύθοντο περί τε Μαγνησίαν και γην την Φθιώτιν όντα ήδη των Γαλατών τον στρατόν, έδοξεν ήδη ψιλούς τε ες χιλίους και [ες] την ίππον απολέξαντας αποστείλαι σφάς επί τον Σπερχειόν, ίνα μηδέ τον ποταμόν διαβήναι τοις βαρβάροις άνευ αγώνος τε και κινδύνων εγγένηται. οι δε ελθόντες τάς γεφυρας τε καταλύουσι και αυτοί παρά την όχθην εστρατοπεδεύσαντο. ην δε ουδέ ο Βρέννος ούτε πάντα ασύνετος ούτε απείρως είχεν ως αν τις βάρβαρος σοφίσματα ες πολεμίους εξευρείν.
[6] Μόλις οι Έλληνες μαζεύτηκαν στις Θερμοπύλες και έμαθαν ότι ο στρατός των Γαλατών ήταν ήδη στην περιοχή της Φθιώτιδας και της Μαγνησίας, θεώρησαν καλό να ξεχωρίσουν το ιππικό καθώς και χιλίους ελαφρά οπλισμένους και να τους στείλουν στον Σπερχειό, έτσι ώστε ακόμη και η διάβαση του ποταμού να μην είναι εφικτή για τους βαρβάρους χωρίς μάχη και κίνδυνο. Μόλις αυτοί έφτασαν κατέστρεψαν τις γέφυρες και στρατοπέδευσαν δίπλα στην όχθη. Αλλά ο Βρέννος δεν ήταν εντελώς χαζός, ούτε άπειρος - για βάρβαρος - στο να εξευρίσκει σοφίσματα στρατηγικής.
[7] ευθύς ουν τη επιούση νυκτί, ου καθότι ην τα αρχαία τω ποταμώ ζεύγματα αλλά ες το κάτω, ως μη τις τοίς Έλλησι διαβαινόντων γένοιτο αίσθησις, και ή μάλιστα ο Σπερχειός διεχείτο ες πλέον του πεδίου και έλος τε εποίει και λίμνην αντί βιαίου και στενού ρεύματος, κατά τούτο ο Βρέννος όσον μύριους των Γαλατών άπεστειλεν, οπόσοι τε νείν ηπίσταντο εξ αυτών και όστις τω μήκει του σώματος ετύγχανεν ων υπερ τους πολλούς � εισί δε και άλλως οι Κελτοι μακρώ πάντας υπερηρκότες μήκει τους ανθρώπους.
[7] Έτσι, αμέσως την επόμενη νύκτα, κι όχι στη μεριά που ήταν οι παλιές γέφυρες του ποταμού, αλλά χαμηλότερα, για να μην τους καταλάβουν οι Έλληνες την ώρα που θα περνούσαν, και μάλιστα σε σημείο όπου ο Σπερχειός απλωνόταν στην πεδιάδα κι σχημάτιζε έλος και λίμνη αντί βίαιου και στενού ρεύματος, εκεί λοιπόν ακριβώς ο Βρέννος έστειλε σχεδόν δέκα χιλιάδες Γαλάτες, διαλέγοντας όσους ήξεραν να κολυμπούν και τους ψηλότερους. Έτσι κι αλλιώς οι Κέλτες είναι πολύ ψηλότεροι από τους άλλους ανθρώπους.
[8] ούτοι ούν διαβαίνουσιν εν τη νυκτί διανηχόμενοι ώδε το λιμνώδες του ποταμού� [και] τα όπλα, τους επιχωρίους θυρεούς, εποιείτο εκαστος αντί σχεδίας, οι δε αυτών μήκιστοι διελθείν εμβαδόν το ύδωρ εδυνήθησαν. οι δε Έλληνες οι επί τω Σπερχειώ -πυνθάνονται γαρ ότι κατά το ελος διέβη μοίρα των βαρβάρων �αυτίκα ες το στράτευμα αναχωρούσι, Βρέννος δε τοις περί τον Μαλιακόν κόλπον οικούσι ζευγνύναι τον Σπερχειόν επέτασσεν� οι δε ήνυον το έργον σπουδή, τω τε εκείνου δέει και απελθείν εκ της χώρας σφίσιν επιθυμούντες τους βαρβάρους μηδέ επί πλέον κακουργείν μένοντας.
[8]. Αυτοί λοιπόν, κολυμπώντας, περνάνε τη νύχτα στο σημείο που το ποτάμι γίνεται λίμνη με αυτόν τον τρόπο. Τις εθνικές τους ασπίδες έκανε ο καθένας τους σχεδία, ενώ οι ψηλότεροι από αυτούς μπόρεσαν και πέρασαν το ποτάμι βαδίζοντας. Οι έλληνες στο Σπερχειό - αφού έμαθε ότι πέρασε το έλος ένα τμήμα των βαρβάρων - αμέσως αναχώρησαν να ενωθούν με το κυρίως στράτευμα. Ο Βρέννος διέταξε τους κατοίκους γύρω από τον Μαλιακό Κόλπο να φτιάξουν τις γέφυρες κι αυτοί δούλευαν με μεγάλη σπουδή, τόσο γιατί τον φοβόντουσαν όσο και γιατί ήθελαν να φύγουν από τη χώρα τους οι βάρβαροι αντί να μένουν και να τους βασανίζουν περισσότερο.
[9] ο δε ως κατά τάς γεφύρας διεβίβασε την στρατιάν, εχώρει προς την Ηράκλειαν� και διήρπασαν μεν τα εκ της χώρας οι Γαλάται και ανθρώπους τους επί των αγρών εγκαταληφθέντας εφόνευσαν, την πόλιν δε ούχ είλον. έτει γαρ πρότερον τούτων οι Αιτωλοί συντελείν τούς Ηρακλεώτας ηνάγκασαν ες το Αιτωλικόν � τότε ουν ήμύνοντο ως περί πόλεως ουδέν τι Ηρακλεώταις μάλλον η και αυτοίς προσηκούσης, ην δε και τω Βρέννω τα μεν Ηρακλεωτών ελάσσονος φροντίδας, αγώνισμα δε εποιείτο εξελάσαι τε εκ των στενών τους άντικαθημένους και παρελθείν ες την εντός Θερμοπυλών Ελλάδα.
[9]. Ο Βρέννος πέρασε τη στρατιά του από τις γέφυρες και προχώρησε προς την Ηράκλεια. Εκεί λεηλάτησαν τα περίχωρα και σκότωσαν όσους έπιασαν στα χωράφια, όμως δεν κατέλαβαν την πόλη. Κι αυτό γιατί ένα χρόνο πριν, οι Αιτωλοί ανάγκασαν τους Ηρακλειώτες να ενωθούν με την Αιτωλική Συμπολιτεία. Έτσι τώρα υπεράσπιζαν μια πόλη την οποιαία θεωρούσαν ότι τους ανήκει το ίδιο με τους Ηρακλειώτες. Ο Βρέννος είχε μικρή φροντίδα για τους Ηρακλειώτες, διότι αγνωνίζονταν να διώξει από τα στενά τους εχθρούς τους και περάσει στην νοτίως των Θερμοπυλών Ελλάδα
Γαλάτες της εποχής του Βρέννου
Αιχμάλωτος Γαλάτης στην Αθήνα
ΚΕΦΑΛΑΙΟ XXI - Η ΜΑΧΗ ΤΩΝ ΘΕΡΜΟΠΥΛΩΝ
[1] προελθών ούν από της Ηρακλείας - επυνθάνετο γαρ παρά αυτομόλων τους συνειλεγμενους ες Πύλας από εκάστης πόλεως -υπερεφρόνει τε του Ελληνικού και ήρχεν ες την επιούσαν μάχης άμα ανίσχοντι τω ήλίω, ούτε Έλληνα έχων μαντιν ούτε ιεροίς επιχωρίοις χρώμενος, εί δη εστί γε μαντεία Κελτική. ενταύθα οι Ελληνες εν σιγη τε επήεσαν και εν κόσμω� και ως αφίκοντο ες χείρας, ούτε σφίσιν οι πεζοί τοσούτο από της τάξεως εξέθεον ώστε την φάλαγγα επιταράσσειν την οικείαν και οι ψιλοί μένοντες κατά χώραν τα τε ακόντια έπεμπον και όσα από των τόξων η σφενδονών.
[1] Φεύγοντας από την Ηράκλεια, έμαθε από κάποιους αυτομόλους τον αριθμό των μαζεμένων στις Θερμοπύλες από κάθε πόλη. Υποεκτίμησε τη δύναμη του Ελληνικού στρατού και άρχισε τη μάχη την επομένη μέρα, μόλις ανέτειλε ο ήλιος, χωρίς να έχει Έλληνα μάντη, ούτε να χρησιμοποιήσει τις δικές του θυσίες, αν βέβαια υπάρχει Κελτική μαντεία. Εδώ οι έλληνες επετέθηκαν με σιγή και τάξη. Μόλις έφτασαν σε κλειστή μάχη, το πεζικό δεν έτρεξε εκτός των γραμμών ώστε να διαταραχτεί η φάλλαγα και οι ελαφρά οπλισμένοι, κρατώντας τη θέση τους, έριχναν τα ακόντια και τα βλήματα των τόξων και των σφεντόνων.
[2] τά δε ιππικά αμφοτέροις αχρεία εγένετο άτε ου στενού μόνον χωρίου του μετά τάς Πύλας όντος αλλά και υπό αυτοφυούς πέτρας λείου και δια των ρευμάτων το συνεχές τα πλείονα και ολισθηρού, τοις δε Γαλάταις τα μεν της σκευής ασθενέστερα ην�θυρεούς γαρ τους επιχωρίους είχον, και άλλο σφίσιν ουκ ην όπλον σκέπη σώματος�, πλεον δε έτι εμπειρία τη ες τα πολεμικά απέδεον.
Το ιππικό και των δύο πλευρών αποδείχθηκε άχρηστο καθώς το έδαφος στις Θερμοπύλες δεν είναι μόνο στενό αλλά και λείο από τον φυσικό βράχο, ενώ το περισσότερο είναι και ολισθηρό εξ αιτίας των συνεχών ρυακιών. Οι Γαλάτες ήταν χειρότερα οπλισμένοι, αφού δεν είχαν τίποτα άλλο για να σκεπάσουν το σώμα τους από τις εθνικές τους ασπίδες, ενώ ακόμη ήταν υποδεέστεροι σε πολεμική εμπειρία.
[3] οι δε εν οργή τε επί τους εναντίους και θυμώ μετά ουδενός λογισμού καθάπερ τα θηρία εχώρουν� και ούτε πελέκεσι διαιρουμένους η υπό μαχαιρών απόνοια τους έτι εμπνέοντας [ετι] άπελειπεν, ούτε όσοι βέλεσι και ακοντίοις διεπείροντο, υφήρουν του θυμού, μεχρι ου παρέμενεν η ψυχή � οι δε και εκ των τραυμάτων τα δόρατα οίς εβεβληντο ανασπώντες ηφίεσάν τε ες τους Ελληνας και εχρώντο εκ χειρός.
[3] Προχωρούσαν με οργή εναντίον των εχθρών τους, και με παράλογο θυμό, όπως ακριβώς τα θηρία. Ακόμα κι όταν τους χτυπούσαν με πελέκεις ή μαχαίρια, η μανία δεν τους άφηνε όσο ανέπνεαν ακόμα, ούτε κι όσοι τρυπιόνταν από βέλη η ακόντια άφηναν το πάθος τους, μέχρι να τους βγει η ψυχή. Μερικοί βγάζοντας από τις πληγές τους τα δόρατα με τα οποία είχαν βληθεί, τα χρησιμοποιούσαν εναντίον των Ελλήνων στις μάχες σώμα με σώμα.
[4] εν τούτω δε οι επί των τριήρων Αθηναίοι μόγις μεν και ουκ άνευ κινδύνου, παραπλεύσαντες δε όμως δια της ιλύος, επί πλείστον επέχει της θαλάσσης, και τάς ναύς ότι εγγύτατα των βαρβάρων σχόντες, βελεσί τε παντοίοις ες τα πλάγια και τοξεύμασιν ες αυτούς εχρώντο. καμνόντων δε λόγου μειζόνως των Κελτών και άτε εν στενοχωρία μικρά μεν δρώντων, διπλάσια δε και τετραπλάσια πασχόντων, αναχωρείν ες το στρατόπεδον εσήμαινόν σφισιν ηγεμόνες, οι δε ατάκτως και συν ουδενί αναστρέφοντες κόσμω πολλοί μεν συνεπατήθησαν υπό αλλήλων, πολλοί δε ες το τέλμα εμπεσόντες ηφανίσθησαν κατά του πηλού, και απώλεια ουκ ελάσσων αναχωρούσιν αυτοίς ή εν του αγώνος συνεβη τη ακμή.
[4] Εν τω μεταξύ, οι Αθηναίοι στις τριήρεις, με δυσκολία και με δκίνδυνο, παρ' όλα αυτά παραπλέοντας τη λάσπη που βγαίνει αρκετά μακριά στη θάλασσα, και φέρνοντας τα καράβια όσο το δυνατόν πλησιέστερα στους βαρβάρους, τους χτυπούσαν με κάθε είδους βέλος και τόξευμα από τα πλάγια. Οι Κέλτες ήταν σε ανομολόγητη δυσκολία και καθώς βρισκόταν σε στενό χώρο προξενούσαν μικρές απώλειες, ενώ πάθαιναν διπλάσιες και τετραπλάσιες. Για το λόγο αυτό οι αρχηγοί τους έδωσαν το σήμα για απόσυρση στο στρατόπεδό τους. Αποσυρόμενοι σε σύγχιση και χωρίς καμία τάξη πολλοί καταπατήθηκαν από τους άλλους, ενώ πολλοί άλλοι πέφτοντας στο τέλμα, αφανίστηκαν από τη λάσπη. Η απώλειά τους κατά την αναχώριση δεν ήταν καθόλου μικρότερη από αυτή που συνέβη στην αποκορύφωση της μάχης.
[5] τους μεν δη Ελληνας το Αττικόν υπερεβάλετο αρετή την ημέραν ταύτην� αυτών δε Αθηναίων Κυδίας μάλιστα εγένετο αγαθός, νεος τε ηλικίαν και τότε ες αγώνα ελθών πολέμου πρώτον, αποθανόντος δε υπό των Γαλατών την ασπίδα οι προσήκοντες ανεθεσαν τω Ελευθερίω Διί, και ην το επίγραμμα�
ήμαρλα δη ποθέουσα νέαν έτι Κυδίου ήβην ασπίς αριζήλου φωτός, άγαλμα Διί,
ας δια δη πρώτας λαιόν τότε πήχυν έτεινεν,
εύτ' επί τον Γαλάταν ήκμασε θούρος Αρης.
[5] Τους Έλληνες ξεπέρασε σε αρετή εκείνη την ημέρα το Αττικό σύνταγμα. Κι από τους Αθηναίους τους ίδιους, γενναιότερος αποδείχτηκε ο Κυδίας, που ήταν ένας νεαρός που για πρώτη φορά μετείχε σε μάχη. Μετά το σκοτωμό του από τους Γαλάτες, οι συγγενείς του ανέθεσαν την ασπίδα του στον Ελευθέριο Δία, με το παρακάτω επίγραμμα:
Κρέμομαι εδώ, ποθώντας του Κυδία τη νιότη
η ασπίδα ένδοξου ανδρός, στο Δία προσφερμένη
Σε μένα πρώτα έτεινε τ' αριστερό του χέρι
με τους Γαλάτες άγριος σαν άστραψε ο ’ρης
[6] τούτο μεν δη επεγέγραπτο πριν ή τους ομού Σύλλα και άλλα των Αθήνησι και τάς εν τη στοά του Ελευθερίου Διός καθελείν ασπίδας� τότε δε εν ταις θερμοπύλαις οι μεν Έλληνες μετά την μάχην τους τε αυτών εθαπτον και εσκύλευον τους βαρβάρους, οι Γαλάται δε ούτε υπέρ αναιρέσεως των νεκρών επεκηρυκεύοντο εποιούντο τε επ' ίσης γης σφάς τυχείν ή θηρία τε αυτών εμφορηθήναι και όσον τεθνεώσι πολεμιόν εστίν ορνίθων.
[7] Αυτό το επίγραμμα παρέμεινε μέχρι που ο Σύλλας και ο στρατός του πήραν, μαζί με άλλους Αθηναϊκούς θησαυρούς και τις ασπίδες από τη στοά του Ελευθερίου Διός. Μετά τη μάχη στις Θερμοπύλες, οι Έλληνες έθαψαν τους νεκρούς τους και λαφυραγώγησαν τους βαρβάρους, ενώ οι Γαλάτες δεν έστειλαν κήρηκες για να ζητήσουν την ανακομιδή των νεκρών. Ήταν αδιάφοροι αν θα τους δεχόταν η γη ή αν θα τους έτρωγαν τα θηρία ή τα όρνια.
[7] ολιγώρως δε αυτούς ες των άπογινομενων έχειν τάς ταφάς δύο εμοί δοκείν τα αναπείθοντα ήν, πολεμίους τε άνδρας εκπλήξαι και ότι εστί τεθνεώτων ου δι' εθους οίκτος αύτοίς. άπεθανον δε παρά την μάχην τεσσαράκοντα μεν του Ελληνικού, τους δε των βαρβάρων ούχ οίον τε ην ακριβώς εξευρείν� πολύ γαρ και το αφανισθέν κατά της ιλύος εγένετο εξ αυτών.
[8]. Το ότι δεν έδωσαν προσοχή στην ταφή των νεκρών, νομίζω ότι οφείλεται σε δύο λόγους: Και ήθελαν να σπείρουν τρόμο στους εχθρούς από τη μιά, ενώ από την άλλη δεν υπάρχη σ' αυτούς εθμικός οίκτος για τους νεκρούς. Στην μάχη πέθαναν σαράντα Έλληνες, ενώ από τους βαρβάρους δεν ήταν δυνατό να εξευρθεί ο αριθμός, διότι αφανίστηκαν και πολλοί από αυτούς κάτω από τη λάσπη.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ XXI Ι - Η ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΤΟΥ ΚΑΛΛΙΟΥ
Κελτική ΑσπίδαΣκηνή από βίαια άλωση πόλης
[1] εβδόμη δε ύστερον μετά την μάχην λόχος των Γαλατών ανελθείν ες την Οίτην επεχείρησε κατά Ηράκλειαν � ατραπός δε στενή και ταύτη μετά [ταύτα] τα ερείπια ανήκει τα Τραχίνος � ην δε και ιερόν Αθηνάς τότε υπερ της Τραχινίδος και αναθήματα εν αυτώ. ες τε ούν την Οίτην αναβήσεσθαι κατά την ατραπόν ήλπιζαν και άμα προσέσεσθαι σφισιν εν παρέργω τα εκ του ιερού * * * την φρουράν οίομενου Τελεσάρχω και νικώσι μεν τους βαρβάρους τη μάχη, αυτός δε επεσεν ο Τελεσαρχος, άνήρ είπερ τις και άλλος πρόθυμος ες τα Ελλήνων.
[1]. Την έβδομη μέρα μετά τη μάχη, ένας λόχος Γαλατών, προσπάθησε να ανεβεί στην Οίτη μέσω της Ηράκλειας. Κι εδώ επίσης ένα στενό μονοπάτι οδηγεί, ακριβώς δίπλα από τα ερείπια της Τραχίνας. Υπήρχε τότε και ένα ιερό της Αθηνάς, πάνω από την Τραχίνα και μέσα σ' αυτό κάποια αναθήματα. Έτσι έλπισαν να ανβούν στην Οίτη από αυτό το μονοπάτικαι ταυτόχρονα να ιδιοποιηθούν -ως πάρεργο- τα αναθήματα του ιερού.Νίκησαν τους βαρβάρους κατά τη μάχη αλλά ο Τηλέσαρχος ο ίδιος έπεσε, άντρας περισσότερο από κάθε άλλον αφοσιωμένος στον Ελληνική ιδέα.
[2] οι μεν δη ηγεμόνες των βαρβάρων οι άλλοι κατεπεπλήγεσαν το Ελληνικόν, και ηπόρουν άμα υπερ των μελλόντων, ες ουδέν σφισι πλέον προχωρούντα ορώντες τα εν χερσί � τω δε Βρέννω λογισμός παρίστατο ως ει ανάγκασει τους Αιτωλούς οίκαδε ες την Αιτωλίαν αναχωρήσαι, ράων ήδη γενήσοιτο ο πόλεμος αυτώ προς τό Ελληνικόν. απολεξας ουν της στρατιάς μυριάδας τους πεζούς τεσσάρας και όσον οκτακόσιους ιππέας, Ορεστόριόν τε αυτοίς και Κόμβουτιν εφίστησιν άρχοντας, οί οπίσω κατά του Σπερχειού τάς γεφυρας και αύθις διά Θεσσαλίας οδεύσαντες εμβάλλουσιν ες την Αίτωλίαν�
Όλοι οι άλλοι ηγέτες των βαρβάρων τρομοκρατήθηκαν από τους Έλληνες, και αγωνιούσαν για το μέλλον, βλέποντας ότι η παρούσα κατάσταση δν έδειχνε σημάδια βελτίωσης. Ο Βρέννος όμωος σκέφτηκε ότι αν μπορούσε να οδηγήσει τους Αιτωλούς να επιστρέψουν σπίτι προς την Αιτωλία, θα διεξήγαγε τον πόλεμο ενάντια στην ελάδα ευκολότερα. Έτσι απέσπασε από το στράτευμά του σαράντα χιλιάδες πεζούς και γύρω στους οκτακόσιους ιππείς. Σ' αυτούς έβαλε αρχηγούς τον Ορεστόριο και τον Κόμβουτη οι οποίοι γυρνώντας πίσω από τις γέφυρες του Σπερχειού και προχωρώντας πάλι προς Θεσσαλία, εισέβαλαν στην Αιτωλία.
[3] και τα ες Καλλιέας Κόμβουτις οι εργασάμενοι και Ορεστόριος ήσαν, ανοσιώτατά τε ων ακοή επιστάμεθα και ουδέν τοις ανθρώπων τολμήμασιν όμοια, γένος μεν γε πάν εξεκοψαν το άρσεν, και ομοίως γέροντες τε και τα νήπια επί των μητερων τοις μαστοίς εφονεύετο� τούτων δε και τα υπό του γάλακτος πιότερα αποκτείνοντες έπινόν τε οι Γαλατάι του αίματος και ήπτοντο των σαρκών.
Αυτά που έκαναν στους Καλλιείς ο Κόμβουτις και ο Ορεστόριος ήταν τα χειρότερα απ' όσα έχουμε ακούσει και δεν έχουν ομοιότητα με άλλα ανθρώπινα εγκλήματα. Έσφαξαν κάθε αρσενικό και σκότωναν το ίδιο τους γέροντες και τα νήπια που ήταν στα στήθη των μητέρων τους. Από αυτά τα μωρά, όσα ήταν πιο τρυφερά, οι Γαλάτες αφού τα σκότωναν τους έπιναν το αίμα και έτρωγαν τις σάρκες τους.
[4] γυναίκες δε και όσοι εν ώρα των παρθενων, όσαι μεν φρονήματος τι αυτών είχον, εαυτάς έφθησαν ως ήλίσκετο η πόλις διειργασμέναι� τάς δε ετι περιούσας ες ιδεαν ύβρεως πάσαν μετά ανάγκης ήγον ισχυράς, άτε ίσον μεν ελέου, ίσον δε τάς φύσεις και έρωτος απέχοντες, και όσαι μεν των γυναικών ταίς μαχαίραις των Γαλατών επετύγχανον, αυτοχειρία τάς ψυχάς ηφίεσαν � ταίς δε ου μετά πολύ υπάρξειν το χρεών έμελλεν η τε ασιτία και η αϋπνία, αστέγων βαρβάρων εκ διαδοχής αλλήλοις υβριζόντων� οι δε και αφιείσαις τας ψυχάς, οι δε και ήδη νεκραίς συνεγίνοντο όμως.
Οι γυναίκες και οι ενήλικες παρθένες, αν είχαν καθόλου γνώση, σκοτώθηκαν μόλις καταλήφθηκε η πόλη. Αυτές που επέζησαν υπέφεραν ανομολόγητης βίας κάθε είδους εξευτελισμό στα χέρια ανθρώπων που είχαν εξίσου αποκλεισμένο και το έλεος και τον έρωτα. Κάθε γυναίκα που τύχαινε να βρει ένα Γαλατικό μαχαίρι αυτοκτονούσε. Για τις άλλες προορίζονταν το αναπόφευτκο από πείνα και αϋπνία, μιας και οι άστεγοι βάρβαροι τις κακοποιούσαν με τη σειρά, ικανοποιώντας τα πάθη τους πότε σε ψυχομαχούσες γυναίκες αλλά και όταν ήταν ήδη νεκρές.
[5] Αιτωλοι δε πεπυσμένοι τε παρά αγγέλων ήσαν οποίαι σφας κατειλήφεσαν συμφοραί και αυτίκα ώς τάχους είχον αναστήσαντες από των Θερμοπυλών την δύναμιν ηπείγοντο ες την Αίτωλίαν, τα τε παθήματα των Καλλιέων εν οργη ποιούμενοι και πλεον ετι τάς ούχ εαλωκυίας πω διασώσασθαι πόλεις προθυμούμενοι. εξεστρατεύοντο δε και οίκοθεν από των πόλεων πασών οι εν ηλικία, αναμεμιγμενοι δ' ήσαν υπό ανάγκης τε και φρονήματος και οι γεγηρακότες� συνεστρατεύοντο δε σφισι και αι γυναίκες εκουσίως, πλεον ες τους Γαλατάς και των ανδρών τω θυμώ χρώμεναι.
[5]. Οι Αιτωλοί μαθαίνοντας από αγγελιοφόρους ποιες συμφορές τους βρήκαν, αμέσως και με όλη την ταχύτητα πήραν επειγόντως τη δύναμή τους από τις Θερμοπύλες και κατευθύνθηκαν προς την Αιτωλία, ευρισκόμενοι σε μεγάλη οργή με τα παθήματα των Καλλιέων και ακόμη περισσότερο φλεγόμενοι από επιθυμία να διασώσουν τις πόλεις που δεν είχαν αλωθεί ακόμη. Απ' όλες τις πόλεις στην πατρίδα κινητοποιήθηκαν όλοι οι ενήλικες άντρες ακόμα και αυτοί που ήταν ηλικιωμένοι σπρωγμένοι από την ανάγκη και το φρόνημα. Μαζί μ' αυτούς συστρατεύονταν εθελοντικά και οι γυναίκες οι οποίες ήταν ακόμη περισσότερο εξαγριωμένες με τους Γαλάτες, απ' ότι οι άνδρες.
[6] ως δε οι βάρβαροι συλήσαντες τους τε οίκους και τα ιερά και ενέντες πυρ ες το Κάλλιον εκομίζοντο την αυτήν, ενταύθα Πατρείς μεν επικουρούντες Αίτωλοίς Αχαιών μόνοι προσέκειντο εξ εναντίας τοις βαρβάροις άτε οπλιτεύειν δεδιδαγμενοι, και υπό πλήθους τε των Γαλατών και της ες τα εργα απονοίας μάλιστα εταλαιπώρησαν� οι δε Αιτωλοί και αι γυναίκες αι Αιτωλαί παρά πάσαν τεταγμένοι την οδόν εσηκόντιζόν τε ες τους βαρβάρους, και ουδέν άλλο ότι μη τους επιχωρίους εχόντων θυρεούς ολίγα αυτών ημάρτανον, διώκοντας τε απέφευγον ου χαλεπώς και αναστρέφουσιν από της διώξεως επέκειντο αύθις σπουδή.
[7]. Όταν οι βάρβαροι σύλησαν τα σπίτια και τα ιερά και έβαλαν φωτιά στο Κάλλιο, πήραν τον ίδιο δρόμο της επιστροφής όπου και συνάντησαν τους κατοίκους της Πάτρας οι οποίοι μόνοι από τους Αχαιούς βοηθούσαν τους Αιτωλούς. Έχοντας εκπαιδευτεί όμως ως οπλίτες έκαναν κατά μέτωπον επίθεση στους βαρβάρους αλλά έπαθαν μεγάλη ζημιά εξαιτίας του μεγάλου αριθμού και της απόγνωσης των Γαλατών. Αλλά οι Αιτωλοί, άνδρες και γυναίκες παρατεταγμένοι καθ' όλο το μήκος της διαδρομής έριχνα συνέχεια βέλη στους βαρβάρους και λίγες βολές απέτυχαν να βρουν στόχο ανάμεσα στους εχθρούς οι οποίοι δεν είχαν τίπτα άλλο από τις εθνικές τους ασπίδες. Διωκόμενοι από τους Γαλάτες, ξέφευγαν εύκολα, ανανεώνοντας τις επιθέσεις τους με ορμή όταν οι εχθροί επέστρεφαν από την καταδίωξη
[7] Καλλιεύσι δε καίπερ δεινα ούτω παθούσιν ως μηδέ τα υπό Ομήρου πεποιημένα ες τε Λαιστρυγόνας και ες Κύκλωπα εκτος είναι δοκείν αληθείας, όμως κατά την αξίαν εγίνετο η υπέρ αυτών δίκη� από γαρ τεσσάρων μυριάδων προσόντων σφίσιν οκτακοσίων ελάσσονες ημίσεων ες το στρατόπεδον οι βάρβαροι το προς θερμοπύλαις απεσώθησαν.
[7]. Αν και οι Καλλιείς υπέφεραν τόσο τρομερά που ακόμα και η περιγραφή του Ομήρου για τους Λαιστρυγόνες και τον Κύκλωμα να μη φαίνεται αναληθείς, εν τούτοις τους αποδόθηκε δίκαια και ολοκληρωμένη δίκη. Διότι από τους σαράντα χιλιάδες οχτακόσιους βαρβάρους, ξέφυγαν στο στρατόπεδο των Θερμοπυλών λιγότεροι από τους μισού.
[8] περί δε τους Έλληνας εν τω αυτώ χρόνω τους εν Θερμοπύλαις συνέβαινεν άλλα τοιαύτα, ατραπός εστί δια του όρους της Οίτης, μία μεν η υπέρ Τραχίνος απότομος τε τα πλείω και όρθιος δεινώς, ετέρα δε η δια της Αινιάνων οδεύσαι στρατώ ράων, δι� ης και Υδάρνης ποτε Μήδος κατά νώτου τοις περί Λεωνίδην επέθετο Έλλησι.
[8] Εν τω μεταξύ στις Θερμοπύλες οι Έλληνες έκαναν τα εξής: Υπάρχουν δύο μονοπάτια κατά μήκους του όρους Οίτη: το ένα πάνω από την Τραχίνα, είναι πολύ απότομο και για το μεγαλύτερο μέρος του εντελώς κάθετο. Το άλλο μέσα από την από την περιοχή των Αινιάνων είναι ευκολότερο να διασχισθεί από στρατό. Αυτό ήταν που παλιότερα ο Πέρσης Υδάρνης ακολούθησε για να επιτεθεί από πίσω στους Έλληνες του Λεωνίδα.
[9] κατά ταύτην την οδόν επηγγέλλοντο άξειν Βρέννον οι Ηρακλεώται και οι Αινιάνες, ου κακονοία τη ες τό Ελληνικόν, τους δε Κελτούς εκ της χώρας σφίσιν απελθείν μηδέ εγκαθημένους φθείρειν περί πολλού ποιούμενοι, και μοι φαίνεται Πίνδαρος αληθή και εν τώδε ειπείν, ός πάντα τινά υπό κακών οικείων έφη πιεζεσθαι, επί δε αλλοτρίοις κήδεσιν απήμαντον είναι.
[9] Από αυτό το μονοπάτι υποσχέθηκαν οι Αινιάνες και οι Ηρακλειώτες να οδηγήσουν τον Βρένο, όχι διότι αντιτίθονταν στην Ελληνική Ιδέα, αλλά διότι έδιναν μεγάλη σημασία στο να φύγουν οι Κέλτες από τη χώρα τους και να μην εγκατασταθούν εκεί εξολοθρέυοντάς τους. Νομίζω ότι ο Πίνδαρος είπε και πάλι την αλήθεια όταν έλεγε ότι ο καθένας συνθλίβεται από τις δικές του συμφορές, αλλά για τα ξένα παθήματα νομίζει ότι είναι ασήμαντα.
[10] τότε δε η των Αίνιάνων και [η] των Ηρακλεωτών υπόσχεσις επήγειρε τον Βρέννον και Ακιχώριον μεν κατέλιπεν επί τη στρατιά, προειπών, επειδάν περιλάβωσιν αυτοί τό Ελληνικόν, τηνικαύτα και εκείνοις εφόδου καιρόν είναι� απολέξας δε αυτός μυριάδας του στρατού τεσσάρας εποιείτο την οδόν δια της ατραπού.
[10] Τότε η υπόσχεση των Αινιάνων και των Ηρακλειωτών ενθάρυνε τον Βρέννο. Αφήνοντας τον Ακιχώριο πίσω υπεύθυνο του κυρίως σώματος, με οδηγίες να επιτεθεί μόνο όταν η κυκλωτική κίνηση θα ολοκληρωνόταν. Ο Βρέννος ο ίδιος με ένα απόσπασμα σαράντα χιλιάδων, άρχισε την πορεία του κατά μήκος του περάσματος.
[ 11] και πως επ' εκείνης συνέβαινε της ημέρας την τε ομίχλην κατά του όρους καταχείσθαι πολλήν και αμαυρόν υπ' αυτής είναι τον ήλιον, ώστε των Φωκέων τοις εχουσιν επί τη ατραπώ την φρουράν ου πρότερον επιόντες οι βάρβαροι παρέσχοντο αίσθησιν πριν ή πλησίον εγεγόνεσαν. ενταύθα δε οι μεν μάχης ήρχον, οι δε ημύνοντο ερρωμένως, τελος δε εβιάσθησαν και αναχωρούσιν από της ατραπού� καταδραμόντες μεντοι παρά τους συμμάχους και απαγγείλαντες τα παρόντα έφθησαν πριν ή ακριβήν και πανταχόθεν τελεάν γενέσθαι του Ελληνικού την κύκλωσιν.
[11]] Και συνέβη κάπως εκείνη τη μέρα να έχει σκορπιστεί πολλή ομίχλη στο βουνό σκοτεινιάζοντας τον ήλιο, έτσι ώστε οι Φωκείς οι οποίοι φρουρούσαν το πέρασμα βρήκαν τους βαρβάρους επιτιθέμενος πριν συνειδητοποιήσουν την προσέγγισή τους. Ακριβώς τότε οι Γαλάτες επιτέθηκαν. Οι Φωκείς αντιστάθηκαν γενναία αλλά στο τέλος πιέστηκαν να υποχωρήσουν από το μονοπάτι. Όμως, κατάφεραν τρέχοντας προς τους συμμάχους να αναφέρουν τί συνέβη πριν ολοκληρωθεί η πλήρης και ολόπλευρη κύκλωση του Ελληνικού στρατού.
[ 12] ένθα δη οι επί των τριήρων Αθηναίοι φθάνουσιν υπεξαγαγόντες εκ των Θερμοπυλών το Ελληνικόν � και οι μεν κατά τάς πατρίδας έκαστοι τάς αυτών εσκεδάσθησαν, ο δε Βρέννος ουδενα έτι επισχών χρόνον, πριν ή τους από του στρατοπεδου του συν τω Ακιχωρίω παραγενεσθαι, την οδόν εποιείτο επί τους Δελφούς, οι δε καταφεύγουσιν υπό δείματος επί το χρηστήριον� και ο θεός σφάς ουκ εία φοβείσθαι, φυλάξειν δε αυτός επηγγελλετο τα εαυτού.
[12]. Στο σημείο αυτό, οι Αθηναίοι με τις τριήρεις τους έφθασαν και πήραν το Ελληνικό στράτευμα από τις Θερμοπύλες, το οποίο διασκορπίστηκε και επέστρεψε στα σπίτια του ο καθένας. Ο Βρέννος χωρίς να καθυστερήσει καθόλου, άρχισε την πορεία του ενάντια στους Δελφούς χωρίς να περιμένει τον στρατό του Ακιχώριου να συνενωθεί. Έντρομοι οι κάτοικοι των Δελφών ζήτησαν καταφύγιο στο μαντείο. Ο θεός τους ανήγγειλε ότι δεν πρέπει να φοβούνται και υποσχέθηκε ότι θα φυλάξει αυτός ο ίδιος την ιδιοκτησία του.
[ 13] οι δε αφικόμενοι τιμωρείν τω θεώ τοσοίδε εγένοντο Ελλήνων: Φωκείς μεν από των πόλεων πασών, εκ δε Αμφίσσης οπλίται τετρακόσιοι, παρά δε Αιτωλών ολίγοι μεν τίνες αυτίκα, ότε επύθοντο ες το πρόσω χωρούντας τους βαρβάρους, διακόσιους δε και χιλίους Φιλόμηλος ήγαγεν ύστερον, το δε μάλιστα εν ακμή των Αίτωλών ετράπετο επί την μετά του Ακιχωρίου στρατιάν, και μάχης μεν ουκ ήρχον, οδευόντων δε επέκειντο αεί τοίς εσχάτοις αρπάζοντες τε τα των σκευαγωγούντων και αυτούς τους άνδρας φονεύοντες� και η πορεία κατά ταύτην μάλιστα εγίνετο σφισι βραδεία την αιτίαν. κατέλιπε δε και περί την Ηράκλειαν ο Ακιχώριος μοίραν, οι εμελλον φρουρήσειν τα επί του στρατοπεδου χρήματα.
Αυτοί που ήρθαν για να βοηθήσουν το θεό, από τους Έλληνες ήταν οι εξής: Οι Φωκιείς από όλες τις πόλεις, από την ’μφισσα τετρακόσιοι οπλίτες, από τους Αιτωλούς ήθραν λίγοι αμέσως μόλις άκουσαν την προώθηση των βαρβάρων και αργότερα ο Φιλόμηλος έφερε χίλιους διακόσιους. Το άνθος των Αιτωλών στράφηκε ενάντια στη στρατιά του Ακιχώριου και χωρίς να συνάψουν μάχη επιτίθονταν συνεχώς στα μετώπισθεν της γραμμής προείας, αρπάζοντας τα εφόδια και σκοτώνοντας τους μεταφορείς. Αυτός κυρίως ήταν ο λόγος που η πορεία τους γίνονταν αργά. Ακόμη περισσότερο, στην Ηράκλεια, ο Ακιχώριος άφησε ένα τμήμα του στρατού του οι οποίοι επρόκειτο να φυλάξουν τα εφόδια του στρατοπέδου.
ΔελφοίΟ ομφαλός της Γης
ΚΕΦΑΛΑΙΟ XXIΙΙ.
Η ΠΑΝΩΛΕΘΡΙΑ ΤΩΝ ΓΑΛΑΤΩΝ ΣΤΟΥΣ ΔΕΛΦΟΥΣ
[ 1 ] Βρέννω δε και τη στρατία των τε Ελλήνων οίες Δελφούς αθροισθέντες αντετάξαντο, και τοις βαρβάροις αντεσήμαινε τα εκ του θεού ταχύ τε και ων ίσμεν φανερώτατα. η τε γαρ γη πάσα, όσην επείχεν η των Γαλατών στρατιά, βιαίως και επί πλείστον εσείετο της ημερας, βρονταί τε και κεραυνοί συνεχείς εγίνοντο�
[1]. Ο Βρέννος και ο στρατός του αντιμετώπιζαν τώρα τους Έλληνες που μαζεύτηκαν στους Δελφούς και σύντομα κακοσημαδιές στάλθηκαν από το θεό, οι πιο φανερές απ' όσες έχουν καταγραφεί. Ολόκληρο το έδαφος δηλαδή, όσο κατείχε το Γαλατικό στράτευμα, σείονταν βίαια την περισσότερη μέρα, ενώ ακούγονταν συνεχώς βροντές και κεραυνοί.
[2] και οι μεν εξέπλητταν τε τους Κελτούς και δέχεσθαι τοις ωσί τα παραγγελλόμενα εκώλυον, τα δε εκ του ουρανού ουκ ες όντινα κατασκήψαι μόνον αλλά και τους πλησίον και αυτούς ομοίως και τα όπλα εξηπτε. τα τε των ηρώων τηνικαύτά σφισιν εφάνη φάσματα, ο Υπεροχος και ο Λαόδοκός τε και Πύρρος � οι δε και τεταρτον Φύλακον επιχώριον Δελφοίς απαριθμούσιν ήρωα.
[2]. Οι βροντές τρομοκρατούσαν τους Κέλτες και εμπόδιζαν να φτάσουν στ' αυτιά τους οι διαταγές, ενώ οι κεραυνοί από τον ουρανό έβαζαν φωτιά όχι μόνο σε εκείνους τους οποίους χτυπούσαν αλλά και στους διπλανούς τους, καίγοντας τόσο τους ίδιους όσο και τις πανοπλίες τους. Έπειτα τους εμφανίστηκαν φαντάσματα ηρώων όπως ο Υπέροχος, ο Λαόδοκος και ο Πύρρος. σύμφωνα με κάπους άλλος εμφανίστηκε και ένας τέταρτος ο Φύλακος, ένας τοπικός ήρωας των Δελφών.
[ 3] άπεθανον δε και αυτών παρά το εργον των Φωκέων άλλοι τε αριθμόν πολλοί και Αλεξίμαχος, ός εν τη μάχη ταύτη μάλιστα Ελλήνων ηλικίας τε τω ακμάζοντι και ισχύι σώματος και τω ερρωμένω του θυμού κατεχρήσατο ες των βαρβάρων τον φόνον� Φωκείς δε εικόνα του Αλεξιμάχου ποιησάμενοι απέστειλαν τω Απόλλωνι ες Δελφούς.
Ανάμεσα στους πολλούς Φωκιείς που σκοτώθηκαν στη δράση ήταν και ο Αλεξίμαχος, ο οποίος σε αυτή τη μάχη ξεπενρούσε όλους τους άλλους Έλληνες, σε νεανική αφοσίωση, σε φυσική δύναμη και πάθος καρδιάς για την εξολόθρευση των βαρβάρων. Οι Φωκιείς έκαναν ένα άγαλμα του Αλεξίμαχου και το έστειλαν στους Δελφούς ως προσφορά στον Απόλλωνα.
[ 4] τοιούτοις μεν οι βάρβαροι παρά πάσαν την ημέραν παθήμασί τε και εκπλήξει συνείχοντο� τα δε τη νυκτι πολλώ σφάς έμελλεν άλγεινότερα επιλήψεσθαι. ρίγος τε γαρ ισχυρόν και νιφετός ην ομού τω ρίγει, πέτραι τε απολισθάνουσαι του Παρνασσού μεγάλαι [τε] και κρημνοί καταρρηγνύμενοι σκοπόν τους βαρβάρους είχον, και αυτοίς ου κατά ένα η δύο αλλά κατά τριάκοντα και ετι πλείοσιν, ως έκαστοι εν τω αυτώ φρουρούντες η και αναπαυόμενοι τύχοιεν, αθρόοις η απώλεια εγενετο υπό της εμβολής των κρημνών.
Όλη τη μέρα οι βάρβαροι βασανίζονταν με παρόμοιες καταστροφές και τρόμους. Αλλά η νύχτα επρόκειτο να τους φέρει εμπειρίες που θα πονούσαν πολύ περισσότερο. Γιατί έπεσε πολύ δυνατό ψύχος και χιόνι μαζί, ενώ μεγάλοι βράχοι γλιστρούσαν από τον Παρνασσό και άνοιγαν μεγάλα χαντάκια που στόχευαν τους βαρβάρους. Αυτά τα χαντάκια έφερναν την καταστροφή όχι σε έναν ή δύο κάθε φορά αλλά σε τριάντα και περισσότερους, ακθώς τύχαιναν να είναι μαζεμένοι σε ομάδες, φρουρώντας ή αναπαυόμενοι.
[ 5] άμα δε τω ηλίω ανίσχοντι οι Ελληνες επήεσάν σφισιν εκ των Δελφών, οι μεν άλλοι την επί το στράτευμα ευθείαν, οι Φωκείς δε άτε και μάλλον έχοντες των χωρίων εμπείρως κατεβησάν τε δια της χιόνος κατά τα απότομα του Παρνασσού και έλαθον κατά νώτου γενόμενοι τοίς Κελτοίς, ηκόντιζόν τε ες αυτούς και ετόξευον συν ουδενί από των βαρβάρων δείματι.
[5]. Με το ξημέρωμα οι Έλληνες βγήκαν από τους Δελφούς κάνοντας μετωπική επίθεση εκτός από τους Φωκιείς οι οποίοι έχοντας μεγαλύτερη εμπειρία της περιοχής, κατέβηκαν μέσα στο χιόνι τις απότομες πλαγιές του Παρνασού και εξέπληξαν τους Κέλτες από πίσω, ρίχνοντάς τους βέλη και ακόντια χωρίς κανένα φόβο από τους βαρβάρους.
[6] οι δε αρχομένης μεν της μάχης, και μάλιστα οι περί τον Βρέννον --ούτοι δε μήκιστοι τε ήσαν και αλκιμώτατοι των Γαλατών- τότε μεν υπό προθυμίας ετι αντείχον βαλλόμενοι τε πανταχόθεν και ούχ ήσσον υπό του ρίγους, μάλιστα οί τραυματίαι, ταλαιπωρούντες� ως δε και ο Βρέννος ελαβε τραύματα, εκείνον μεν λιποψυχήσαντα εκκομίζουσιν εκ της μάχης, οι δε βάρβαροι πανταχόθεν σφίσιν εγκειμενων των Ελλήνων υπεφευγόν τε άκοντες και εαυτών τους αδυνάτους δια τραύματα έπεσθαι και αρρωστίαν φονεύουσιν.
[6]. Στην αρχή της μάχης, οι Γαλάτες προέβαλλαν ισχυρή αντίσταση, ιδιαίτερα η ομάδα που ήταν γύρω από τον Βρέννο, η οποία αποτελούνταν από τους ψηλότερους και γενναιότερους Γαλάτες, παρ' όλο που εβάλλοντο απ' όλες τις πλευρές και υπέφεραν από το κρύο, ιδιαίτερα οι πληγωμένοι Αλλά όταν πληγώθηκε ο ίδιος ο Βρέννος και μεταφέρθηκε λιπόθυμος εκτός μάχης, οι βάρβαροι προσβαλλόμενοι απ' όλες τις πλευρές από τους Έλληνες, άρχισαν να υποχωρούν απρόθυμα σκοτώνοντας όσους δεν μπορούσαν να τους ακολουθήσουν λόγω τραυμάτων ή αδυναμίας.
[7] και οι μεν εστρατοπεδεύσαντο ενθα νύξ κατελάμβανεν αναχωρούντας, εν δε τη νυκτί φόβος σφίσιν εμπίπτει Πανικός � τα γαρ από αιτίας ουδεμιάς δείματα εκ τούτου φασί γίνεσθαι. ενέπεσε μεν ες το στράτευμα η ταραχη περί βαθείαν την εσπέραν, και ολίγοι το κατ' αρχάς εγένοντο οι ταραχθέντες εκ του νου, εδόξαζόν τε ούτοι κτύπου τε επελαυνομένων ίππων και εφόδου πολεμίων � μετά δε ου πολύ και ες απάντας διέδρα η άγνοια.
[7]. Στρατοπέδευσαν εκεί που τους βρήκε η νύχτα φεύγοντας. Κατά τη διάρκεια της νύχτας ενέσκυψε σ' αυτούς Πανικός φόβος. Από τον θεό αυτόν (τον Πάνα) λένε ότι προέρχεται ο αναίτιος φόβος. Ήταν αργά το απόγευμα όταν έπεσε η ταραχή και στην αρχή ήταν λίγοι αυτοί που τους σάλευαν τα λογικά. Αυτοί φαντάζονταν ότι άκουγαν καλπασμό επελαύνοντος ιππικού και έφοδο των εχθρών. Αλλά μετά από λίγη ώρα, η ψευδαίσθηση επεκτάθηκε σε όλους.
[8] Αναλαβόντες ουν τα όπλα και διαστάντες έκτεινόν τε αλλήλους και ανά μέρος εκτείνοντο, ούτε γλώσσης της επιχωρίου συνιέντες ούτε τάς αλλήλων μορφάς ούτε των θυρεών καθορώντες τα σχήματα� αλλά αμφοτέραις ταίς τάξεσιν ομοίως υπό της εν τω παρόντι αγνοίας οι τε άνδρες οι ανθεστηκότες είναι σφίσιν Ελληνες και αυτοί και τα όπλα εφαίνοντο και Ελλάδα αφιέναι την φωνην, η τε εκ του θεού μανία πλείστον εξειργάσατο υπ' αλλήλων τοις Γαλάταις τον φόνον.
[8]. Τρέχοντας λοιπόν στα όπλα, χωρίστηκαν στα δύο και σκότωνε ο ένας τον άλλο, χωρίς να καταλαβαίνουν τη μητρική τους γλώσσα, ούτε να γνωρίζουν ο ένας τη μορφή του άλλου ή το σχήμα των ασπίδων. Και τα δύο μέρη υπό το την παρούσα ψευδαίσθηση νόμιζαν ότι οι αντίπαλοί τους είναι Έλληνες, άνδρες και όπλα μαζί, και ότι η γλώσσα που μιλούσαν ήταν Ελληνικά, έτσι ώστε η μανία που έστειλε ο θεός προξένησε ανάμεσα στους Γαλάτες μεγάλη καταστροφή.
[ 9] των δε Φωκέων όσοι κατελίποντο κατά τους αγρούς φυλακής βοσκημάτων ένεκα, πρώτοι τε ήσθοντο και απαγγέλλουσι τοις Έλλησι τα εν τη νυκτί κατασχόντα τους βαρβάρους, αναθαρσήσαντες δε οι Φωκείς προθυμότερον έτι ενέκειντο τοις Κελτοίς� δια φυλακής τε πλείονος τάς επαύλεις εποιούντο και τα ες βίου χρείαν ου περιεώρων σφάς εκ της χώρας αμαχεί λαμβάνοντας, εγεγόνει τε αυτίκα τοις Γαλάταις δια παντός του στρατού και σίτου και όσα ες τροφήν άλλα ενδεια ισχυρά.
[9]. Από δε τους Φωκιείς όσοι είχαν μείνει πίσω στα χωράφια να φυλάνε τα κοπάδια, ήταν οι πρώτοι που αντιλήφθηκαν και ανέφεραν στους Έλληνες αυτό που έπιασε τη νύχτα τους βαρβάρους. Αναθαρρώντας οι Φωκιείς, σκότωναν τους Κέλτες ακόμα πιο πρόθυμα, φυλάγοντας καλύτερα τις εγκαταστάσεις τους και μην αφήνοντάς τους να παίρνουν από την εξοχή τα απαραίτητα για τη ζωή, χωρίς μάχη, έτσι ώστε ολόκληρος ο Γαλατικός στρατός υπέφερε με μιας από έντονη έλλειψη δημητριακών και άλλων τροφίμων.
[10] πλήθος δε το εν τη Φωκίδι αυτών αναλωθέν, ολίγω μεν εξακισχιλίων ελάσσονες οι εν ταίς μάχαις, οι δ' εν τη χειμερίω διαφθαρέντες νυκτί και ύστερον οι εν τώ Πανικώ δείματι εγένοντο υπερ τους μυρίους, τοσούτοι δε άλλοι και υπό του λιμού.
[10]. Η απώλειές τους στη Φωκίδα ήταν αυτές: Στις μάχες σκοτώθηκαν κοντά στους έξι χιλιάδες. Αυτοί που χάθηκαν στη χειμωνιάτικη κατιγίδα τη νύχτα και κατόπιν στον Πανικό φόβο συναθροίζονται σε πάνω από δέκα χιλιάδες, καθώς επίσης άλλοι τόσοι από την πείνα.
[11] ’θηναίων δε άνδρες επισκεψόμενοι μεν αφίκοντο εν Δελφοίς� τότε δε επανήκοντες τα τε άλλα ήγγελλον οποία συμβεβήκει τοις βαρβάροις και τα εκ του θεού κατειληφότα. οι δε αυτοί τε εξεστρατεύοντο και ως την Βοιωτίαν διώδευον οι Βοιωτοι σφίσιν ανεμίχθησαν � ούτω δη αμφότεροι τοις βαρβάροις επακολουθούντες ελόχων τε και έκτεινον τους αεί έσχατους.
[11] Μερικοί Αθηναίοι στρατιώτες ήλθαν στους Δελφούς για να συγκεντρώσουν πληροφορίες, και κατόπιν επέστρεψαν και ανέφεραν τι είχε συμβεί στους βαρβάρους και όλα όσα ο θεός είχε επιρρίψει πάνω τους. Τότε και οι Αθηναίοι εκστράτευσαν και καθώς προχωρούσαν μέσω της Βοιωτίας συνενώθηκαν με τους Βοιωτούς. Έτσι οι συνενωμένοι στρατοί ακολούθησαν τους βαρβάρους κρατώντας στάση αναμονής και σκοτώνοντας συνεχώς αυτούς που έμεναν τελευταίοι.
[12] τοις δε φεύγουσιν ομού τω Βρέννω και οι περί τον Ακιχώριον εν τη πρότερα νυκτί ανεμίχθησαν� βραδείαν γαρ την πορείαν εποίησαν σφίσιν οι Αιτωλοι τοις τε ακοντίοις ες αυτούς αφειδεστερον και ότω τύχοιεν και άλλω χρώμενοι, ώστε ες το στρατόπεδον το προς τη Ηράκλεια μοίρα ου πολλή διέφυγεν εξ αυτών, τω δε Βρέννω κατά μεν τα τραύματα ελείπετο ετι σωτηρίας ελπίς� των δε πολιτών φόβω φασίν αυτόν και τη αιδοί πλέον, άτε των εν τη Ελλάδι κακών αίτιον, εκουσίως αφείναι την ψυχήν ακράτου πίνοντα του οίνου.
[12]. Αυτοί που είχαν φύγει μαζί με τον Βρέννο ενώθηκαν με τον στρατό του Ακιχώριου μόνο την προηγούμενη νύχτα. Κι αυτό γιατί οι Αιτωλοί καθυστερούσαν την πορεία τους, εξακοντίζοντας εναντίον τους μια ανηλεή βροχή από ακόντια και οτιδήποτε άλλο μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν, έτσι ώστε μόνο ένα μικρό τμήμα τους διέφυγε προς το στρατόπεδο της Ηράκλειας. Υπήργχε ακόμη ελπίδα να σωθεί η ζωή του Βρέννου σε ότι αφορά τα τραύματά του. Όπως όμως λένε φοβούμενος τους συμπατριώτες του και ακόμη περισσότερο από τη ντροπή του για τις καταστροφές που έφερε στην Ελλάδα, άφησε μοναχός του την ψυχή, πίνοντας σκέτο κρασί.
[13] και το από τούτου δε οι βάρβαροι μέχρι μεν του Σπερχειού χαλεπώς εκομίσθησαν, των Αίτωλών βιαίως σφίσιν εγκειμενων� ως δε αφίκοντο επί τον Σπερχειόν, οι εντεύθεν υποκαθημενοι Θεσσαλοί και οι Μάλιείς ενεφορήθησαν ούτω σφών ως μηδένα οίκαδε αποσωθήναι.
[13] Μετά από αυτά οι βάρβαροι προχώρησαν με δυσκολία μέχρι τον Σπερχειό, πιεζόμενοι σκληρά από τους Αιτωλούς. Μόλις όμως έφτασαν στον Σπερχειό, οι Θεσσαλοί και οι Μαλιείς που τους περίμεναν κρυφά εκεί, του επιτέθηκαν κατά τέτοιο τρόπο που κανείς δεν σώθηκε για να γυρίσει σπίτι.
[14] εγένετο δε των Κελτών στρατεία τε επί τήν Ελλάδα και η απώλεια Αναξικράτους Αθήνησιν άρχοντος, δευτέρω δε ετει της πεμπτης Ολυμπιάδος επί είκοσι και εκατόν, ην Λαδάς Αιγιεύς ενίκα στάδιον� τω δε έτει τω εφεξής Δημοκλεους Αθήνησιν άρχοντος, οι δε αύθις ες την Ασίαν διαβαίνουσιν οι Κελτοί.
[14]. Η εκστρατεία των Κελτών ενάντια στην Ελλάδα και η καταστροφή τους, έγινε όταν ήταν ’ρχοντας στην Αθήνα ο Αναξικράτης, τον δεύτερο χρόνο της εκατοστής εικοστής πέμπτης Ολυμπιάδας, όταν ο Λαδάς από το Αίγιο νίκησε στο στάδιο.(279 π.Χ.) Το επόμενο έτος, όταν άρχοντας στην Αθήνα ήταν ο Δημοκλής, οι Κέλτες πέρασαν πάλι στην Ασία.
Κατά την εισβολή τους στην Ασία οι Κέλτες υπέστησαν και πάλι συντριπιτική ήττα από τους Έλληνες της Περγάμου. Την νίκη τους αυτή οι Έλληνες της Μικράς Ασίας τη γιόρτασαν με την κατασκευή και ανάθεση στο θεό ενός εξαίσιου γλυπτού από μπρούτζο, τον "Θνήσκοντα Γαλάτη".
Γαλάτης Θνήσκων
Αλήθεια γιατί άραγε στα σχολεία δεν διδάσκουν αυτό το κομμάτι της ιστορίας μας?
Το κείμενο προέρχεται από το site http://www.evrytania.gr/history/arxaia_istoria.htm