Οι αρχαίοι απαντούν στις κακοήθειες του Δημοσθένη.
Δημοσιεύτηκε: Παρ 22 Φεβ 2008, 15:43
Οι αρχαίοι «απαντούν» στον Δημοσθένη
Η μαρτυρία τού ΙσοκράτηΑπάντηση σε όσα καταμαρτυρεί ό Δημοσθένης εις βάρος του Φιλίππου δίνουν οι ίδιοι. οι αρχαίοι. Αρχίζουμε από τον ρήτορα Ισοκράτη.
Ο Ισοκράτης είναι σύγχρονος του Δημοσθένη, άνθρωπος πανελληνίων αισθημάτων, ένθερμος κήρυκας τής Πανελλήνιας Ιδέας. Στο πρόσωπο του Φιλίππου βλέπει τόν ηγέτη πού είναι ικανός να σαρκώσει τό πολιτικό όραμά του. Αν ο Φίλιππος ήταν βάρβαρος, ο Ισοκράτης θα προσέβλεπε σ’ αυτόν; Θα έγραφε προς αυτόν τις θαυμάσιες συμβουλευτικές επιστολές του; Ας δούμε όμως τι γράφει:
α) «Μέλλω γάρ σοι συμβουλεύειν προστήναι της τε των Ελλήνων ομονοίας και επί τους βαρβάρους στρατείας» (=Σκοπεύω να σε συμβουλεύω να αφοσιωθείς στο έργο της ομόνοιας των Ελλήνων και στην εκστρατεία κατά των βαρβάρων) Ίσοκρ. Φίλιππος 15-16.
“Αν ό Φίλιππος ήταν βάρβαρος, ό Ισοκράτης θα του συνιστούσε εκστρατεία κατά των βαρβάρων;
β) «Τούς μεν Έλληνας αγαθόν τι ποιήσαι, τούς δε βαρβάρους αφελέσθαι την υπάρχουσαν ευδαιμονίαν. Διόπερ και νυν προς σε ποιούμαι τούς λόγους» (=Τούς Έλληνες να ευεργετείς και από τούς βαρβάρους να αφαιρέσεις την τωρινή ευτυχία. Γι’ αυτό και τώρα σου γράφω τούς λόγους) Φίλιπ. 130.
Και για τη φράση αυτή ισχύει το παραπάνω ερώτημα.
γ) «Σκέψαι δε ότι σε τυγχάνω παρακαλών, εξ ων ποιήσει τας στρατείας ου μετά των βαρβάρων, εφ’ ων δίκαιόν έστιν, αλλά μετά των Ελλήνων επί τούτους, προς ούς προσήκει τούς αφ’ Ηρακλέους γεγονότα ς πολεμείν» (=Και λάβε υπόψη σου ότι σου συνιστώ να διενεργήσεις εκστρατείες όχι έχοντας μαζί σου βαρβάρους αλλά μαζί με Έλληνες να εκστρατεύσεις εναντίον αυτών, προς τούς οποίους αρμόζει να πολεμούν οι απόγονοι του Ηρακλή) Φίλιπ, 115.
Ο Ηρακλής, γενάρχης του Φιλίππου, εθεωρείτο γενάρχης των περισσοτέρων Ελλήνων. Στην αρχή τής ίδιας επιστολής ( 19-23) ό Ισοκράτης γράφει ότι θα μπορούσε κανείς να δει εκεί (στην αυλή του Φιλίππου) πολλούς Έλληνες, όχι άσημους ούτε ανόητους, πού ανταλλάσσοντας απόψεις μαζί του, έκανε μεγαλύτερο τό βασίλειο και έπραξε έργα ευχής άξια. («Έτι δε και των Ελλήνων πολλούς αν ίδοις εκεί κατοικούντας, ούκ αδόξους άνδρας, ούδ’ ανοήτους, άλλ οις εκείνος ανακινούμενος ούκ ελάττω την βασιλείαν πεποίηκεν άλλ’ ευχής άξια διαπέπρακται»).
Αμέσως μετά ό Ισοκράτης επανέρχεται στα στοιχεία καταγωγής του Φιλίππου και των σημαντικωτέρων ελληνικών πόλεων.
δ) « Άργος μεν γάρ εστί σοι πατρίς ής δίκαιον τοσαύτην σε ποιείσθαι πρόνοιαν, όσην πέρ των γονέων των σαυτού. Θηβαίοι δε τον αρχηγόν το γένους υμών τιμώσι και τοις προσόδοις και ταις θυσίαις μάλλον ή τούς θεούς τούς άλλους. Λακεδαιμόνιοι δε τοις απ’ εκείνου γεγονόσι και την ηγεμονίαν εις άπαντα τον χρόνον δεδώκασι. Την δε πόλιν την ημετέραν φασίν, οίσπερ περί των παλαιών πιστεύομεν, Ηρακλεί μεν συναιτίαν γενέσθαι τής αθανασίας».
[Το Άργος είναι ή πατρίδα σου και είναι δίκαιο για την πόλη αυτή να δείχνεις πρόνοια όση για τούς γονείς σου. Οι Θηβαίοι τιμούν τόν γενάρχη σας (Ηρακλή) με προσφορές και ουσίες, όσο κανέναν άλλο Θεό. Οι Λακεδαιμόνιοι κατάγονται από εκείνον και τη βασιλεία την έχουν δώσει στους απογόνους εκείνου σ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου. Και ή δική μας πόλη (Αθήνα) λένε, όσοι πιστεύουμε στις παλαιές παραδόσεις, έγινε συναίτια τής αθανασίας του Ηρακλή 32-33)
Τό άπόσπασμα αυτό είναι σημαντικό, διότι ό Ισοκράτης πολιτικώτατα, συνδέει με τόν Ηρακλή τις τέσσερεις κυριώτερες πόλεις του Ελληνισμού, το Άργος, τη Θήβα, τη Σπάρτη και την Αθήνα, πού έγιναν πρόξενοι των πιο μεγάλων μεγαλουργιών αλλά και κακουργιών εις βάρος των άλλων Ελλήνων και ζητεί από τον Φίλιππο, πού είναι απόγονος του Ηρακλή να τεθεί επικεφαλής τους.
ε) «Φημί γάρ χρηναί σε τούς μεν Έλληνας ευεργετείν, Μακεδόνων δε βασιλεύειν, των δε βαρβάρων ως πλείστων άρχειν. Ην γάρ ταύτα πράττης, άπαντές σοι χάριν έξουσιν οι μεν Έλληνες υπέρ ων αν ευ πάσχωσι, Μακεδόνες δ’ ην βασιλικώς αλλά μη τυραννικώς αυτών επιστατής, το δε των άλλων γένος, ήν διά σε βαρβαρικής δεσποτείας απαλλαγέντες ελληνικής επιμελείας τύχωσι».
[Υποστηρίζω ότι συ πρέπει τούς Έλληνες να ευεργετείς, στους Μακεδόνες να βασιλεύεις, και επιπλέον να εξουσιάζεις σε όσο γίνεται μεγαλύτερο αριθμό βαρβάρων.
Αν κάνεις αυτά, σύμπαντες οι Έλληνες θα σε ευγνωμονούν για όσα καλά θα τούς κάνεις, οι Μακεδόνες επίσης, αν τούς κυβερνάς βασιλικά και όχι τυραννικά, ενώ τα γένη των άλλων, αφού απαλλαγούν χάρη σ’ εσένα από βαρβαρικές εξουσίες, θα σε ευγνωμονούν, εάν τύχουν ελληνικής επιμελείας 154)
Το απόσπασμα αυτό είναι σημαντικό διότι: ή διάκριση Μακεδόνων —Ελλήνων— Βαρβάρων γίνεται μέ βάση τό πολίτευμα. Ειδικά δε για τούς βαρβάρους γίνεται μέ βάση τό πολιτιστικό status. Ο Ισοκράτης χρεώνει στο Φίλιππο την ιστορική ευθύνη να προσφέρει στα άλλα γένη, τα μη ελληνικά, πολιτική ελευθερία και ελληνική επιμέλεια, πού σημαίνει ελληνική παιδεία. Διότι, όπως λέει στον «Πανηγυρικό» -50- ό μεγάλος ρήτορας, τό όνομα Έλλην δεν καθορίζεται από το γένος αλλά τεκμήριο ελληνικότητας είναι ή διανοητικότητα. (Τό μεν των Ελλήνων όνομα πεποίηκεν μηκέτι τού γένους, αλλά τής διανοίας δοκείν τεκμήριον είναι»).
στ) «Σε δε ώσπερ άφετον γεγενημένον άπασαν την Ελλάδα πατρίδα νομίζειν, ώσπερ ό γεννήσας υμάς, και κινδυνεύειν υπέρ αυτής ομοίως» (=Κι εσύ, απολυτρωμένος από τις τοπικιστικές δεσμεύσεις, πρέπει να θεωρείς ως πατρίδα σου όλη την Ελλάδα και να αγωνίζεσαι γι’ αυτή, όπως ακριβώς ό πρόγονός σας Ηρακλής (Φίλιπ. ξ 127).
ζ) «Τοις μεν Έλλησι έσει πιστός, τοις δε βαρβάροις φοβερός» (= Πιστός στους Έλληνες, φοβερός στους βαρβάρους) (Φίλιπ. * 80).
η) Και πλούτον και δύναμιν κεκτημένον όσην ουδείς των Ελλήνων» (=Και έχεις αποκτήσει πλούτο και δύναμη όση κανείς από τούς Έλληνες) (Φίλιπ. 8).
Απλώς διερωτώμαι, αυτός το «ουδείς των Ελλήνων» δεν το πρόσεξε ουδείς από τούς αμφισβητούντες την ελληνικότητα του Φιλίππου και των Μακεδόνων; Αλλά για να μη νομίζει ό J.Β. ότι εργαζόμαστε επιλεκτικά, αναφερόμενοι σε φράσεις του Ισοκράτη πού μας βολεύουν, θα ενισχύσουμε το θεωρητικό οπλοστάσιό του, για να κάνει πιο επιστημονική την ανθελληνική προπαγάνδα του, μέ μία φράση του Ισοκράτη, πού ελάχιστα έχει προσεχθεί και μπορεί να αποτελέσει βάση σοβαρής συζητήσεως για την ελληνικότητα των Μακεδόνων. Ή φράση αυτή βρίσκεται στον λόγο πού ήδη έχουμε αναφέρει και λέει: «Μόνος γάρ των Ελλήνων ουχ ομοφύλου γένους άρχειν αξιώσας». (= Γιατί ήταν ό μόνος από τούς Έλληνες πού αξιώθηκε να κυβερνά αλλόφυλο γένος ( 108). 0 λόγος αφορά στον πατέρα τού Φιλίππου.
Τό αγνοούσε ό J. Β. ή δεν τον συνέφερε το «μόνος των Ελλήνων; Πολλοί ερευνητές πού πιστεύουν στην ελληνικότητα των Μακεδόνων εξ αιτίας τής φράσης αυτής σχημάτισαν την εσφαλμένη εντύπωση πώς οι Έλληνες δεν πίστευαν στην ελληνικότητα των Μακεδόνων. Ασφαλώς, κάποιοι υπέρμετρα εκλεπτυσμένοι Έλληνες των νοτίων περιοχών, πιθανώς να μην ένοιωθαν την ελληνικότητα των Μακεδόνων, πού δεν είχαν την ίδια πολιτιστική προχώρηση μέ αυτούς. Αλλ’ όμως νοηματικά ή φράση στηρίζεται στη λέξη «ομόφυλον». Ή λέξη «φύλον» στα αρχαία, κατά τη ρητή μαρτυρία τού Ευσταθίου (93,3) «δηλοί φυλήν». Αλλά στους αρχαίους το φυλή δεν πήρε φυλετική σημασία (race) και σε καμμία περίπτωση δεν εξέφρασε γενικά τούς Έλληνες, πού αποτελούνταν από πολλά φύλα («ελληνικά φύλα»). Αυτό πού εξέφραζε όλους τους Έλληνες ήσαν οι όροι «το ελληνικόν» και «το των Ελλήνων γένος». (0 όρος «Ελληνισμός» είναι μεταγενέστερος). Επίσης και ή λέξη «έθνος» έχει άλλη σημασία από αυτή πού δίνουμε σήμερα. π.χ. όταν ό Ηρόδοτος λέγει «Ελληνικόν έθνος» εννοεί τούς Δωριείς. Ομοίως, κι όταν λέει «Μακεδνόν έθνος». Άρα, στη συγκεκριμένη περίπτωση ή φράση τού Ισοκράτη μπορεί να ερμηνευθεί έτσι: ό Φίλιππος εξουσίαζε γένος πού δεν ανήκε στο ίδιο φύλο με αυτόν. Προφανώς ό Ισοκράτης πίστευε ότι από άλλο ελληνικό φύλο προέρχονταν οι Μακεδόνες και από άλλο ή δυναστεία τού Φιλίππου. Τό «ομόφυλον» δεν ταυτίζεται σημασιολογικά προς τό «όμαιμον», «ομόγλωσσον» και «ομόθρησκον», πού είναι τα τρία από τα τέσσερα βασικά στοιχεία πού διαφοροποιούν, κατά τόν Ηρόδοτο, τούς Έλληνες και τούς βαρβάρους. Αλλιώς αδυνατούμε να εννοήσουμε τη φράση πού απαντάται στον ίδιο λόγο: « Οστις γάρ έθνη τοσαύτα τυγχάνεις κατεστραμμένος, όσα ουδείς πώποτε των άλλων Ελλήνων πόλεις είχε. . . » (=Διότι συ έχεις υποτάξει τόσα έθνη, όσες κανείς μέχρι τώρα από τούς άλλους Έλληνες δεν κυρίευσε πόλεις). Πιστεύω, λοιπόν, ότι πάσα αμφισβήτηση αίρεται, εάν εννοηθεί δίπλα στο «ούχ ομοφύλου» μία δοτική «αυτώ». Πού σημαίνει μη ομόφυλον γένος προς αυτόν, ό οποίος καταγόταν από άλλο ελληνικό φύλο. (Τό «φύλο» εδώ συμπίπτει σημασιολογικά μέ τό γαλλικό tribu και το αγγλικό tribe).
Όμως σε ποιο φύλο κατέτασσε ό Ισοκράτης τούς Μακεδόνες; Αν μελετηθεί προσεκτικά ό «Προς Φίλιππον», ό αναγνώστης θα διαπιστώσει ότι ό Ισοκράτης προπαγανδίζει την πανελλήνια ένωση. Πώς θα έβγαζε έξω τούς Μακεδόνες; Και τον μεν Φίλιππο συνδέει μέσω Ηρακλή με το Άργος, τη Θήβα, τη Σπάρτη, την Αθήνα, ενώ τούς Μακεδόνες συνδέει μέ τούς Θεσσαλούς και τούς Μάγνητες. Γράφει σχετικά στην 19-23: «Ου Θετταλούς μεν τούς πρότερον επάρχοντας Μακεδονίας ούτως οικείως προς αυτόν διακείσθα πεποίηκεν. . . ». (=Και τούς Θεσσαλούς, πού παλιότερα διοικούσαν τη Μακεδονία, τούς έκανε τόσο πολύ ευνοϊκά να διάκεινται προς αυτόν). Λίγο πιο κάτω αναφέρεται στους Μάγνητες και τούς Περαιβούς.
Η παράδοση περί συγγενείας Θεσσαλών και Μακεδόνων είναι πολύ παλαιά. Ανάγεται στον Ησίοδο, τον δεύτερο, μετά τόν Όμηρο, επικό ποιητή τής αρχαιότητας. Αυτός αναφερόμενος στην Πανδώρα γράψει στη «Θεογονία» τα ακόλουθα: «Η δ’ ύποκυσαμένη Διί γείνατο τερπικεραύνω υιέ δύω Μάγνητα, Μακηδόνα θ’ ιππιοχάρμην, ο περί Πιερίην και Όλυμπον δώματ’ έναιον» (=Κι εκείνη, ή Πανδώρα, αφού έμεινε έγκυος από τον τερπικέραυνο Δία, που γέννησε δύο γιούς, τόν Μάγνητα και τον Μακεδόνα, τόν πολεμόχαρο αρματηλάτη. Κι αυτοί στην Πιερία και στον Όλυμπο είχαν τα παλάτια τους).
Σύμφωνα με την, κατά κάποιο τρόπο, «ιερά βίβλο» του Ησίοδου, ό Μάγνης και ό Μακεδών ήσαν αδέλφια, γενάρχες των δύο αδελφών λαών, Μακεδόνων και Μαγνήτων, οι οποίοι κάποτε διαχωρίσθηκαν και οι δεύτεροι εγκαταστάθηκαν στην περιοχή Πηλίου. Τη μυθολογική συγγένεια ενισχύει και ή γλωσσολογική. Οι λέξεις Μακεδόνες και Μάγνητες σχηματίζονται από τη ρίζα μάκ- (μήκος, μάκρος κ.λπ.). Γενικά πολλές παραδόσεις συνδέουν τούς Μακεδόνες με γενάρχες άλλων ελληνικών φύλων. Για παράδειγμα, σε ένα απόσπασμα του Ελλανίκου (ιστορικού του 5ου π.Χ. αι.) ό Μακεδνός ήταν γιος του Λυκάονα, γενάρχη των Αρκάδων κι εγγονός του Πελασγού. Ο Λυκάων είχε αποκτήσει πενήντα γιούς, πού έγιναν οικιστές πόλεων. Ένας από αυτούς, ό Μακεδνός, εγκαταστάθηκε βορειότερα σε μία χώρα πού πήρε το όνομά του: Μακεδονία. Την παράδοση αυτή διασώζει ό Αιλιανός. Τις σχέσεις Αρκάδων Μακεδόνων επιβεβαιώνουν πολλά τοπωνυμικά (π.χ. πόλη Γόρτυς στην Αρκαδία και Ημαθία), κοινά θρησκευτικά και ονοματολογικά στοιχεία. Κυρίως όμως τις ενισχύουν οι επισκέψεις του Φιλίππου Β’ και Μ. Αλεξάνδρου στην Αρκαδία, ιδίως τα συμβολικά αφιερώματα (θώρακας και δόρυ) πού ό τελευταίος αφιέρωσε στο ναό του Ασκληπιού στην αρκαδική Γόρτυνα (Παυσανίας, Αρκαδικά, 28, 1).
Πηγή: Η ελληνικότητα της Μακεδονίας (ιστορική μελέτη απάντηση στην παραϊστορία του αμερικανού ιστορικού J. BASID), Εκδ. Ομάδα πρωτοβουλίας για την προάσπιση του ονόματος της Μακεδονίας, Αθήνα 2006.
Η μαρτυρία τού ΙσοκράτηΑπάντηση σε όσα καταμαρτυρεί ό Δημοσθένης εις βάρος του Φιλίππου δίνουν οι ίδιοι. οι αρχαίοι. Αρχίζουμε από τον ρήτορα Ισοκράτη.
Ο Ισοκράτης είναι σύγχρονος του Δημοσθένη, άνθρωπος πανελληνίων αισθημάτων, ένθερμος κήρυκας τής Πανελλήνιας Ιδέας. Στο πρόσωπο του Φιλίππου βλέπει τόν ηγέτη πού είναι ικανός να σαρκώσει τό πολιτικό όραμά του. Αν ο Φίλιππος ήταν βάρβαρος, ο Ισοκράτης θα προσέβλεπε σ’ αυτόν; Θα έγραφε προς αυτόν τις θαυμάσιες συμβουλευτικές επιστολές του; Ας δούμε όμως τι γράφει:
α) «Μέλλω γάρ σοι συμβουλεύειν προστήναι της τε των Ελλήνων ομονοίας και επί τους βαρβάρους στρατείας» (=Σκοπεύω να σε συμβουλεύω να αφοσιωθείς στο έργο της ομόνοιας των Ελλήνων και στην εκστρατεία κατά των βαρβάρων) Ίσοκρ. Φίλιππος 15-16.
“Αν ό Φίλιππος ήταν βάρβαρος, ό Ισοκράτης θα του συνιστούσε εκστρατεία κατά των βαρβάρων;
β) «Τούς μεν Έλληνας αγαθόν τι ποιήσαι, τούς δε βαρβάρους αφελέσθαι την υπάρχουσαν ευδαιμονίαν. Διόπερ και νυν προς σε ποιούμαι τούς λόγους» (=Τούς Έλληνες να ευεργετείς και από τούς βαρβάρους να αφαιρέσεις την τωρινή ευτυχία. Γι’ αυτό και τώρα σου γράφω τούς λόγους) Φίλιπ. 130.
Και για τη φράση αυτή ισχύει το παραπάνω ερώτημα.
γ) «Σκέψαι δε ότι σε τυγχάνω παρακαλών, εξ ων ποιήσει τας στρατείας ου μετά των βαρβάρων, εφ’ ων δίκαιόν έστιν, αλλά μετά των Ελλήνων επί τούτους, προς ούς προσήκει τούς αφ’ Ηρακλέους γεγονότα ς πολεμείν» (=Και λάβε υπόψη σου ότι σου συνιστώ να διενεργήσεις εκστρατείες όχι έχοντας μαζί σου βαρβάρους αλλά μαζί με Έλληνες να εκστρατεύσεις εναντίον αυτών, προς τούς οποίους αρμόζει να πολεμούν οι απόγονοι του Ηρακλή) Φίλιπ, 115.
Ο Ηρακλής, γενάρχης του Φιλίππου, εθεωρείτο γενάρχης των περισσοτέρων Ελλήνων. Στην αρχή τής ίδιας επιστολής ( 19-23) ό Ισοκράτης γράφει ότι θα μπορούσε κανείς να δει εκεί (στην αυλή του Φιλίππου) πολλούς Έλληνες, όχι άσημους ούτε ανόητους, πού ανταλλάσσοντας απόψεις μαζί του, έκανε μεγαλύτερο τό βασίλειο και έπραξε έργα ευχής άξια. («Έτι δε και των Ελλήνων πολλούς αν ίδοις εκεί κατοικούντας, ούκ αδόξους άνδρας, ούδ’ ανοήτους, άλλ οις εκείνος ανακινούμενος ούκ ελάττω την βασιλείαν πεποίηκεν άλλ’ ευχής άξια διαπέπρακται»).
Αμέσως μετά ό Ισοκράτης επανέρχεται στα στοιχεία καταγωγής του Φιλίππου και των σημαντικωτέρων ελληνικών πόλεων.
δ) « Άργος μεν γάρ εστί σοι πατρίς ής δίκαιον τοσαύτην σε ποιείσθαι πρόνοιαν, όσην πέρ των γονέων των σαυτού. Θηβαίοι δε τον αρχηγόν το γένους υμών τιμώσι και τοις προσόδοις και ταις θυσίαις μάλλον ή τούς θεούς τούς άλλους. Λακεδαιμόνιοι δε τοις απ’ εκείνου γεγονόσι και την ηγεμονίαν εις άπαντα τον χρόνον δεδώκασι. Την δε πόλιν την ημετέραν φασίν, οίσπερ περί των παλαιών πιστεύομεν, Ηρακλεί μεν συναιτίαν γενέσθαι τής αθανασίας».
[Το Άργος είναι ή πατρίδα σου και είναι δίκαιο για την πόλη αυτή να δείχνεις πρόνοια όση για τούς γονείς σου. Οι Θηβαίοι τιμούν τόν γενάρχη σας (Ηρακλή) με προσφορές και ουσίες, όσο κανέναν άλλο Θεό. Οι Λακεδαιμόνιοι κατάγονται από εκείνον και τη βασιλεία την έχουν δώσει στους απογόνους εκείνου σ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου. Και ή δική μας πόλη (Αθήνα) λένε, όσοι πιστεύουμε στις παλαιές παραδόσεις, έγινε συναίτια τής αθανασίας του Ηρακλή 32-33)
Τό άπόσπασμα αυτό είναι σημαντικό, διότι ό Ισοκράτης πολιτικώτατα, συνδέει με τόν Ηρακλή τις τέσσερεις κυριώτερες πόλεις του Ελληνισμού, το Άργος, τη Θήβα, τη Σπάρτη και την Αθήνα, πού έγιναν πρόξενοι των πιο μεγάλων μεγαλουργιών αλλά και κακουργιών εις βάρος των άλλων Ελλήνων και ζητεί από τον Φίλιππο, πού είναι απόγονος του Ηρακλή να τεθεί επικεφαλής τους.
ε) «Φημί γάρ χρηναί σε τούς μεν Έλληνας ευεργετείν, Μακεδόνων δε βασιλεύειν, των δε βαρβάρων ως πλείστων άρχειν. Ην γάρ ταύτα πράττης, άπαντές σοι χάριν έξουσιν οι μεν Έλληνες υπέρ ων αν ευ πάσχωσι, Μακεδόνες δ’ ην βασιλικώς αλλά μη τυραννικώς αυτών επιστατής, το δε των άλλων γένος, ήν διά σε βαρβαρικής δεσποτείας απαλλαγέντες ελληνικής επιμελείας τύχωσι».
[Υποστηρίζω ότι συ πρέπει τούς Έλληνες να ευεργετείς, στους Μακεδόνες να βασιλεύεις, και επιπλέον να εξουσιάζεις σε όσο γίνεται μεγαλύτερο αριθμό βαρβάρων.
Αν κάνεις αυτά, σύμπαντες οι Έλληνες θα σε ευγνωμονούν για όσα καλά θα τούς κάνεις, οι Μακεδόνες επίσης, αν τούς κυβερνάς βασιλικά και όχι τυραννικά, ενώ τα γένη των άλλων, αφού απαλλαγούν χάρη σ’ εσένα από βαρβαρικές εξουσίες, θα σε ευγνωμονούν, εάν τύχουν ελληνικής επιμελείας 154)
Το απόσπασμα αυτό είναι σημαντικό διότι: ή διάκριση Μακεδόνων —Ελλήνων— Βαρβάρων γίνεται μέ βάση τό πολίτευμα. Ειδικά δε για τούς βαρβάρους γίνεται μέ βάση τό πολιτιστικό status. Ο Ισοκράτης χρεώνει στο Φίλιππο την ιστορική ευθύνη να προσφέρει στα άλλα γένη, τα μη ελληνικά, πολιτική ελευθερία και ελληνική επιμέλεια, πού σημαίνει ελληνική παιδεία. Διότι, όπως λέει στον «Πανηγυρικό» -50- ό μεγάλος ρήτορας, τό όνομα Έλλην δεν καθορίζεται από το γένος αλλά τεκμήριο ελληνικότητας είναι ή διανοητικότητα. (Τό μεν των Ελλήνων όνομα πεποίηκεν μηκέτι τού γένους, αλλά τής διανοίας δοκείν τεκμήριον είναι»).
στ) «Σε δε ώσπερ άφετον γεγενημένον άπασαν την Ελλάδα πατρίδα νομίζειν, ώσπερ ό γεννήσας υμάς, και κινδυνεύειν υπέρ αυτής ομοίως» (=Κι εσύ, απολυτρωμένος από τις τοπικιστικές δεσμεύσεις, πρέπει να θεωρείς ως πατρίδα σου όλη την Ελλάδα και να αγωνίζεσαι γι’ αυτή, όπως ακριβώς ό πρόγονός σας Ηρακλής (Φίλιπ. ξ 127).
ζ) «Τοις μεν Έλλησι έσει πιστός, τοις δε βαρβάροις φοβερός» (= Πιστός στους Έλληνες, φοβερός στους βαρβάρους) (Φίλιπ. * 80).
η) Και πλούτον και δύναμιν κεκτημένον όσην ουδείς των Ελλήνων» (=Και έχεις αποκτήσει πλούτο και δύναμη όση κανείς από τούς Έλληνες) (Φίλιπ. 8).
Απλώς διερωτώμαι, αυτός το «ουδείς των Ελλήνων» δεν το πρόσεξε ουδείς από τούς αμφισβητούντες την ελληνικότητα του Φιλίππου και των Μακεδόνων; Αλλά για να μη νομίζει ό J.Β. ότι εργαζόμαστε επιλεκτικά, αναφερόμενοι σε φράσεις του Ισοκράτη πού μας βολεύουν, θα ενισχύσουμε το θεωρητικό οπλοστάσιό του, για να κάνει πιο επιστημονική την ανθελληνική προπαγάνδα του, μέ μία φράση του Ισοκράτη, πού ελάχιστα έχει προσεχθεί και μπορεί να αποτελέσει βάση σοβαρής συζητήσεως για την ελληνικότητα των Μακεδόνων. Ή φράση αυτή βρίσκεται στον λόγο πού ήδη έχουμε αναφέρει και λέει: «Μόνος γάρ των Ελλήνων ουχ ομοφύλου γένους άρχειν αξιώσας». (= Γιατί ήταν ό μόνος από τούς Έλληνες πού αξιώθηκε να κυβερνά αλλόφυλο γένος ( 108). 0 λόγος αφορά στον πατέρα τού Φιλίππου.
Τό αγνοούσε ό J. Β. ή δεν τον συνέφερε το «μόνος των Ελλήνων; Πολλοί ερευνητές πού πιστεύουν στην ελληνικότητα των Μακεδόνων εξ αιτίας τής φράσης αυτής σχημάτισαν την εσφαλμένη εντύπωση πώς οι Έλληνες δεν πίστευαν στην ελληνικότητα των Μακεδόνων. Ασφαλώς, κάποιοι υπέρμετρα εκλεπτυσμένοι Έλληνες των νοτίων περιοχών, πιθανώς να μην ένοιωθαν την ελληνικότητα των Μακεδόνων, πού δεν είχαν την ίδια πολιτιστική προχώρηση μέ αυτούς. Αλλ’ όμως νοηματικά ή φράση στηρίζεται στη λέξη «ομόφυλον». Ή λέξη «φύλον» στα αρχαία, κατά τη ρητή μαρτυρία τού Ευσταθίου (93,3) «δηλοί φυλήν». Αλλά στους αρχαίους το φυλή δεν πήρε φυλετική σημασία (race) και σε καμμία περίπτωση δεν εξέφρασε γενικά τούς Έλληνες, πού αποτελούνταν από πολλά φύλα («ελληνικά φύλα»). Αυτό πού εξέφραζε όλους τους Έλληνες ήσαν οι όροι «το ελληνικόν» και «το των Ελλήνων γένος». (0 όρος «Ελληνισμός» είναι μεταγενέστερος). Επίσης και ή λέξη «έθνος» έχει άλλη σημασία από αυτή πού δίνουμε σήμερα. π.χ. όταν ό Ηρόδοτος λέγει «Ελληνικόν έθνος» εννοεί τούς Δωριείς. Ομοίως, κι όταν λέει «Μακεδνόν έθνος». Άρα, στη συγκεκριμένη περίπτωση ή φράση τού Ισοκράτη μπορεί να ερμηνευθεί έτσι: ό Φίλιππος εξουσίαζε γένος πού δεν ανήκε στο ίδιο φύλο με αυτόν. Προφανώς ό Ισοκράτης πίστευε ότι από άλλο ελληνικό φύλο προέρχονταν οι Μακεδόνες και από άλλο ή δυναστεία τού Φιλίππου. Τό «ομόφυλον» δεν ταυτίζεται σημασιολογικά προς τό «όμαιμον», «ομόγλωσσον» και «ομόθρησκον», πού είναι τα τρία από τα τέσσερα βασικά στοιχεία πού διαφοροποιούν, κατά τόν Ηρόδοτο, τούς Έλληνες και τούς βαρβάρους. Αλλιώς αδυνατούμε να εννοήσουμε τη φράση πού απαντάται στον ίδιο λόγο: « Οστις γάρ έθνη τοσαύτα τυγχάνεις κατεστραμμένος, όσα ουδείς πώποτε των άλλων Ελλήνων πόλεις είχε. . . » (=Διότι συ έχεις υποτάξει τόσα έθνη, όσες κανείς μέχρι τώρα από τούς άλλους Έλληνες δεν κυρίευσε πόλεις). Πιστεύω, λοιπόν, ότι πάσα αμφισβήτηση αίρεται, εάν εννοηθεί δίπλα στο «ούχ ομοφύλου» μία δοτική «αυτώ». Πού σημαίνει μη ομόφυλον γένος προς αυτόν, ό οποίος καταγόταν από άλλο ελληνικό φύλο. (Τό «φύλο» εδώ συμπίπτει σημασιολογικά μέ τό γαλλικό tribu και το αγγλικό tribe).
Όμως σε ποιο φύλο κατέτασσε ό Ισοκράτης τούς Μακεδόνες; Αν μελετηθεί προσεκτικά ό «Προς Φίλιππον», ό αναγνώστης θα διαπιστώσει ότι ό Ισοκράτης προπαγανδίζει την πανελλήνια ένωση. Πώς θα έβγαζε έξω τούς Μακεδόνες; Και τον μεν Φίλιππο συνδέει μέσω Ηρακλή με το Άργος, τη Θήβα, τη Σπάρτη, την Αθήνα, ενώ τούς Μακεδόνες συνδέει μέ τούς Θεσσαλούς και τούς Μάγνητες. Γράφει σχετικά στην 19-23: «Ου Θετταλούς μεν τούς πρότερον επάρχοντας Μακεδονίας ούτως οικείως προς αυτόν διακείσθα πεποίηκεν. . . ». (=Και τούς Θεσσαλούς, πού παλιότερα διοικούσαν τη Μακεδονία, τούς έκανε τόσο πολύ ευνοϊκά να διάκεινται προς αυτόν). Λίγο πιο κάτω αναφέρεται στους Μάγνητες και τούς Περαιβούς.
Η παράδοση περί συγγενείας Θεσσαλών και Μακεδόνων είναι πολύ παλαιά. Ανάγεται στον Ησίοδο, τον δεύτερο, μετά τόν Όμηρο, επικό ποιητή τής αρχαιότητας. Αυτός αναφερόμενος στην Πανδώρα γράψει στη «Θεογονία» τα ακόλουθα: «Η δ’ ύποκυσαμένη Διί γείνατο τερπικεραύνω υιέ δύω Μάγνητα, Μακηδόνα θ’ ιππιοχάρμην, ο περί Πιερίην και Όλυμπον δώματ’ έναιον» (=Κι εκείνη, ή Πανδώρα, αφού έμεινε έγκυος από τον τερπικέραυνο Δία, που γέννησε δύο γιούς, τόν Μάγνητα και τον Μακεδόνα, τόν πολεμόχαρο αρματηλάτη. Κι αυτοί στην Πιερία και στον Όλυμπο είχαν τα παλάτια τους).
Σύμφωνα με την, κατά κάποιο τρόπο, «ιερά βίβλο» του Ησίοδου, ό Μάγνης και ό Μακεδών ήσαν αδέλφια, γενάρχες των δύο αδελφών λαών, Μακεδόνων και Μαγνήτων, οι οποίοι κάποτε διαχωρίσθηκαν και οι δεύτεροι εγκαταστάθηκαν στην περιοχή Πηλίου. Τη μυθολογική συγγένεια ενισχύει και ή γλωσσολογική. Οι λέξεις Μακεδόνες και Μάγνητες σχηματίζονται από τη ρίζα μάκ- (μήκος, μάκρος κ.λπ.). Γενικά πολλές παραδόσεις συνδέουν τούς Μακεδόνες με γενάρχες άλλων ελληνικών φύλων. Για παράδειγμα, σε ένα απόσπασμα του Ελλανίκου (ιστορικού του 5ου π.Χ. αι.) ό Μακεδνός ήταν γιος του Λυκάονα, γενάρχη των Αρκάδων κι εγγονός του Πελασγού. Ο Λυκάων είχε αποκτήσει πενήντα γιούς, πού έγιναν οικιστές πόλεων. Ένας από αυτούς, ό Μακεδνός, εγκαταστάθηκε βορειότερα σε μία χώρα πού πήρε το όνομά του: Μακεδονία. Την παράδοση αυτή διασώζει ό Αιλιανός. Τις σχέσεις Αρκάδων Μακεδόνων επιβεβαιώνουν πολλά τοπωνυμικά (π.χ. πόλη Γόρτυς στην Αρκαδία και Ημαθία), κοινά θρησκευτικά και ονοματολογικά στοιχεία. Κυρίως όμως τις ενισχύουν οι επισκέψεις του Φιλίππου Β’ και Μ. Αλεξάνδρου στην Αρκαδία, ιδίως τα συμβολικά αφιερώματα (θώρακας και δόρυ) πού ό τελευταίος αφιέρωσε στο ναό του Ασκληπιού στην αρκαδική Γόρτυνα (Παυσανίας, Αρκαδικά, 28, 1).
Πηγή: Η ελληνικότητα της Μακεδονίας (ιστορική μελέτη απάντηση στην παραϊστορία του αμερικανού ιστορικού J. BASID), Εκδ. Ομάδα πρωτοβουλίας για την προάσπιση του ονόματος της Μακεδονίας, Αθήνα 2006.
