ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΤΡΑΓΩΙΔΙΑ.ΓΕΝΕΣΙΣ, ΕΞΕΛΙΞΙΣ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

1. Το δράμα

α. Προέλευση

Δράμα → ποιητική σύνθεση από στοιχεία του έπους και της λυρικής ποίησης.
Δράμα → ανάγει την προέλευσή του στα θρησκευτικά δρώμενα (=θρησκευτικές εκδηλώσεις με δραματικό χαρακτήρα).Στην Αθήνα συνδέθηκε με τη λαμπρότερη εορτή του Διονύσου, τα Μεγάλα Διονύσια..

π.χ. αναπαράσταση γάμου Δία και Ήρας στο Άργος,
γέννηση του Δία στην Κρήτη

Ο θεός Διόνυσος → θεός αμπελιού και κρασιού,
εκπροσωπούσε τις μυστηριώδεις παραγωγικές
δυνάμεις της φύσης (σπορά και βλάστηση,
γονιμοποίηση καρπών),
γέννηση και θάνατος Διονύσου = βλάστηση και
μαρασμός της φύσης,
οπαδοί του είναι οι Σάτυροι.

Οι οπαδοί του → λάτρευαν τον θεό Διόνυσο σε κατάσταση μέθης,
σε κατάσταση εκστατικής μανίας – ενθουσιασμού (εν +
θεός),
μεταμφιέζονταν (τυλίγονταν με δέρματα ζώων,
άλειφαν το πρόσωπό τους με το κατακάθι του κρασιού
ή το σκέπαζαν με φύλλα δένδρων, φορούσαν στεφάνια
από κισσό, πρόσθεταν ουρές, γένια ή κέρατα.

Ο Πεισίστρατος → ίδρυσε ιερό προς τιμή του Διονύσου στην Ν.Α.
πλευρά της Ακρόπολης,
μετέφερε από τις Ελευθερές της Βοιωτίας το ξύλινο
άγαλμα του Διονύσου του Ελευθερέως
και οργάνωσε λαμπρές εορτές,
στο χώρο αυτό δίδαξε για πρώτη φορά ο Θέσπης από
την Ικαρία της Αττικής το 534 π.Χ.

β. Χρόνος των παραστάσεων

- Τα Μεγάλα ή εν άστει Διονύσια (μέσα Μάρτη – Απριλίου): διαρκούσαν έξι ημέρες, από τις οποίες τις τρεις τελευταίες δίνονταν παραστάσεις νέων τραγωδιών με αγωνιστικό χαρακτήρα.
- Τα Μικρά ή κατ’ αγρούς Διονύσια (μέσα Δεκεμβρίου - Ιανουαρίου): γίνονταν επαναλήψεις παλαιότερων τραγωδιών.
- Τα Λήναια ( μέσα Ιανουαρίου – Φεβρουαρίου): στη διάρκεια της εορτής παριστάνονταν τρεις νέα τραγωδίες.
- Τα Ανθεστήρια (μέσα Φεβρουαρίου – Μαρτίου): ήταν εορτή της ανθοφορίας. Παλαιότερα δεν γίνονταν παραστάσεις, αργότερα όμως προστέθηκαν.

γ. Είδη του δράματος

ΕΙΔΗ ΤΟΥ ΔΡΑΜΑΤΟΣ

1.ΤΡΑΓΩΔΙΑ
2.ΚΩΜΩΔΙΑ 3.
3.ΣΑΤΥΡΙΚΟ ΔΡΑΜΑ

(Βλ. παρακάτω αναλυτικά)

ΚΩΜΩΔΙΑ: προέλευση από Διονυσιακές εορτές,
γελοιοποίηση προσώπων και καταστάσεων με σκοπό την
κριτική τους,
τα πρόσωπα των κωμωδιών ήταν σύγχρονα και
αντιπροσώπευαν καταστάσεις πολιτικές, κοινωνικές,
ηθικές,
θέματα από καθημερινή ζωή με μυθολογική επένδυση.

ΣΑΤΥΡΙΚΟ ΔΡΑΜΑ: το όνομα παρμένο από τους Σατύρους (οπαδοί
του Διονύσου) με προεξάρχοντα τον Σειληνό,
ευχάριστο λαϊκό θέαμα,
εξωτερικά θύμιζε τραγωδία, αλλά σκοπός δεν
ήταν διδακτικός (όπως τραγωδία, κωμωδία) ήταν
το γέλιο,
ακολουθούσε μετά την διδασκαλία της τριλογίας.

2. Η τραγωδία

α. Γένεση

- Αρχικά ήταν ο διθύραμβος (χορικό άσμα αφιερωμένο στο Διόνυσο. Αρχικά ήταν άτεχνο).
- Ο ποιητής Αρίων (αρχές 6ου αι. π.Χ.): έδωσε τεχνική μορφή στο διθύραμβο. Κατάρτισε κυκλικό χορό από 50 χορευτές που τραγουδούσαν το διθύραμβο, που ο ίδιος είχε συνθέσει τους στίχους και τη μελωδία. Ο ίδιος ακόμα ασκούσε τους χορευτές. Θεωρείται ο ευρετής του τραγικού τρόπου, δηλαδή αυτός ήταν που πρώτος παρουσίασε μεταμφιεσμένους σε τράγους – Σάτυρους τους χορευτές.
- Ο ποιητής Θέσπης (μέσα του 6ου αιώνα π.Χ.): στους διθυραμβικούς χορούς έδωσε αυτός πρώτος τον τύπο του δράματος, ξεχώρισε τον εξάρχοντα από τον χορό και τον ονόμασε υποκριτή ταυτίζοντάς τον με το πρόσωπο που υποδυόταν. Ο υποκριτής υποκρινόταν (=απαντούσε) σε ερωτήσεις που υπέβαλλε ο κορυφαίος των χορευτών. Ο Θέσπης δημιούργησε ένα δικό του θίασο, με τον οποίο περιόδευε στα χωριά της Αττικής. Με τον καιρό οι υποθέσεις των έργων έπαψαν να έχουν πλέον σχέση με τη ζωή του Διονύσου.

β. Ορισμός

Η τραγωδία είναι, σύμφωνα με τον ορισμό:
- Μίμηση (μίμησις) ενός σοβαρού και σημαντικού γεγονότος (πράξεως σπουδαίας),
- έχει αρχή, μέση και τέλος (και τελείας),
- που έχει τέτοια έκταση, ώστε μπορεί να θεωρηθεί σαν σύνολο (μέγεθος εχούσης),
- η μίμηση γίνεται με ηδυσμένωι λόγωι, δηλαδή έχει ρυθμό, αρμονία και μελωδία.
- τα μέρη, από τα οποία αποτελείται, ξεχωρίζουν μεταξύ τους (χωρίς εκάστων των ειδων εν τοις μορίοις),
- οι υποκριτές δεν διηγούνται (ου δι’ απαγγελίας) αλλά αναπαριστάνουν τις πράξεις των ηρώων (δρώντων),
- οι θεατές συμπάσχουν με τους ήρωες, γεμίζουν τις ψυχή τους με οίκτο και φόβο (δι’ ελέου και φόβου), μήπως οι ίδιοι βρεθούνε κάποτε σε παρόμοια θέση.
- τελικά, επέρχεται η κάθαρσις και αποκαθίσταται η γαλήνη στην ψυχή του θεατή.

 ΤΑ ΚΑΤΑ ΠΟΣΟΝ ΜΕΡΗ ΤΗΣ ΤΡΑΓΩΔΙΑΣ

α. Τα επικά μέρη της τραγωδίας

1. ΠΡΟΛΟΓΟΣ: εισάγεται ο θεατής στην υπόθεση της τραγωδίας. Η μορφή του προλόγου είναι μονόλογος ή διάλογος.
2. ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ: διαλογικό μέρος ανάμεσα σε δυο λυρικά μέρη. Σ’ αυτά εκτυλίσσεται η υπόθεση της τραγωδίας.
3. ΕΞΟΔΟΣ: το μέρος της τραγωδίας ύστερα από το τελευταίο τραγούδι του χορού.

(Στιχομυθίες → διάλογος υποκριτών με ένα ή πολλούς στίχους.
Αντιλαβές→πολύ ζωηρός διάλογος συνοδευόμενος με εκφράσεις πιο μικρές από ένα στίχο.)

β. τα λυρικά μέρη της τραγωδίας

1. ΠΑΡΟΔΟΣ: το πρώτο ύστερα από τον πρόλογο τραγούδι του χορού, που ψάλλει την ώρα που μπαίνει στην ορχήστρα, ενώ προηγείται αυλητής, ή σε πέντε τριάδες ή σε τρεις πεντάδες.
2. ΣΤΑΣΙΜΟ: τραγούδι του χορού ανάμεσα σε δυο
διαλογικά μέρη. Λέγεται στάσιμο, γιατί τραγουδιέ-
ται από το χορό, που έχει πάρει την θέση (στάση)
του στην ορχήστρα.