Οι προλήψεις των Ελλήνων του Πόντου.

ΜΟΙΡΑ

Όπως όλοι οι άνθρωποι όλων των τόπων και των εποχών, έτσι κ’ οι Κοτυωρίτες επιθυμούσαν κ’ ήθελαν να μάθουν την τύχη τους, τη μελλοντική ευτυχία ή δυστυχία τους, την επιτυχία ή την αποτυχία σε μιά οποιαδήποτε υπόθεσή τους, πού ήταν αβέβαιη ή η εξέλιξη κ’ ή έκβασή της.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το κυριότερο αντικείμενο πού τούς απασχολούσε, ήταν η αποκατάσταση—τα συνοικέσια—και συνακόλουθες αισθηματικές κ’ ερωτικές υποθέσεις. Σ’ αυτά λοιπόν όλα έπρεπε η μοίρα να προσφέρει τα φώτα και τις εκδουλεύσεις της.

ΠΡΟΣΩΠΑ ΚΑΙ ΤΡΟΠΟΙ
Τη μοίρα την έλεγαν διάφοροι ειδικοί ντερβισάδες, χοτζάδες, γύφτισσες, ή και τουρκάλες—φαλτζήδες (ό φαλτζής, η φαλτζάβα =(λ.τ. εκείνος κ’ εκείνη πού λέγει τη μοίρα), ένοιξεν φάλ’ =άνοιξε τη μοίρα, είπε την τύχη.
Μέσα και τρόποι πού χρησιμοποιούσαν ήσαν τα τραπουλόχαρτα, τα φασόλια, τα κουκιά, το φλιτζάνι τού καφέ, το κύταγμα τής παλάμης, τού μετώπου κ.τ.λ. Επίσης βάζαν νερό σ’ ένα τάσι, όπου ‘ρίχναν ένα μαγνήτη με δυό σκέλη, ή κύταγαν το νερό μέσα σ’ ένα καθρέφτη. (Με το φλιτζάνι τού καφέ και με τα τραπουλόχαρτα είχαν μάθει κ’ έλεγαν την τύχη—κάποτε αυτοσχέδια—και δικές μας γυναίκες και κορίτσια).
Η αμοιβή τους γινότανε κυρίως σε είδη ρουχισμού παλιά, σπανίως δε και σε χρήματα.
Από καμμιά φορά εκείνα πού πρόλεγαν επαλήθευαν. Συγκεκριμένως, ένας ντερβίσης είχε πει σε κάποια κοπέλα ότι θα παντρευτεί είκοσι ετών, θα πάει στην ξενιτειά, θα κάνει δίδυμα και θα πεθάνει. Η πολύπλοκη αυτή προφητεία επαλήθευσε ακριβώς! Από τέτοια, κι’ άλλα παραπλήσια περιστατικά, δημιουργήθηκε μιάν ατμόσφαιρα κάποιας εμπιστοσύνης γύρω από τούς φαλτζήδες και πολλοί πίστευαν στη μαντική τους ικανότητα.
Τούς πιο καλούς και φημισμένους μάντηδες τούς λέγανε τζιντζήδες— πιθανόν από το γαλλικό genie.

ΟΝΕΙΡΑ
Εκτός τα παραπάνω, προσπαθούσαν να μαντέψουν την τύχη και με τα όνειρα, στα οποία δίναν μεγάλη σημασία. Ήταν συνηθισμένες οι εκφράσεις: Μ’ εβγαίντς σο δέντρον ή μη πας λούσκεσαι οσήμερον σην θάλασσαν, άσκεμον όρομαν είδα απόψ’. Από την πείρα και την παρατηρητικότητα είχανε βγάλει συμπεράσματα, κ’ εξηγούσαν κατά ένα τρόπο τα όνειρα.
Έτσι: Οι πυροβολισμοί σήμαιναν θάνατο. Τ’ άγουρα φρούτα και προπάντων τ’ αγίνωτα σταφύλια, πρόωρο θάνατο. Χάλασμα ωρολογιού, αρρώστεια. Πυρκαϊά με καπνό, θάνατο. Πυρκαϊά με φλόγα, καλό σημάδι. Γυναίκα αν έβλεπε στον ύπνο της ότι κάηκε το στρώμα της, σήμαινε ότι θα πεθάνει ό άντρας της. Τα γινωμένα μήλα σήμαιναν γρήγορη παντρειά. Τα ψωμιά, η ζύμη και τ’ άλευρα σήμαιναν ευτυχία. Σπίτι καλοφκιαγμένο και στρωμένο, στενοχώρια. Ξερρίζωμα δέντρου, μεγάλες συμφορές και δυστυχία. Θάλασσα γαληνεμένη, επιτυχία. Θάλασσα φουρτουνιασμένη, αποτυχία και δυστυχία. Βούλιασμα πλοίου πλοίο στη στεριά, θάνατο. Τραπέζι στρωμένο με καλεσμένους, θάνατο και αποτυχία στις δουλειές. Ντυμένος και στολισμένος, στενοχώρια. Γυμνός και ξυπόλυτος, επιτυχία. Τ’ αγόρι, στενοχώρια. Το κορίτσι, επιτυχία. Οι ιερωμένοι γενικά, στενοχώρια. Πεθαμένος, είδηση• θα ιδείς κάποιο πρόσωπο. Ποτάμι, γρήγορη είδηση. Ψάρι, μάλλον δυσάρεστο. Βγαλμένα δόντια μπροστινά, θάνατος σπιτικού, και πισινά— τραπεζίτες κ.τ.λ.—μακρινό συγγενή. Τα σκατά σήμαιναν κέρδος.
Δυστυχώς δεν μπόρεσα να μαζέψω περισσότερα στοιχεία.
Στα τελευταία χρόνια καταφεύγανε και στους ονειροκρίτες. Υπήρχαν ωστόσο γυναίκες ειδικές που χωρίς ονειροκρίτη δίναν εξήγηση κ’ ερμηνεία σε διάφορα όνειρα.

ΓΕΝΙΚΑ
Ήτανε γνωστό ότι το κύταγμα τής μοίρας οπωσδήποτε ήταν αμαρτία και γι’ αυτό απαγορευόταν από τη θρησκεία. Μ’ όλ’ αυτά κ’ οι πιο θεοφοβούμενοι δεν μπορούσαν ν’ αντέξουνε στον πειρασμό.
Το είχαν όμως υπόψη τους, και πριν μεταλάβουν, ξομολογόντανε στον πνευματικό. Συνήθως πριν πάνε για ξεμολόγημα έπρεπε να κάνουν και χίλα μετάνα—χίλιες μετάνοιες.

Πηγή: Το αξεπέραστο ως σήμερα έργο του Ξενοφώντα Άκογλου (Ξένου Ξένιτα), Από την ζωή του Πόντου – Λαογραφικά Κοτυώρων-, εκδ. Μάτι, αναστατική έκδοση του 1938.