--Λαογραφία Δεκεμβρίου--

[vaskos]

Ηθη, Εθιμα, Γιορτές, από την Αρχαιότητα μέχρι σήμερα.
Παραδόσεις ξεχασμένες, Εορτολόγια, Συμβολισμοί που παραμένουν
αναλλοίωτοι στο διάβα των αιώνων. Λατρείες άλλων εποχών που
επιβιώνουν αγνώριστες έως τις μέρες μας.
Ουρανογραφία του Χειμώνα, θρύλοι, σκοτεινές λατρείες και άλλα πολλά.

Θα ακολοθουθώ τις ημέρες του μήνα και θα παρουσίαζω τα ανωτέρω
σε σχετικά μικρά και ευανάγνωστα post και εικόνες πάντα από τις σχετικές πηγές.

Θα αντλήσω στοιχεία από τα παρακάτω βιβλία και φυλλάδια :
Ενθετο Καθημερινής 2001 Δεκέμβριος (ο κορμός)
Ενθετο Καθημερινής 2002 Ουρανογραφία του Χειμώνα
Γ.Α. Μέγας, Ελληνικές Γιορτές και Εθιμα της Λαϊκής Λατρείας, Εστία, 1992
Γεώργιος Λεκάκης, Τάματα και Αναθέματα, Γεωργιάδης, 2001
Δημήτριος Λουκάκος, Εθιμα των Χριστουγέννων, Τα Νεα, 2013
Δανέζης Μ.-Θεοδοσίου Σ., Η Οδύσσεια των ημερολογίων, Δίαυλος, 1995 (2τόμο)

[vaskos]

30 Νοεμβρίου: O άγιος Ανδρέας (Α)

" Ο άγιος Ανδρέας είναι ο πολιούχος της Πάτρας όπου η μνήμη του
γιορτάζεται πανηγυρικά.
Παρετυμολογικά ( Ανδρέας- ανδρείος- αντρειεύομαι ) πιστεύεται, ότι
αυτήν την ημέρα αρχίζει το κρύο ν' αντρειεύει, δηλ. να δυναμώνει ή να
αντρειεύεται (μεγαλώνει) η νύχτα, ή ότι ο άγιος αντρειεύει ( μεγαλώνει,
αυξάνει ) τα σπαρτά.
Για να ενισχύσουν την αύξηση των σπαρτών και την καρποφορία , οι
γεωργοί βράζουν, όπως και κατά τα Εισόδια της Θεοτόκου, πολυσπόρια
( καλαμπόκια και στάρι μαζί) και

τα πάνε στην εκκλησιά να τα διαβάσει ο παπάς, το΄χουν σε καλό όπως λέγουν
να τα βλογήση ο Θεός , να γίνουν περισσότερα, παρέκεια. Τα μοιράζουν σε
σπίτια, για να αντρειωθούν τα σπαρτά (Ηπειρος)

Συνήθεια είναι και να κάνουν τηγανίτες κι όποιος δεν κάνει εκείνη την ημέρα θα
τρυπήσει το τηγάνι του. Για αυτό και ο άγιος λέγεται Τρυποτηγανάς ή Τρυποτηγανίτης "


Ελληνικές Γιορτές και Εθιμα της Λαϊκής Λατρείας
Γ.Α. Μέγας

[vaskos]

30 Νοεμβρίου: O άγιος Ανδρέας (Β)

" Στον άγιο Ανδρέα τάζουν λαμπάδες στην Χίο οι νιές για να βρουν άνδρα.
Στο Ναύπλιο στο κεντρικό προμαχώνα του κάστρου της πόλεως, όπου βρίσκεται
το εκκλησάκι που τιμά τον άγιο, οι Αναπλιώτες γιορτάζουν την άλωση του Παλαμηδίου.
Αλλαχού λένε ότι φέρνει μαζί του ( δηλ. με τη γιορτή του ) το κρύο.

Ο άγιος Ανδρέας φέρεται να έχει σχέση, ιδιαίτερη σχέση, με το αγιασμένο νερό
(από την παρετυμολογία Ανδρέας>Ανυδρεάς?)
Φημισμένο αγίασμά του στην Ανατολική Θράκη αναφέρεται αυτό του χωριού
Καστανιές, κοντά στην Αδριανούπολη. Εκεί ο άγιος τιμάται για την σάρα(=σεληνιασμό).
Σ' αυτό το αγίασμά του, λένε οι παραδόσεις, κυκλοφορούσε ένα μαύρο φίδι, που έλεγε
πως είναι ο ίδιος ο άγιος. Οποιος σεληνιαζόταν έπινε από το αγίασμα κι έβρισκε την υγειά του.
Πρόκειται φυσικά για την παλαιότερη αρχαιοελληνική δοξασία του Θεού-φιδιού-θεραπευτού
(βλ. σχετικά Αμφιάραος, Ασκληπιός)..
.. Ο απόστολος Ανδρέας θεωρήται μεγάλος πατέρας ο "πρυτάνης άγιος" και
"πρωταθλητής της χριστιανοσύνης" στη Σκοτία" "

Τάματα και Αναθήματα
Γεώργιος Λεκάκης
(υπογραμμίσεις δικές μου)

Παλαμήδι: Το εκκλησάκι του Αγίου Ανδρέα

[vaskos]

[vaskos]

1 Δεκεμβρίου

"Ο Δεκέμβριος ο δωδέκατος και ο τελευταίος μήνας του Γρηγοριανού
ημερολογίου, ήταν ο δέκατος μήνας ( December ) του αρχαίου δεκάμηνου
ρωμαϊκού ημερολογίου- decem στα λατινικά σημαίνει δέκα.
Αργότερα μετακινήθηκε στη δωδέκατη θέση χωρίς αυτό να αλλάξει την ονομασία του
ούτε και όταν ο αυτοκράτορας Λούκιος Κόμμοδος(161-192 μ.Χ.) θέλησε να τον ονομάσει σε Αμαζόνιο
(Amazonius), προς τιμή της όμορφης συζύγου του, που την μορφή της- ως αμαζόνα- είχε
χαραγμένη στον δακτυολιθό του."
Επτά Ημέρες Καθημερινή, Δεκέμβριος
Θεοδοσίου/Δανέζης,Δεκέμβριος

"Ο Ησίοδος (Εργα και Ημέραι στ.479-80) συμβουλεύει ότι ο καλός γεωργός
δεν πρέπει να καθυστερήσει το όργωμα και την σπορά ως την τροπή του
ηλίου, δηλ. το χειμερινό ηλιοστάσιο.
Αν αμελήσει, η σοδειά του θα είναι τόσο πενιχρή, που καθιστός θα θερίζει
τα λιγοστά, καχεκτικά στάχυα, και κατασκονισμένος θα τα δεματιάζει
ανάποδα το ένα με το άλλο, δίχως πολλή χαρά"
Επτά Ημέρες Καθημερινή, Δεκέμβριος
Μ.Κ.Παπαθανασίου, "Εργα και Ημέραι

[vaskos]

1 Δεκεμβρίου

"Στο καλαντάρι του λαού μας ο Δεκέμβριος αναφέρεται γενικά ως Γιορτινός,
λόγω των πολλών θρησκευτικών γιορτών του, και ειδικά Αϊ Νικολιάτης ή Πάππου-Νικόλας-
αλλά και ¨Νικολαβάρβαρα" από τις γιορτές του αγίου Νικολάου και της αγίας Βαρβάρας,
και κυρ-Λευτέρης από την γιορτή του αγίου Ελευθερίου (15 Δεκεμβρίου) που χαρίζει
"καλή λευτεριά" στις έγκυες.

Η ημέρα αρχίζει να μεγαλώνει μετά τις 22 Δεκεμβρίου, αλλά η λαϊκή παράδοση, βιαστική,
από της αγίας Αννας(9) ήδη αναφέρει ότι "η μέρα παίρνει ανάσα" ή "άνεση" , και ότι από
του αγίου Σπυρίδωνα (12) "η μέρα παίρνει ένα σπυρί ", δηλ. λίγο λίγο μεγαλώνει, και ότι
η αύξηση αυτή γίνεται μιά ολόκληρη ώρα τα Χριστούγεννα .
Από αυτό και η ρήση " Χριστός γεννάται, ώρα γεννάται"
Επτά Ημέρες Καθημερινή, Δεκέμβριος
Θεοδοσίου/Δανέζης,Δεκέμβριος

[vaskos]

1 Δεκεμβρίου

" Καθώς οι πιό κρύες ημέρες του έτους τα Νικολοβάρβαρα, τις γιορτές των αγίων
Βαρβάρας(4), Σάββα(5) και Νικολάου(6) η παράδοση λέει για αυτούς του αγίους :
" Η αγία Βαρβάρα βαρβαρώνει (το κρύο), ο αϊ-Σάββας σαβανώνει κι ο αϊ-Νικόλας
παραχώνει " . Επίσης " Τα Νικολοβάρβαρα κάνει νερά και χιόνια" και οι ναυτικοί
μας συμπληρώνουν : " Τ ' αί-Νικολοβάρβαρα, κατεβασιές και χιόνια, μπουράσκες
και τελώνια"
[«μπουράσκες» = βόρειοι, ψυχροί, σφοδροί άνεμοι, από τον Εύξεινο Πόντο ]

Ο Δεκέμβριος λέγεται και Ασπρος μήνας ή Ασπρομηνάς στη Μακεδονία κι αλλού
Χιονιάς, για το πυκνό χιόνι του και ιδίως τα Χριστούγεννα.
"Χριστούγεννα-Χριστόχιονα". Παλαιότερο στον Πόντο ονομαζόταν Χριστιανάρης,
στη Λέσβο Χριστουγεννιάτης, στη Ρόδο Χριστογεννάρης και αλλού Χριστουγεννάς "
Επτά Ημέρες Καθημερινή, Δεκέμβριος
Θεοδοσίου/Δανέζης,Δεκέμβριος

[vaskos]

[vaskos]

Κατά μήνα Ποσειδεώνα
Αττικό ημερολόγιο

" Στο πρώτο ήμιση του Ποσειδεώνος, έκτο μήνα του αττικού ημερολογίου,
έχουμε την Πληροσία, και τα Ποσείδεα.
Από επιγραφή του δήμου Μυρρινούντος μαρτυρείται η πέμπτη Ποσειδεώνος
ως γιορτή των Πληροσίων.
Η όγδοη του μηνός ήταν ημέρα αφιερωμένη στον Ποσειδώνα (Πλουτάρχου, Θησεύς 36)
Πιθανότητα λοιπόν τα Ποσείδεα, προς τιμήν του Ποσειδώνος, απ' όπου έλαβε την
ονομασία του και ο μήνας, εορτάζονταν στις οκτώ του μηνός. "

"Αλλά γιατί επέλεξαν και αφιέρωσαν αυτόν τον μήνα στον Ποσειδώνα ?
Τι είδους γιορτές προς τιμή του θεού της θάλασσας θα μπορούσαν να γίνουν
καταχείμωνο, με τρικυμίες, αφού ως γνωστό οι αρχαίοι απέφευγαν τις
πλόες τον χειμώνα?
Κατά τον H.W.Parke πρέπει να ανατρέξουμε στην μυκηναϊκή εποχή όπου ο
Ποσειδών ήταν ο θεός της βλαστήσεως, ο πόσις-δαν, δηλ ο "κύριος της γης"
ή " ο σύζυγος της θεάς της γης "
Οταν η λατρεία του Απόλλωνος επικράτησε, εκάλυψε τα δύο τρίτα του έτους,
αφήνοντας έξω μόνο τέσσερις χειμερινούς μήνες, αφού κατά την παράδοση,
ο Απόλλων έλειπε τότε στους Υπερβόρειους και επέστρεφε την άνοιξη.
Αυτούς ακριβώς τουν μήνες αφιέρωνα οι αρχαίοι σε άλλους μεγάλους θεούς :
τον Μαιμακτηρίωνα, στον Δία, τον Ποσειδώνα, τον Γαμηλίωνα στην Ηρα και τον
Ανθεστηρίωνα στον Διόνυσο.
Ο Ζεύς, η Ηρα, ο Ποσειδών και ο Διόνυσος λατρευόταν ήδη κατά την δεύτερη
χιλετία π.Χ. και τα ονόματά του εμφανίζονται στις πινακίδες της Γραμμικής Β "

Επτά Ημέρες Καθημερινής, Δεκέμβριος
Μάρα Κ. Παπαθανασίου
Επικ. Καθηγήτρια Πανεπιστημίου Αθηνών

[vaskos]

Ουρανογραφία
Απ΄όλα τ΄ άστρα τ' ουρανού η Πούλια είν' το κεφάλι

" Στη δημώδη παράδοση το πιό σημαντικό από τ' άστρα τ΄ουρανού, θεωρήται η Πούλια.
Αυτή είναι η συνηθισμένη ονομασία των Πλειάδων, από παρετυμολογική σύνδεση του
αστερισμού με την λέξη "πουλί". Σε μερικούς τόπους ο αστερισμός διατήρησε και το αρχαίο
όνομά του, με μικρές παραφθορές, όπως: Πλειά(Ρόδος), Πιλειά(Χίος), Ομπλειά(Κύπρος), Απλειά(Σύμη).
Γνωστή στη λεξικογραφία είναι και η ονομασία "επτάστερον", από τα επτά λαμπρότερα άστρα (αλλά
και "εξάστερον" ή "εξαστέριν", επειδή έξι είναι τα λαμπερά άστρα του αστερισμού "

"Κατά την παλιά πρακτική, οι γεωργικές και ποιμενικές εργασίες σχετίζονται άμεσα με την ανατολή της Πούλιας τον Μάιο,
την εποχή της ωρίμανσης των δημητριακών, και με την δύση της τον Νοέμβρη.
Για αυτόν τον λόγο, στην αρχαιότητα το έτος χωριζόταν στα δύο: η ανατολή της Πούλιας σήμαινε την αρχή του καλοκαιριού
και η δύση της την αρχή του χειμώνα. Ηδη ο Ησίοδος (Εργα και Ημέραι) προαναγγέλνει να γίνεται η έναρξη του θερισμού
στην ανατολή των Πλειάδων και του οργώματος στη δύση τους. ........
....Μετά την δύση της Πούλιας, και μέχρι τα Θεοφάνεια που αγιάζονται τα νερά, η θάλασσα εθεωρήτο επικίνδυνη για ταξίδια
μιά δοξασία που συναντάμε και σε βυζαντινά κείμενα.
Πιστεύεται ακόμα, πως όταν δύει η Πούλια, ακούγεται δυνατός κρότος ("πέφτει η πούλια στον γιαλιό")
και γίνεται δυνατός σεισμός "

Επτά Ημέρες Καθημερινής, Ο Ουρανός τον Χειμώνα
Γ.Ν.Αικατερινίδης
τ. Διευθυντής Κέντρου Ερευνών Λαογραφίας Ακαδημίας Αθηνών
[και αδελφός του γνωστού και εκλιπόντος ερευνητού ΑΤΙΑ]



(The Pleiades, Elihu Vedder)

[vaskos]

Εκάτη και αγία Βαρβάρα (Α)

"Για αυτό της αφιερώνουν (αγία Βαρβάρα) γλυκίσματα μελόπιτες, κόλλυβα, κολλυβόζουμο με ζάχαρη κ.αλ. που
τα λένε βάρβαρα, μεταφέρονται σε σταυροδρόμια διαβάζονται από παπά και μοιράζονται στους περαστικούς
όπως ακριβώς στην αρχαία θεά Ενοδία ή Τριοδίσα[*] Εκάτη ή οποία λατρευόταν ιδιαίτερα στην Μ.Ασία.

[*]Τριοδίτισα = αυτή που μένει σε τρείς οδούς, στα τρίστρατα.
Αντίστοιχη θεότητα υπάρχει και στη μυθολογία των Σλάβων.
Πρόκειται για την τρικέφαλη Τρίγκλαβ (τρία + γκλάβα =
τρικέφαλη ) η οποία ήταν σημαντική θεότητα στους Πολύβους
με πολλούς ναούς, εικόνες και αγάλματα δικά της να έχουν
ανασκαφεί "

Γ.Λεκάκης
Τάματα και Αναθήματα

[vaskos]

[vaskos]

Εκάτη και αγία Βαρβάρα (Βου)

" Θα ήταν πραγματικά δύσκολο να εξηγηθούν οι μελόπιτες,
η πανσπερμία και η έκθεσή τους στο τρίστρατο, αν δεν μας
βοηθούσαν οι γνώσεις μας για την αρχαία κουροτρόφον θεά,
την Εκάτη.Οι Ελληνες πίστευαν πως η Εκάτη, ως ενοδία ή
τριοδίτις θεά, ήταν εγατεστημένη στα τρίστρατα, όπου προς
το βράδυ, τις τελευταίες μέρες του μήνα, όταν δηλ. άρχιζε
η νέα σελήνη, τοποθετούσαν πάνω στους βωμούς, και κάτω
από τ΄ αγάλματα τροφές για την θεά, τα λεγόμενα Εκαταία
ή τον Εκάτης δείπνον.
Αν λάβουμε υπόψην, ότι αυτός ο τρόπος ετοιμασίας και έκθεσης
των προσφορών στην αγία Βαρβάρα συναντάται ιδιαίτερα στην
Μ.Ασία και ότι η λατρεία της Εκάτης επικρατούσε κυρίως εκεί.
Από όπου η τριοδίτης θεά μεταφέρθηκε νωρίς στην αρχαία Ελλάδα,
ως θεά της μαγεία, ικανή να στέλνει αλλά και να αποτρέπει
φαντάσματα, καταλαβαίνουμε ποιάν αρχαία θεότητα αντικατάστησε,
ως βοηθός του ανθρώπου, η αγία Βαρβάρα."

Γ.Α.Μέγας
Ελληνικές Γιορτές και Εθιμα της Λαϊκής Λατρείας




Η Εκάτη, σχέδιο του Στεφάν Μαλαρμέ στο έργο «Les Dieux Antiques: Nouvelle Mythologie Illustrée», Παρίσι, 1880.

[vaskos]

Ουρανογραφία
"Οι 12 μήνες: Δεκέμβριος" | Αστρονομία και Παράδοση

"Aπόσπασμα από την εκπομπή της ΕΡΤ "Οι 12 μήνες" όπου οι καθηγητές Στράτος Θεοδοσίου και Μάνος Δανέζης μας κάνουν μία μικρή εισαγωγή στην ιστορία των ημερολογίων και τους αστερισμούς.

Το απόσπασμα βασίζεται στα βιβλία των δύο καθηγητών:
- "Η Οδύσσεια των Ημερολογίων": http://www.diavlos-books.gr/product/9... (Τόμος Α')
http://www.diavlos-books.gr/product/9... (Τόμος Β')
- "Τα Άστρα και οι Μύθοι τους": http://www.diavlos-books.gr/product/9...

[vaskos]

4 Δεκεμβρίου
Η αγία Βαρβάρα (Α)

" Η αγία Βαρβάρα (4 Δεκεμβρίου ) θεωρήται ότι προστατεύει τα παιδιά από την ευλογιά.
Αν συλλογιστεί κανείς το κακό που προξενούσε άλλοτε η ασθένεια αυτή στα παιδιά
(αυλάκωνε και ασχήμιζε το πρόσωπό τους γιά όλη τους την ζωή), θα καταλάβει τι είδους
λατρείες απολάμβανε η αγία στο παρελθόν, όταν το εμβόλιο ήταν ακόμα άγνωστο.
Της πρόσφεραν μελόπιττα ή κόλλυβα και κολλυβοζούμι, το οποίο, από το όνομά της,
λέγεται βαρβάρα και παρασκευάζεται με τρόπο που παρουσιάζει πολλά αρχαϊκά πρότυπα.
Στη Σιγή της Μ.Ασίας,
παίρνουν προζύμι, και κάνουν μιά πίττα με αλεύρι, την ψήνουν
στον φούρνο και, άμα ψηθή. την περιχάνε με το μέλι.
Τη βάζουνε κατόπιν πάνω σ' ένα τραπέζι και το τραπέζι το βάζουν
πάνω σ΄ένα τριδρόμι. Εκεί πάει ο παπάς και κάνει παράκκληση.
Κατόπιν την κόβει η νοικοκυρά και την μοιράζει στον κόσμο.
Από το μέλι της πίττας κάνουν σταυρό στην πόρτα τους. Οσο
καιρό είναι επιδημία η ευλογημένοι μοιράζουν όλο γλυκά. "


Γ.Α. Μέγας
Εθιμα της Λαϊκής Λατρείας

[vaskos]

4 Δεκεμβρίου
Η αγία Βαρβάρα


Το μικρό εκκλησάκι της Αγίας Βαρβάρας βρίσκεται έξω από το Αργοστόλι, σε μια σπηλιά κάτω από τον κεντρικό δρόμο.

Η περιοχή αρχικά λεγόταν Άγιος Βάρβαρος. Σύμφωνα με την παράδοση, το 1912 ένα μικρό προσφυγόπουλο έπεσε από το δρόμο κάτω στη χαράδρα, όμως προσγειώθηκε στο έδαφος χωρίς να πάθει το παραμικρό! Το ίδιο το παιδί λέγεται πως διηγήθηκε ότι το βοήθησε να κατέβει μια λευκοντυμένη γυναίκα. Οι χωριανοί από τότε στο σημείο εκείνο έβλεπαν να καίει χειμώνα – καλοκαίρι μια άσβεστη φλόγα. Όταν, λίγα χρόνια αργότερα, βρήκαν το κουράγιο να εξερευνήσουν το μυστήριο της φλόγας, μπήκαν στο σπήλαιο και ανακάλυψαν μια εικόνα της Αγίας Βαρβάρας. Απέδωσαν σ’ εκείνη το θαύμα και την πήραν στο Αργοστόλι, όπου, σύμφωνα πάντα με την παράδοση, σταμάτησε μια μεγάλη επιδημία που είχε ξεσπάσει και θέριζε κόσμο…

Στο σπήλαιο χτίστηκε εκκλησάκι προς τιμήν της Αγίας Βαρβάρας, που μπορείτε να δείτε και από τον δρόμο, καθώς στο σημείο υπάρχει γεφυράκι. Από το 1953 και μετά, η θαυματουργή εικόνα της Αγίας Βαρβάρας εξαφανίστηκε – πιθανότατα κλάπηκε.

Το εκκλησάκι γιορτάζει στις 4 Δεκέμβρη, και σύμφωνα με το έθιμο, οι πιστοί βράζουν στάρι και το προσφέρουν στο εκκλησίασμα, εις ανάμνηση της σωτηρίας του νησιού από την επιδημία, χάριν στην Αγία Βαρβάρα.

Από https://greece.terrabook.com/el/kefalon ... a-varvara/
(υπογραμμίσεις δικές μου)

[vaskos]

4 Δεκεμβρίου
Η αγία Βαρβάρα (Β)

" Στην αγία Βαρβάρα τάζουν, στην Ηλεία, γιά να βαρβαρώσει (= κάνει βάρβαρες, ανθεκτικές)
τις έγκυες. Στην Επανωμή Θεσσαλονίκης, πιστεύουν ότι η αγία τιμωρεί τις έγκυες που
δούλεψαν την ημέρα της μνήμης της. Στην Καστοριά δεν σκουπίζουν, -"καλό γιά τα παιδιά"-,
κρύβουν μάλιστα την σκούπα.
..........................................................................................................
Στην Σπάρτη αγιοβάρβαρα ονομάζουν το φυτό δίκταμνο το λευκό.
Η αγία είναι επίσης προστάτης του πυροβολικού, σε πολλά χριστιανικά κράτη.
Στην δύση θεωρήται προστάτρια των πυριτιδοποιείων, των ορυχείων, των συνταγμάτων
μηχανικού(πυροβολικό), των πύργων, των φυλακισμένων, των αρχιτεκτόνων, των
κωδωνοποιών, των οχυρωμάτων, των χαλκουργών, των μαγείρων, κ.α.
[ "με επαγγέλματα δηλ. στα οποία παίζει κάποιο ρόλο η φωτιά" (Σ.Αγουρίδης, Η
αγία Βαρβάρα, 7μέρες Καθημερινής Δεκέμβριος)]
Την επικαλούνται δε σε περιπτώσεις αιφνίδιων θανάτων, αλλά και κατά τις
επιθανάτιες στιγμές των ανθρώπων.
Γενικός τηρείται νηστεία με την κατάλυση κρασιού και λαδιού. "

Γ.Λεκάκης
Τάματα και Αναθήματα


Latin santa Barbara

[vaskos]

JACK FROST.
Little Jack Frost walked through the trees
“Ah” said the flowers “we freeze we freeze”
“Ah” said the grasses “we die we die”
Said little Jack Frost “good bye, good bye”
C.Sangster (1875)

ills. Tomislav Tomic; Margaret Tarrant, 1927

[vaskos]

THE SNOW QUEEN (1844): By Hans Christian Andersen,
this is a story of bravery and love. Gerda goes to the land of the Snow Queen to save her friend Kai who has been stolen away. In his eye, is a shard of glass that makes him cold-hearted.

Illus: Elena Ringo, 1998

[vaskos]

[vaskos]

[vaskos]

Ουρανογραφία Χειμώνα


Ο Ωρίων είναι ένας από τους ωραιότερους αστερισμούς του χειμερινού ουρανού.
Δεσπόζει στον στερέωμα και αποτελεί ένα πανέμορφο θέαμα.
Διακρίνεται καθαρά γιατί 5 από τα πιό λαμπρά αστέρια του είναι 1ου μεγέθους.
Από αυτά ξεχωρίζει ο ερυθρός υπεργίγαντας Μπετελγκέζ, και ο κυανός υπεργίγαντας Ρίγκελ.
Τα ονόματα και των δύο προέρχονται από αραβικά ονόματα που ως συνήθως βαρβαρίστηκαν
στην λατινική τους μεταφορά.

Ο Ωρίων αναφέρεται από πάρα πολλούς αρχαίους ποιητές με διάφορα ονόματα, με πιό
συνηθισμένο το "Ωαρίων". Τον αναφέρουν ο Ομηρος, ο Ησίοδος, ο Ευρυπίδης και ο Αρατος.
Ο Ομηρος στην Οδύσσεια λέει ότι ήταν πολύ όμορφος και κανένας δεν τον περνούσε στα κάλλη.
Σύμφωνα με μιά ερμηνεία του ομηρικού έπους, Ωρίων, και κυρίως ο Μπετελγκέζ ήταν ο Πάρις,
ενώ ο Ρίγκελ είναι ο Εκτωρ, τον οποίο κυνηγά ο Αχιλλέας(Σείριος), το πιό λαμπρό αστέρι του
ουρανού. Προκύων είναι ο Πάτροκλος και ο Κάπελας είναι ο Νέστωρ.
Η κίνησή τους στον ουρανό περιγράφεται και στη Ηλιάδα, που θεωρήθηκε ότι αποτελεί
και μνημονικό κανόνα αποστήθισης του ουρανίου θόλου.

Ο Ωρίων οναμάζεται και "αλετροπόδι" ονομασία που χρησιμοποιήται και για την Μεγάλη Αρκτο,
ενώ την βυζαντινή εποχή είχε και την ονομασία "Σκεπαρνέα"

Ο αστερισμός συνδέεται με διάφορους μύθους.
Σύμφωνα με ένα από αυτούς ο Ωρίων ήταν ένας όμορφος νέος και ικανός κυνηγός, τον οποίον
αγάπησε παράφορα η θεά Αρτεμις. Αλλά η θεά τον σκότωσε κάποτε γιατί την άφησε και πήγε
με την Αυγή. Εβαλε ένα σκορπιό να το δαγκώσει και να τον σκοτώσει, όμως η θεά το
μετάνιωσε και τον τοποθέτησε στον Ουρανό.
Για αυτό και στον ουρανό είναι σε ακριβώς αντίθετα σημεία, έτσι ώστε, όταν ανατέλλει ο
Σκορπιός δύει ο Ωρίωνας. "

Πληροφορίες από:
Χαρίτων Τομπουλίδης, Η Ιστορία και η Μυθολογία των Αστερισμών, Τα Νέα
Ξενοφών Μούσσας, Ωρίων ο Ασπτρογεννήτορας, Καθημερινή Ο Ουρανός του Χειμώνα

[vaskos]

Ουρανογραφία του Χειμώνα

" Από την αρχαιότητα μέχρι τους νεωτέρους χρόνους, η γνώση των κινήσεων
των άστρων αποτελούσε σημαντικότατο εργαλείο επιβίωσης.
Οι ναυτικοί προσανατολίζονταν και υπολόγιζαν την ώρα με βάση την κίνηση
των άστρων, ενώ οι αγρότες υπολόγιζαν την διάρκεια του ποτίσματος με
βάση την κίνηση των άστρων.
Τέλος οι βοσκοί ρύθμιζαν τις μετακινήσεις τους στα χειμαδιά και στα ορεινά
με βάση την θέση του Ωρίωνα ως προς τον Ηλιο.
Οι αρχαίοι ναυτικοί θεωρούσαν τον Ωρίωνα επικίνδυνο αστερισμό και τον
ονόμαζαν τρικυμιώδη και καταστρεπτικό. Ισως διότι είναι ορατός τον
χειμώνα όταν οι θάλασσες είναι συχνά ταραγμένες "

" Ο Ησίοδος τον αναφέρει επίσης ως " σθεναρό " και την ηλιακή ανατολή του
την σχετίζει με τις γεωργικές ασχολίες του αδελφού του Πέρση.
Η πρωινή του ανατολή ( ηλιακή ανατολή) είναι ο ερχομός του καλακαιριού.

"και βάζε τους δούλους σου, ευθύς μόλις πρωτοφανεί ο γίγαντας Ωρίωνας,
τ΄άγιο της Δήμητρας το στάρι να λιχνίσουμε "

Η μεσονύχτια ανατολή του είναι περίοδος του τρύγου δηλ. μέσα Σεπτέμβρη.

" Κι όταν τέλος, ανέβουν στα μεσούρανα ο Ωρίωνας και ο Σείριος κι
αντικρίσει η ροδοδάχτυλη η Αυγούλα τον Αρκτούρο, τότε καιρός να
τρυγήσεις όλα τα σταφύλια Πέρση "

Το μεσουράνημά του, η απογευματινή ανατολή, συμπίπτει με το κρύο
και τις βροχές του Δεκέμβρη

" Λοιπόν, έχε τον νού σου πως όταν οι Πλειάδες, τρέχοντας να ξεφύγουν
από την δύναμη του φοβερού Ωρίωνα, πέφτουν στο μαύρο πέλαγος, τότε
κάθε λογής αγέρηδων λυσσομανάει το φύσημα "
Ησίοδος "Εργα και Ημέραι"
μετ. Π.Λεκατσάς

Οι Πλειάδες (Πούλια) που βρίσκονται στον αστερισμό του Ταύρου, φοβούνται
τον γίγαντα Ωρίωνα και γιά αυτό δύουν μόλις εμφανιστεί στον ουρανό.

Αλλος μύθος θέλει τον Ωρίωνα ερωτευμένο με μία από τις Πλειάδες, τη Μερόπη.
Εκείνη δεν του έδινε σημασία και ο απρόσεκτος νέος πάτησε τον Σκορπιό και
πέθανε. Γιά αυτό τον λόγο ο Δίας τοποθέτησε στον ουρανό τον Ωρίωνα
αντιδιαμετρικά ως προς τον αστερισμό του Σκορπιού για να μην τον βλέπει
και τρομάζει. "

Πληροφορίες από:
Χαρίτων Τομπουλίδης, Η Ιστορία και η Μυθολογία των Αστερισμών, Τα Νέα
Ξενοφών Μούσσας, Ωρίων ο Ασπτρογεννήτορας, Καθημερινή Ο Ουρανός του Χειμώνα

[vaskos]

The arrival of the Christmas tree, undated by Hans Andersen Brendekilde (1857-1920)

[vaskos]

Christmas Eve In The Studio ,1911 by Mary Louise Fairchild