SystemFreaks™
Σχετικά με το Ίλιντεν και την βουλγαρική απόπειρα αποσπάσεως της Μακεδονίας
Αναμφισβήτητα το σπουδαιότερο γεγονός, το οποίο επηρέασε περισσότερο τις διαβαλκανικές σχέσεις την εποχή αυτή και είχε σοβαρές επιπτώσεις και στο μακεδονικό ζήτημα, υπήρξε ο ελληνοτουρκικός πόλεμος του 1897. Ο δυσμενής αντίκτυπός του στην Μακεδονία εκδηλώθηκε, κυρίως, με την εχθρική στάση των τουρκικών αρχών απέναντι στο ελληνικό στοιχείο, τον διορισμό Βουλγάρων εμπορικών πρακτόρων στα Σκόπια, στο Μοναστήρι, στη Θεσσαλονίκη και την παραχώρηση τριών νέων βουλγαρικών βερατίων στην Στρώμνιτσα, στο Μοναστήρι και στη Δίβρα. Οι βουλγαρικές επαναστατικές ενέργειες επεκτάθηκαν στα γεωγραφικά διαμερίσματα που προέβλεπε η Συνθήκη του Αγίου Στεφάνου για την Βουλγαρία. Πέρα από την δραστηριοποίηση της Εσωτερικής Μακεδονικής Επαναστατικής Οργάνωσης ανάμεσα στο χριστιανικό στοιχείο της Μακεδονίας, καθορίσθηκαν στα κυριότερα αστικά κέντρα του γεωγραφικού αυτού χώρου, με την εποπτεία των εμπορικών πρακτόρων, ειδικές εκτελεστικές επιτροπές, κυρίως από Βούλγαρους κατοίκους της Μακεδονίας, με την συμμετοχή του εξαρχικού κλήρου και των δασκάλων, οι οποίες κατεύθυναν τα νήματα της Οργάνωσης, εξαγόραζαν με δωροδοκίες των ανωτέρων κρατικών υπαλλήλων την αδράνεια των τουρκικών αρχών και επωφελούνταν από την ευμενή στάση των Ρώσων προξένων και το αίσθημα της ρωσοφοβίας, το οποίο κατείχε τους ανώτατους κυβερνητικούς κύκλους της Πύλης και τα διοικητικά όργανα των κατά τόπους γεωγραφικών περιφερειών.
Το γεγονός ότι το μεγαλύτερο ποσοστό του σλαβόφωνου χριστιανικού πληθυσμού της μεσαίας γεωγραφικής ζώνης της Μακεδονίας και φυσικά ολόκληρο το ελληνοβλαχικό στοιχείο παρέμειναν αφοσιωμένα στο Πατριαρχείο και είχαν ελληνική συνείδηση, ακόμη και την επαύριο του ελληνοτουρκικού πολέμου, όπως το καταμαρτυρούν οι ευρωπαϊκές αρχειακές πηγές, παρακίνησε τους εκπροσώπους του I.M.R.O να εφαρμόσουν νέες μεθόδους για την προσέλκυση ολόκληρου του γηγενούς χριστιανικού πληθυσμού της Μακεδονίας και την προετοιμασία ενός μαζικού επαναστατικού κινήματος για την αποτίναξη του τουρκικού ζυγού. Εφ’ όσον οι μεγάλες δυνάμεις είχαν αρνηθεί να δεχθούν τις ανανεωμένες στα 1899 προτάσεις του Μακεδονοθρακικού Κομιτάτου για την δημιουργία μιας αυτόνομης Μακεδονίας, η Εσωτερική Μακεδονική Επαναστατική Οργάνωση μετέβαλε ριζικά τη στάση της απέναντι στο σλαβόφωνο ελληνικό και ελληνοβλαχικό στοιχείο της μεσαίας κυρίως γεωγραφικής ζώνης και χρησιμοποίησε κάθε μέσο, θεμιτό ή αθέμιτο, για την αναγκαστική στρατολόγηση του και συμμετοχή τους την προετοιμαζόμενη εξέγερση. Με το πρόσχημα της σύμπραξης ολόκληρου του χριστιανικού πληθυσμιακού στοιχείου της Μακεδονίας για την αποτίναξη του τουρκικού ζυγού, κηρύχθηκε επίσημα στις 28/02/1903 από τα αντάρτικα σώματα της ΕΜΕΟ στην περιφέρεια Καστοριάς η υποτιθέμενη συναδέλφωσις του ελληνοβουλγαρικού πληθυσμού του γεωγραφικού αυτού χώρου.
Πολυάριθμοι Έλληνες κάτοικοι των βορειοτέρων ζωνών των βιλαετίων της Θεσαλονίκης και του Μοναστηρίου εξαναγκάσθηκαν μετά το 1898, ύστερα από τις δολοφονίες των βασικών στελεχών της ελληνικής αντίστασης, από την βίαιη και μακροχρόνια επιβολή υλικών εισφορών και από την αιωρούμενη απειλή του θανάτου, να υποκύψουν και να γίνουν φαινομενικά εξαρχικοί.
Η μόνιμη παρουσία των βουλγαρικών αντάρτικων ομάδων έσπερνε τον πανικό στους συμπαγείς σλαβόφωνους και ελληνοβλαχικούς πληθυσμούς, που έβλεπαν να αδικούνται κατάφωρα από τις ντόπιες τουρκικές αρχές ακόμη και στις περιοχές όπου κατείχαν την πλειοψηφία. Κάτω από την εφαρμογή απάνθρωπων μεθόδων για την προσέλκυση του μακεδονικού ελληνισμού στην Εξαρχία, κατά την χρονική περίοδο 1900-1903, μεγάλο ποσσοστό των σλαβοφώνων ελληνικών και ελληνοβλαχικών πληθυσμών της Μέσης Μακεδονίας σύρθηκε βίαια στα βουνά και συμμετείχε ακούσια στην εξέγερση του Ίλιντεν τον Ιούλιο του 1903. Όσοι πάλι πολέμησαν με την θέλησή τους στο πλευρό των βουλγαρικών σωμάτων, πίστεψαν αρχικά ειλικρινά στα ελκυστικά βουλγαρικά συνθήματα, αλλά έπειτα διαχώρισαν τη θέση τους και ακολούθησαν την δική τους πορεία, αγωνιζόμενοι για την ελληνικότητα της Μακεδονίας.
Απ’ αυτή την άποψη η εξέγερση του Ίλιντεν δεν μπορεί με κανένα τρόπο να χαρακτηρισθεί “επανασταικό κίνημα” εφ’ όσον δεν είχε βασισθεί σε πλατιά λαϊκά ερείσματα και είχε επιβληθεί με βία στους ντόπιους χριστιανικούς πληθυσμούς της Μακεδονίας. Βεβαίως, ο αντίκτυπός της στον βαλκανικό αλλά και στον ευρωπαϊκό χώρο υπήρξε πολύ μεγάλος και περιέπλεξε, ακόμη περισσότερο, το μακεδονικό ζήτημα με την ενεργότερη ανάμειξη των πολτικών συμφερόντων των μεγάλων δυνάμεων.
Πέρα από την παρουσία ορισμένων ικανών Ελλήνων εκκλησιαστικών και διπλωματικών εκπροσώπων στην Μακεδονία στο μεταίχμιο των δύο αιώνων, η επίσημη ελληνική πολιτική συνέχιζε να τηρεί στάση στρουθοκαμήλου απέναντι στο μακεδονικό ζήτημα, αφοί οι εκπρόσωποί της ελάχιστα νοιάζονταν για τα εθνικά συμφέροντα. Η διαιώνιση του δόγματος της ελληνοτουρκικής σύμπραξης, βασισμένου στην “άψογη” στάση των ελληνικών κυβερνήσεων και υπαγορευμένου από τις μακροχρόνιες δυσμενείς συγκυρίες όχι μόνον δεν είχε ωφελήσει τον μακεδονικό ελληνισμό, αλλά τον είχε αποδυναμώσει και σε αρκετές περιπτώσεις τον είχε στρέψει κατά των ιθυνόντων της επίσημης ελληνικής πολιτικής. Ήταν επόμενο, λοιπόν, να αρκεσθεί η ελληνική πολιτική σε ορισμένες έντονες διαμαρτυρίες προς την Ευρώπη και προς την Πύλη για την συνεχιζόμενη βουλγαρική τρομοκρατία στην Μακεδονία, στις καταλυτικές επιπτώσεις της εξέγερσης τους Ίλιντεν και την γενικότερη πορεία του μακεδονικού ζητήματος.
Απόσπασμα από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Βακαλόπουλου: “Νεοελληνική Ιστορία (1204-1940)”